به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران اردبیل؛ مسجد جمعه اردبیل در شمال شرقی شهر که بر روی تپه باستانی قرار دارد بازمانده مسجد عظیم، گسترده و کم نظیری است که در دوره‌های مختلف اسلامی به خصوص دوره سلجوقی شکل گرفته و تا اوایل صفوی معمور و آباد بوده است.

کاوش‌های باستان شناسی ردپای مسجد را در قرون اولیه اسلامی به وضوح تشخیص داده است.

مسجد دوره سلجوقی و ایلخانی بسیار گسترده‌تر و وسیع‌تر از بنای مکعبی فعلی بوده و بنای سرپای موجود صرفاً گنبدخانه و ایوان مسجد بزرگ را تشکیل می‌داده است.

این مسجد گنبد آجری بزرگی داشته است که در دو پوشش ساخته شده و حوادث ایام هر دو پوشش گنبد این مسجد را فرو ریخته و تنها دو قسمت قوسی شکل ناقص از گنبد خارجی و قسمت محدودی از گچبری‌های گنبد داخلی در چهار گوشه فوقانی دیواره‌های شبستان اصلی برای نمایش عظمت تاریخی آن باقی مانده است.

اولین قسمت بنا پایه مناره‌ای است که در فاصله اندکی از مسجد به چشم می‌خورد. این مناره شیوه سلجوقی دارد و از دو قسمت پایه هشت ضلعی و بدنه استوانه‌ای به قطر پنج متر تشکیل شده است.

در بدنه مناره دو سنگ نبشته باقی مانده که عبارت است از فرمان اوزون حسن آق قویونلو و کتیبه‌ای که تاریخ 878 هجری را دارد و در اداره فرهنگ و هنر سابق حفاظت می‌شود.

دومین قسمت اصلی این بنا مسجد تیرپوش است که روی 9 ستون چوبی قرارگرفته است و ستون‌ها هم بر پایه‌های سنگی غیر منتظم استوار شده‌اند. در ورودی چوبی تکه کوب شده میخ‌های آهنی برجسته دارد و بالای یک لنگه آن نوشته‌ای کنده کاری شده است.

سومین قسمت بنا مسجد قدیم است که بنایی مرکب از چهار تاق و گنبد است. تمام بنا آجری و به مقدار خیلی کم در تزئینات آن کاشی به‌کار رفته است.

در سال‌های گذشته سازمان میراث فرهنگی کشور کاوش‌هایی در محل مسجد اردبیل به انجام رسانده که به نتیجه‌ای بسیار درخشان نیز رسیده است. در حالی که حجم موجود و سراپای ایوان و گنبدخانه، مجموعه‌ای بزرگ بود که با گذشت زمان، دست حوادث روزگار، اجزا و بخش‌های مختلف آن را به تل خاک بدل ساخت و عظمتی را در حجمی ناهماهنگ محدود ساخت که آخرین کف متعلق به سده نهم هجری در حدود ‌10 متر ارتفاع دارد.

از مسجد بزرگ سلجوقی نیز جز مناره آجری استوانه‌ای شکل چیزی برجا نمانده است و مسجد عصر ایلخانی نیز به تغییراتی در پلان و فضاهای آن در دوره قره قویونلوها دستخوش تخریب و دگرگونی شد. مأذنه مسجد اثر دیگری است که به صورت گلدسته استوانه‌ای شکل در ضلع غربی شبستان اصلی مسجد و به فاصله تقریبی 15 متری قرار دارد/س