گزارش/
میانجیگریهای یک سلطان/ سنتی که حتی در زمان قطع ارتباط میان دو بلوک جهانی نیز ساری و جاری است
شاید بسیاری از فعالان سیاسی و رسانه‌ای ایران با شنیدن نام عمان، مفهوم "میانجی‌گری" به ذهنشان متبادر شود؛ از منظر عالمان علم سیاست، میانجی‌گری و واسطه بودن در روابط بین‌الملل یک سنت است؛ سنتی که حتی در زمان قطع ارتباط میان دو بلوک جهانی نیز ساری و جاری است.
به گزارش‌خبرنگار سیاست خارجی باشگاه خبرنگاران،
" دکتر حسن روحانی" رئیس‌جمهور کشورمان در آخرین روزهای سال با سفر به
عمان، راه را برای ارتقاء سطح همکاری‌های دوجانبه میان تهران و مسقط هموار
کرد.
بسیاری از تحلیل‌گران مسائل خاورمیانه، دستاوردهای سفر دکتر روحانی به عمان را فراتر از انتفاع دو کشور از معاهدات منعقد شده دانستند و در تحلیل‌هایشان، تعمیق آشتی کشورهای منطقه بر مبنای حسن همجواری را بزرگترین پیام سفر رئیس‌جمهور ایران به کرانه جنوبی خلیج فارس دانستند.
تنگه راهبردی هرمز که تحت نظارت مشترک ایران و عمان قرار دارد، یکی از مهم‌ترین محورهایی بود که در سفر دکتر روحانی به مسقط مورد بحث قرار گرفت و پیرامون آن، میان مقامات ایرانی و عمانی توافقاتی حاصل شد. همچنین در سفر دو روزه دکتر روحانی به مسقط، مقرر شد که ایران گاز کشور عمان را از سال 2015 به مدت 25 سال تامین کند.
سفر رئیس‌جمهور کشورمان به عمان، بهانه‌ای شد تا در این گزارش به صورت مجمل به بررسی نقش عمان در مناسبات سیاسی میان ایران و غرب بپردازیم و نقش این کشور در کاهش تنش‌های فزآینده میان ایران و آمریکا را مورد مداقه قرار دهیم.
مشخصات سلطان‌نشین عمان
عمان کشوری پادشاهی است در شرق شبه جزیره عربستان با مساحت 300 هزار کیلومتر مربع که از شرق به دریای عرب و از شمال به دریای عمان محدود می‌شود. عمان که با ایران دارای مرز دریایی است، در زمان تهاجم ارتش بعث عراق به ایران از معدود کشورهای حاشیه خلیج فارس بود که سیاست بی طرفانه‌ای را در پیش گرفت. ایران در میان 6 کشور ساحلی جنوب خلیج فارس، بهترین و نزدیک‌ترین روابط را با سلطان‌نشین عمان دارد.
شاید بسیاری از فعالان سیاسی و رسانه‌ای ایران با شنیدن نام عمان، مفهوم "میانجی‌گری" به ذهنشان متبادر شود. از منظر عالمان علم سیاست، میانجی‌گری و واسطه بودن در روابط بین‌الملل یک سنت است. سنتی که حتی در زمان قطع ارتباط میان دو بلوک جهانی نیز ساری و جاری است.
عمان و ایفای نقش میانجی
در اواخر دهه 90 میلادی یعنی در زمان ریاست جمهوری "بیل کلینتون" در آمریکا، نام عمان در محافل سیاسی و رسانه‌ای بعنوان میانجی ایران و آمریکا مطرح شد و از آن تاریخ به بعد، پادرمیانی‌های سلطان قابوسی برای زدودن تنش‌های فزاینده میان تهران و واشنگتن آغاز شد.
البته ایفای نقش میانجی‌گری عمان، فقط محصور در مسائل میان ایران و آمریکا نمی‌شود؛ در نخستین روزهای فروردین 1386، پس از آنکه 15 تفنگدار نیروی دریایی انگلیس به علت ورود به حریم آبی ایران توسط مرزبانان غیور کشورمان دستگیر شدند، مسقط تلاش‌های واسطه‌گرایانه خود را برای آزادی این تفنگداران متجاوز انگلیسی به کار بست.
اما شاید بتوان اوج میانجیگریهای عمان میان ایران و آمریکا را در ماجرای آزادی سه کوهنورد آمریکایی دانست که به اتهام جاسوسی در ایران دستگیر و بازداشت شده بودند. "سارا شورد"، "جاش فتال" و "شین باوئر" سه تبعه آمریکایی بودند که در اواسط سال 1390 با ورود غیر قانونی به خاک ایران، توسط مسئولان ذی‌ربط دستگیر شدند.
سلطان قابوس در اواسط شهریور سال 1390 با تقبل وثیقه این سه شهروند آمریکایی، توانست حکم آزادی آن‌ها را از مقامات ایرانی دریافت کند و بدین ترتیب بیش از پیش، نقش عمان در میانجی‌گری برجسته شد.
البته تلاش‌های واسطه گرایانه عمان فقط به آزادی زندانیان آمریکایی در ایران منحصر نمی‌شود و در برخی موارد هم شاخک‌های میانجی‌گونه این کشور برای نجات ایرانیان گرفتار در زندان‌های آمریکا به کار می‌افتد.
"مجتبی عطاردی" استادیار دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف بود که در 16 آذر 1390 پس از سفر به لس‌آنجلس برای شرکت در یک سمینار علمی به اتهام خرید تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی برای ایران و نقض تحریم‌های آمریکا علیه تهران توسط پلیس آمریکا بازداشت شد.
پس از بازداشت غیرقانونی این استاد ایرانی، سیاستمداران میانجی‌گر عمانی تلاش‌های دیپلماتیک خود را معطوف به آزادی او کردند و سرانجام موفق شدند پس از 16 ماه "عطاردی" را از بند آمریکایی‌ها برهانند.
"شهرزاد میرقلی‌خان" و "نصرت‌الله تاجیک" از دیگر زندانیان ایرانی بودند که با وساطت دولت عمان به ترتیب از زندان‌های آمریکا و انگلیس آزاد شدند.
نقش عمان در مناسبات سیاسی ایران با غرب
حالا عمانی‌ها خود را یک ناجی می‌دانند، ناجی‌ای که مانع از رویارویی ایران و آمریکا شده است." یوسف بن‌علوی" وزیر خارجه عمان که قبلا از میانجی‌گری دورادور بین ایران و آمریکا سخن گفته بود،حالا معتقد است دولت متبوعش در بازکردن گره بی‌اعتمادی بین ایران و آمریکا نقش داشته است.
"بن‌علوی" در چند ماه اخیر برخلاف گذشته به طور آشکار درباره نقش عمان در کاهش تنش‌ها میان ایران و آمریکا سخن گفته است و حتی کشورش را بعنوان محل ملاقات دیپلمات‌ها و مقامات ایرانی معرفی کرده است.
در دی ماه سال گذشته، نشریه فرانسوی لیبراسیون طی خبری مدعی شد که یک هیئت عالیرتبه ایرانی در هتل مجلل "البوستان" مسقط، با تنی چند از مقامات و سناتورهای آمریکایی دیدار کرده است؛ خبری که باتوجه به پیشینه عمان در تلاش برای تقریب ایران و آمریکا بازتاب گسترده‌ای در محافل سیاسی و رسانه‌ای داشت؛ البته این خبر بلافاصله پس از انتشار از سوی طرف ایرانی تکذیب شد.
به اعتقاد برخی از کارشناسان و تحلیل‌گران مسائل بین‌الملل، توافقنامه ژنو که در نوامبر گذشته بین ایران و 1+5 منعقد شد یکی دیگر ازعرصه‌های تلاش دیپلمات‌های عمانی برای ایفای نقش میانجی در رابطه میان ایران و غرب بود.
هر چند بنابر اذعان برخی منابع آگاه، برجسته شدن نقش عمان در حصول توافق میان ایران و غرب، اندکی مبالغه‌آمیز بود، اما بی‌تردید نمی‌توان از نقش عمان در فراهم کردن شرایط و بستر مذاکرات تعامل‌گرایانه میان ایران و غرب غافل شد، بویژه آنکه بدانیم، سلطان قابوس پادشاه عمان در شهریور سال گذشته بعنوان نخستین مهمان خارجی دولت یازدهم، وارد تهران شد.
"سلطان قابوس" که در دهه 70 میلادی در برابر تهاجمات نیروهای کمونیست مسلک استان "ظفار" از دولت وقت ایران استمداد طلبیده بود، حالا در پنجمین دهه از فرمانروایی‌اش به یکی از ثروتمندترین پادشاهان جهان بدل شده است.
سال‌ها حضور و کنش‌گری در صحنه حوادث سیاسی منطقه، به سلطان قابوس آموخته است که بدون برقراری روابط حسنه با همسایه قدرتمند شمالی خود یعنی ایران، نمی‌تواند به نقش‌آفرینی مثبت در عرصه سیاست خارجی بپردازد. از این رو با تحکیم مناسبات مسالمت‌آمیز میان ایران و عمان بیش از آنکه تهران سود ببرد، مسقط منتفع خواهد شد.
انتهای پیام/
بسیاری از تحلیل‌گران مسائل خاورمیانه، دستاوردهای سفر دکتر روحانی به عمان را فراتر از انتفاع دو کشور از معاهدات منعقد شده دانستند و در تحلیل‌هایشان، تعمیق آشتی کشورهای منطقه بر مبنای حسن همجواری را بزرگترین پیام سفر رئیس‌جمهور ایران به کرانه جنوبی خلیج فارس دانستند.
تنگه راهبردی هرمز که تحت نظارت مشترک ایران و عمان قرار دارد، یکی از مهم‌ترین محورهایی بود که در سفر دکتر روحانی به مسقط مورد بحث قرار گرفت و پیرامون آن، میان مقامات ایرانی و عمانی توافقاتی حاصل شد. همچنین در سفر دو روزه دکتر روحانی به مسقط، مقرر شد که ایران گاز کشور عمان را از سال 2015 به مدت 25 سال تامین کند.
سفر رئیس‌جمهور کشورمان به عمان، بهانه‌ای شد تا در این گزارش به صورت مجمل به بررسی نقش عمان در مناسبات سیاسی میان ایران و غرب بپردازیم و نقش این کشور در کاهش تنش‌های فزآینده میان ایران و آمریکا را مورد مداقه قرار دهیم.
مشخصات سلطان‌نشین عمان
عمان کشوری پادشاهی است در شرق شبه جزیره عربستان با مساحت 300 هزار کیلومتر مربع که از شرق به دریای عرب و از شمال به دریای عمان محدود می‌شود. عمان که با ایران دارای مرز دریایی است، در زمان تهاجم ارتش بعث عراق به ایران از معدود کشورهای حاشیه خلیج فارس بود که سیاست بی طرفانه‌ای را در پیش گرفت. ایران در میان 6 کشور ساحلی جنوب خلیج فارس، بهترین و نزدیک‌ترین روابط را با سلطان‌نشین عمان دارد.
شاید بسیاری از فعالان سیاسی و رسانه‌ای ایران با شنیدن نام عمان، مفهوم "میانجی‌گری" به ذهنشان متبادر شود. از منظر عالمان علم سیاست، میانجی‌گری و واسطه بودن در روابط بین‌الملل یک سنت است. سنتی که حتی در زمان قطع ارتباط میان دو بلوک جهانی نیز ساری و جاری است.
عمان و ایفای نقش میانجی
در اواخر دهه 90 میلادی یعنی در زمان ریاست جمهوری "بیل کلینتون" در آمریکا، نام عمان در محافل سیاسی و رسانه‌ای بعنوان میانجی ایران و آمریکا مطرح شد و از آن تاریخ به بعد، پادرمیانی‌های سلطان قابوسی برای زدودن تنش‌های فزاینده میان تهران و واشنگتن آغاز شد.
البته ایفای نقش میانجی‌گری عمان، فقط محصور در مسائل میان ایران و آمریکا نمی‌شود؛ در نخستین روزهای فروردین 1386، پس از آنکه 15 تفنگدار نیروی دریایی انگلیس به علت ورود به حریم آبی ایران توسط مرزبانان غیور کشورمان دستگیر شدند، مسقط تلاش‌های واسطه‌گرایانه خود را برای آزادی این تفنگداران متجاوز انگلیسی به کار بست.
اما شاید بتوان اوج میانجیگریهای عمان میان ایران و آمریکا را در ماجرای آزادی سه کوهنورد آمریکایی دانست که به اتهام جاسوسی در ایران دستگیر و بازداشت شده بودند. "سارا شورد"، "جاش فتال" و "شین باوئر" سه تبعه آمریکایی بودند که در اواسط سال 1390 با ورود غیر قانونی به خاک ایران، توسط مسئولان ذی‌ربط دستگیر شدند.
سلطان قابوس در اواسط شهریور سال 1390 با تقبل وثیقه این سه شهروند آمریکایی، توانست حکم آزادی آن‌ها را از مقامات ایرانی دریافت کند و بدین ترتیب بیش از پیش، نقش عمان در میانجی‌گری برجسته شد.
البته تلاش‌های واسطه گرایانه عمان فقط به آزادی زندانیان آمریکایی در ایران منحصر نمی‌شود و در برخی موارد هم شاخک‌های میانجی‌گونه این کشور برای نجات ایرانیان گرفتار در زندان‌های آمریکا به کار می‌افتد.
"مجتبی عطاردی" استادیار دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف بود که در 16 آذر 1390 پس از سفر به لس‌آنجلس برای شرکت در یک سمینار علمی به اتهام خرید تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی برای ایران و نقض تحریم‌های آمریکا علیه تهران توسط پلیس آمریکا بازداشت شد.
پس از بازداشت غیرقانونی این استاد ایرانی، سیاستمداران میانجی‌گر عمانی تلاش‌های دیپلماتیک خود را معطوف به آزادی او کردند و سرانجام موفق شدند پس از 16 ماه "عطاردی" را از بند آمریکایی‌ها برهانند.
"شهرزاد میرقلی‌خان" و "نصرت‌الله تاجیک" از دیگر زندانیان ایرانی بودند که با وساطت دولت عمان به ترتیب از زندان‌های آمریکا و انگلیس آزاد شدند.
نقش عمان در مناسبات سیاسی ایران با غرب
حالا عمانی‌ها خود را یک ناجی می‌دانند، ناجی‌ای که مانع از رویارویی ایران و آمریکا شده است." یوسف بن‌علوی" وزیر خارجه عمان که قبلا از میانجی‌گری دورادور بین ایران و آمریکا سخن گفته بود،حالا معتقد است دولت متبوعش در بازکردن گره بی‌اعتمادی بین ایران و آمریکا نقش داشته است.
"بن‌علوی" در چند ماه اخیر برخلاف گذشته به طور آشکار درباره نقش عمان در کاهش تنش‌ها میان ایران و آمریکا سخن گفته است و حتی کشورش را بعنوان محل ملاقات دیپلمات‌ها و مقامات ایرانی معرفی کرده است.
در دی ماه سال گذشته، نشریه فرانسوی لیبراسیون طی خبری مدعی شد که یک هیئت عالیرتبه ایرانی در هتل مجلل "البوستان" مسقط، با تنی چند از مقامات و سناتورهای آمریکایی دیدار کرده است؛ خبری که باتوجه به پیشینه عمان در تلاش برای تقریب ایران و آمریکا بازتاب گسترده‌ای در محافل سیاسی و رسانه‌ای داشت؛ البته این خبر بلافاصله پس از انتشار از سوی طرف ایرانی تکذیب شد.
به اعتقاد برخی از کارشناسان و تحلیل‌گران مسائل بین‌الملل، توافقنامه ژنو که در نوامبر گذشته بین ایران و 1+5 منعقد شد یکی دیگر ازعرصه‌های تلاش دیپلمات‌های عمانی برای ایفای نقش میانجی در رابطه میان ایران و غرب بود.
هر چند بنابر اذعان برخی منابع آگاه، برجسته شدن نقش عمان در حصول توافق میان ایران و غرب، اندکی مبالغه‌آمیز بود، اما بی‌تردید نمی‌توان از نقش عمان در فراهم کردن شرایط و بستر مذاکرات تعامل‌گرایانه میان ایران و غرب غافل شد، بویژه آنکه بدانیم، سلطان قابوس پادشاه عمان در شهریور سال گذشته بعنوان نخستین مهمان خارجی دولت یازدهم، وارد تهران شد.
"سلطان قابوس" که در دهه 70 میلادی در برابر تهاجمات نیروهای کمونیست مسلک استان "ظفار" از دولت وقت ایران استمداد طلبیده بود، حالا در پنجمین دهه از فرمانروایی‌اش به یکی از ثروتمندترین پادشاهان جهان بدل شده است.
سال‌ها حضور و کنش‌گری در صحنه حوادث سیاسی منطقه، به سلطان قابوس آموخته است که بدون برقراری روابط حسنه با همسایه قدرتمند شمالی خود یعنی ایران، نمی‌تواند به نقش‌آفرینی مثبت در عرصه سیاست خارجی بپردازد. از این رو با تحکیم مناسبات مسالمت‌آمیز میان ایران و عمان بیش از آنکه تهران سود ببرد، مسقط منتفع خواهد شد.
انتهای پیام/
