نگاهي به مهمترين وظايف مداحان در جامعه امروز
مداحان يکي از اقشار تاثير گذار در جامعه ما محسوب مي شوند.عشق و علاقه وافر مردم ايران به خاندان اهل بيت عصمت و طهارت(ع) باعث شده تا مداحان اين خاندان از جايگاه ويژه اي در افکار عمومي جامعه برخوردار باشند.
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران؛ طيف وسيعي از مردم ما به مداحي علاقه مند هستند و حتي از آنان الگو مي گيرند و عمل و نظر آنان تاثير گذار است.
به همين دليل لازم است تا نگاه خاصي به جايگاه اين قشر در فضاي فرهنگي کشور وجود داشته باشيم.سال گذشته مقام معظم رهبري در ديدار با مداحان کشور فرمايشاتي را داشتند که مي تواند چراغ راه مداحان باشد و از بسياري انحرافات و بعضا کج سليقگي ها جلوگيري کند و مداحي کشور ما را به جايگاه شايسته خود برساند.
غلامحسين رفيعا معاون فرهنگي دفتر مقام معظم رهبري در خصوص سخنان رهبر معظم انقلاب در جمع مداحان کشور در سال گذشته مي گويد:"فرمايشات مقام معظم رهبري در واقع نمادي از بيست و چندساله ديدار با جامعه مداحان است. موج اول سخنراني ايشان در رابطه با مداحي مربوط به 22 خرداد 1373 است. در اين زمان ما شاهد رواج مجدد قمه زني و قفل زني در ميان برخي اقشار مردم ايران بوديم و موج دوم در جهت اصلاحات مراسم عزاداري و مداحي ها در سخنراني 5 مرداد 1384 است که ايشان نسبت به غلو کردن در مداحي ها هشدار دادند.قطعا مقام معظم رهبري کم تحرکي در عرصه مداحي را مشاهده کردند که در بياناتشان اظهار اميدواري داشتند که تا سال آينده گام هايي در زمينه مداحي برداشته شود".
آنچه به نظر مي رسد اين است که موضوع مداحي و حرکت آن در مسير حرکت صحيح يکي از
دغدغه هاي معظم له و بسياري از علما و دلسوزان است که مي توان ماحصل آن را در محور هاي بيانات رهبري معظم در ديدار سال گذشته با مداحان کشور ملاحظه کرد.
غلامحسين رفيعا در رابطه با محورهاي سخنان رهبري در اين ديدار مي گويد:"ايشان در بيانات خود کار مداحان را تربيتي خواندند و بر محورهايي همچون بيان حقيقت، عرضه الگوهاي مغفول مانده، بصيرت بخشي، ايمان راسخ، بالا بردن سطح فکر اجتماعي مردم، محبت به اهل بيت و ... تاکيد داشتند. اگر يک دقت به سخنان مقام معظم رهبري در ديدار با مداحان بشود متوجه مي شويم که بعد انذاري فرمايشات ايشان پررنگ تر بود.
تلاش براي گذر از سطح به عمق و ارائه تعريفي کارآمد از آرمان ها و ظرفيت هاي نهفته در جامعه مداحان به عمل نيامده است. کار به کجا رسيده که مقام معظم رهبري خطاب به جامعه مداحي سخنان خود را نصيحت پدرانه توصيف مي کنند و اين مسئله گوياي اين است که متاسفانه به سفارشات ايشان عمل نمي شود".
در شرايط فعلي کشور و در عصري که در آن به سر مي بريم بايد وظايف بيشتري را نسبت به گذشته متوجه مداحان کرد. محمدرضا سنگري، رئيس هيئت علمي بنياد دعبل خزاعي در خصوص رسالت مداحان در جامعه امروز معتقد است:"مداح بايد هيئت مذهبي را به سمت احياي کارکردهاي دين سوق دهد، هدف اصلي مداح بايد پرورش نيروي انقلابي باشد که اين يکي از ضرورت‌هاي مهم جامعه حال حاضر است.
مداح بايد واقعه عاشورا را به درستي براي مردم بازگو کند، بايد ارتقاي دين، ترويج عدالت مطلق و بحث عبوديت را در اشعار خود مورد توجه قرار دهد و در کل بايد به صورت غير مستقيم فرهنگ عاشورا را به جامعه القا کند".لذا ترويج فرهنگ عاشورايي يکي از رسالت هاي اصلي مداحان است که بايد به آن توجه ويژه شود.
ما براي اينکه بتوانيم فرهنگ ديني را در جامعه جا بيندازيم بايد به مسائل ديني و بخصوص فرهنگ عاشورا اهميت زيادي بدهيم.از انجا که مداحي روشي براي انتقال فرهنگ عاشورايي به نسل جديد و تداوم و استحکام آن در هر عصري است از سوي نظام سلطه همواره مورد طمع بوده و تلاش هاي بسياري براي از کار انداختن اين سيستم قوي فرهنگي به کار بسته است.
سنگري در اين باره مي گويد:"براي اينکه ما با اين گونه کارشکني‌ها مقابله کنيم بايد در بحث مداحين و شعراي آييني کارهاي فرهنگي زيادي انجام دهيم، امروزه به لحاظ اينكه شعراي ما با استفاده از ابزار هنرمندانه خود مي‌توانند اهداف، درس‌ها و عبرت‌هاي عاشورايي را در قالب شعر بيان کنند مي‌تواند در ترويج فرهنگ عاشورايي تاثيرات زيادي داشته باشد، پس بايد به اين مقوله اهميت زيادي داد.مداحان بايد در بحث سواد ادبي و علم ادبيات اطلاعات لازم را داشته باشند تا هر شعري را بر زبان جاري نکنند، آنها بايد اطلاعات تاريخي خود را بالا برده و همواره در طول سال به مطالعه متون و کتاب‌هاي تاريخي بپردازند".
زنده نگه داشتن کربلا و بيان اهداف و پيام هاي نهضت عاشورا از جمله رسالت هاي اصلي يک مداح است.سردار محمد‌علي آسودي، معاون فرهنگي و تبليغات سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در خصوص رسالت مداحان مي گويد:"در اين مقطع زماني با اولويت‌هايي رو به رو هستيم. مداحان ما در مراسم‌هاي مختلف و هيئات مذهبي که در ماه محرم برپا مي‌شود بايد مديحه‌سرايي کرده و با تأسي از پيام‌هاي عاشورا و واقعه کربلا بتوانند پيام اصيل سيدالشهدا(ع) را به جامعه و همچنين مخاطبان خود انتقال دهند.مهمترين راهبردي که امام حسين(ع) در برابر ظالمان و مستکبران داشتند شعار «هيهات من الذلة» بود ما هم در اين مقطع زماني بايد در برابر استکبار جهاني و آمريکاي جنايتکار همين شعار را سر دهيم".
يکي از ويژگي هاي عصر ما چند چهره شدن استکبار است که شرط موفقيت در مواجهه با آن کسب بصيرت است.لذا مي توان گفت که يکي از رسالت هاي مداحان امروز ما بصيرت افزايي است.اين بصيرت افزايي هرگاه با اخلاص مداح همراه مي شود اثر فوق العاده اي بر جاي مي گذارد.حاج محسن طاهري از مداحان با سابقه کشور در رابطه با ويژگي هاي مداح اهل بيت مي گويد:"اين بصيرت و بينايي که امروز مقام معظم رهبري به آن اشاره مي‌کنند فقط بينايي ظاهري نيست در واقع بينايي قلب و روح است که يک شاعر، مداح و حتي يک مستمع جوان و ميانسال بايد بداند براي چه کسي مداحي مي‌کند اگر ما واقعاً بدانيم که چه کسي اين امانت را از ما تحويل مي‌گيرد و در محضر چه شخصيت بزرگي انجام وظيفه مي‌کنيم تمام اعمال، خواندن‌ها و تلاش‌هاي ما به خودي خود، رنگ و بوي اخلاص گرفته و به سمت و سويي خواهد رفت که جايگاه اصلي خويش را مي‌يابد.
بنابراين اگر شخص مداح يا شاعر از ابتدا توجه کند که در کارهاي خود اخلاص داشته باشد، آن شعر و مداحي در خواننده و مستمع اثر خود را خواهد گذاشت ولي اگر خداي ناکرده به دليل شهرت، کسب جايگاه يا شهوات نفساني -که متأسفانه در اين صنف بسيار شده است- عمل کند، خود به خود همانند کفي بر روي آب خواهد بود که از بين مي‌رود و ديگر آن فرد جايگاهي در جامعه پيدا نخواهد کرد و اين موضوع بسيار مهم است".
يکي ديگر از وظايف مداحان جلوگيري از تحريف در عاشورا و پرهيز از بيان اطلاعات غلط در مراسم هاي مذهبي است.حجت‌الاسلام داراب کلاهي جانشين نماينده ولي‌فقيه در سازمان بسيج در خصوص رسالت امروز مداحان کشور مي گويد:"اطلاع‌رساني از نهضت حسيني در شرايط فعلي جامعه امروز بر عهده جامعه مداحان است.
بايد بدانيم اگر اصل عزاداري‌ها نبود و اگر نوحه‌هاي امام سجاد(ع) و ناله‌هاي حضرت زينب(س) براي واقعه کربلا اتفاق نمي‌افتاد معارف نهضت عاشورا نسل به نسل منتقل نمي‌شد و براي مردم در هاله‌اي از ابهام و تحريف باقي مي‌ماند.در جهان اسلام هنوز وجوه تحريفي ادامه دارد و جريان‌هاي تکفيري تحت لواي اسلام بدعت‌هايي را شکل مي‌دهند که در تاريخ بسيار اتفاق افتاده است. در مقابل چنين انديشه‌هاي باطل و تحريفات، ماموريتي که بر عهده ما گذاشته شده است سنگين و دشوار است و کار هر کسي نيست".
پيام‌رساني از نهضت عاشورا ، تبيين معارف کربلا و صيانت از حقايق کار سختي است و نبايد تنها بناي آن را گريه و تضرع قرار دهيم. درست است که تضرع راه نفوذ به معنويت است اما نمي‌شود جامعه را بدون معرفت و فقط با گريه پيش برد. معرفت در کنار اين مسير لازم است و اگر نباشد حقيقت اثر خود را نمي‌گذارد. بايد به ياد داشته باشيم سخناني را قرائت کنيم که از سند تاريخي محکمي برخوردار باشد. هر سندي شرعي و قابل قبول نيست و بايد به ريشه آن رجوع کرده و از متقن بودن آن مطمئن شد"./رسالت
به همين دليل لازم است تا نگاه خاصي به جايگاه اين قشر در فضاي فرهنگي کشور وجود داشته باشيم.سال گذشته مقام معظم رهبري در ديدار با مداحان کشور فرمايشاتي را داشتند که مي تواند چراغ راه مداحان باشد و از بسياري انحرافات و بعضا کج سليقگي ها جلوگيري کند و مداحي کشور ما را به جايگاه شايسته خود برساند.
غلامحسين رفيعا معاون فرهنگي دفتر مقام معظم رهبري در خصوص سخنان رهبر معظم انقلاب در جمع مداحان کشور در سال گذشته مي گويد:"فرمايشات مقام معظم رهبري در واقع نمادي از بيست و چندساله ديدار با جامعه مداحان است. موج اول سخنراني ايشان در رابطه با مداحي مربوط به 22 خرداد 1373 است. در اين زمان ما شاهد رواج مجدد قمه زني و قفل زني در ميان برخي اقشار مردم ايران بوديم و موج دوم در جهت اصلاحات مراسم عزاداري و مداحي ها در سخنراني 5 مرداد 1384 است که ايشان نسبت به غلو کردن در مداحي ها هشدار دادند.قطعا مقام معظم رهبري کم تحرکي در عرصه مداحي را مشاهده کردند که در بياناتشان اظهار اميدواري داشتند که تا سال آينده گام هايي در زمينه مداحي برداشته شود".
آنچه به نظر مي رسد اين است که موضوع مداحي و حرکت آن در مسير حرکت صحيح يکي از
دغدغه هاي معظم له و بسياري از علما و دلسوزان است که مي توان ماحصل آن را در محور هاي بيانات رهبري معظم در ديدار سال گذشته با مداحان کشور ملاحظه کرد.
غلامحسين رفيعا در رابطه با محورهاي سخنان رهبري در اين ديدار مي گويد:"ايشان در بيانات خود کار مداحان را تربيتي خواندند و بر محورهايي همچون بيان حقيقت، عرضه الگوهاي مغفول مانده، بصيرت بخشي، ايمان راسخ، بالا بردن سطح فکر اجتماعي مردم، محبت به اهل بيت و ... تاکيد داشتند. اگر يک دقت به سخنان مقام معظم رهبري در ديدار با مداحان بشود متوجه مي شويم که بعد انذاري فرمايشات ايشان پررنگ تر بود.
تلاش براي گذر از سطح به عمق و ارائه تعريفي کارآمد از آرمان ها و ظرفيت هاي نهفته در جامعه مداحان به عمل نيامده است. کار به کجا رسيده که مقام معظم رهبري خطاب به جامعه مداحي سخنان خود را نصيحت پدرانه توصيف مي کنند و اين مسئله گوياي اين است که متاسفانه به سفارشات ايشان عمل نمي شود".
در شرايط فعلي کشور و در عصري که در آن به سر مي بريم بايد وظايف بيشتري را نسبت به گذشته متوجه مداحان کرد. محمدرضا سنگري، رئيس هيئت علمي بنياد دعبل خزاعي در خصوص رسالت مداحان در جامعه امروز معتقد است:"مداح بايد هيئت مذهبي را به سمت احياي کارکردهاي دين سوق دهد، هدف اصلي مداح بايد پرورش نيروي انقلابي باشد که اين يکي از ضرورت‌هاي مهم جامعه حال حاضر است.
مداح بايد واقعه عاشورا را به درستي براي مردم بازگو کند، بايد ارتقاي دين، ترويج عدالت مطلق و بحث عبوديت را در اشعار خود مورد توجه قرار دهد و در کل بايد به صورت غير مستقيم فرهنگ عاشورا را به جامعه القا کند".لذا ترويج فرهنگ عاشورايي يکي از رسالت هاي اصلي مداحان است که بايد به آن توجه ويژه شود.
ما براي اينکه بتوانيم فرهنگ ديني را در جامعه جا بيندازيم بايد به مسائل ديني و بخصوص فرهنگ عاشورا اهميت زيادي بدهيم.از انجا که مداحي روشي براي انتقال فرهنگ عاشورايي به نسل جديد و تداوم و استحکام آن در هر عصري است از سوي نظام سلطه همواره مورد طمع بوده و تلاش هاي بسياري براي از کار انداختن اين سيستم قوي فرهنگي به کار بسته است.
سنگري در اين باره مي گويد:"براي اينکه ما با اين گونه کارشکني‌ها مقابله کنيم بايد در بحث مداحين و شعراي آييني کارهاي فرهنگي زيادي انجام دهيم، امروزه به لحاظ اينكه شعراي ما با استفاده از ابزار هنرمندانه خود مي‌توانند اهداف، درس‌ها و عبرت‌هاي عاشورايي را در قالب شعر بيان کنند مي‌تواند در ترويج فرهنگ عاشورايي تاثيرات زيادي داشته باشد، پس بايد به اين مقوله اهميت زيادي داد.مداحان بايد در بحث سواد ادبي و علم ادبيات اطلاعات لازم را داشته باشند تا هر شعري را بر زبان جاري نکنند، آنها بايد اطلاعات تاريخي خود را بالا برده و همواره در طول سال به مطالعه متون و کتاب‌هاي تاريخي بپردازند".
زنده نگه داشتن کربلا و بيان اهداف و پيام هاي نهضت عاشورا از جمله رسالت هاي اصلي يک مداح است.سردار محمد‌علي آسودي، معاون فرهنگي و تبليغات سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در خصوص رسالت مداحان مي گويد:"در اين مقطع زماني با اولويت‌هايي رو به رو هستيم. مداحان ما در مراسم‌هاي مختلف و هيئات مذهبي که در ماه محرم برپا مي‌شود بايد مديحه‌سرايي کرده و با تأسي از پيام‌هاي عاشورا و واقعه کربلا بتوانند پيام اصيل سيدالشهدا(ع) را به جامعه و همچنين مخاطبان خود انتقال دهند.مهمترين راهبردي که امام حسين(ع) در برابر ظالمان و مستکبران داشتند شعار «هيهات من الذلة» بود ما هم در اين مقطع زماني بايد در برابر استکبار جهاني و آمريکاي جنايتکار همين شعار را سر دهيم".
يکي از ويژگي هاي عصر ما چند چهره شدن استکبار است که شرط موفقيت در مواجهه با آن کسب بصيرت است.لذا مي توان گفت که يکي از رسالت هاي مداحان امروز ما بصيرت افزايي است.اين بصيرت افزايي هرگاه با اخلاص مداح همراه مي شود اثر فوق العاده اي بر جاي مي گذارد.حاج محسن طاهري از مداحان با سابقه کشور در رابطه با ويژگي هاي مداح اهل بيت مي گويد:"اين بصيرت و بينايي که امروز مقام معظم رهبري به آن اشاره مي‌کنند فقط بينايي ظاهري نيست در واقع بينايي قلب و روح است که يک شاعر، مداح و حتي يک مستمع جوان و ميانسال بايد بداند براي چه کسي مداحي مي‌کند اگر ما واقعاً بدانيم که چه کسي اين امانت را از ما تحويل مي‌گيرد و در محضر چه شخصيت بزرگي انجام وظيفه مي‌کنيم تمام اعمال، خواندن‌ها و تلاش‌هاي ما به خودي خود، رنگ و بوي اخلاص گرفته و به سمت و سويي خواهد رفت که جايگاه اصلي خويش را مي‌يابد.
بنابراين اگر شخص مداح يا شاعر از ابتدا توجه کند که در کارهاي خود اخلاص داشته باشد، آن شعر و مداحي در خواننده و مستمع اثر خود را خواهد گذاشت ولي اگر خداي ناکرده به دليل شهرت، کسب جايگاه يا شهوات نفساني -که متأسفانه در اين صنف بسيار شده است- عمل کند، خود به خود همانند کفي بر روي آب خواهد بود که از بين مي‌رود و ديگر آن فرد جايگاهي در جامعه پيدا نخواهد کرد و اين موضوع بسيار مهم است".
يکي ديگر از وظايف مداحان جلوگيري از تحريف در عاشورا و پرهيز از بيان اطلاعات غلط در مراسم هاي مذهبي است.حجت‌الاسلام داراب کلاهي جانشين نماينده ولي‌فقيه در سازمان بسيج در خصوص رسالت امروز مداحان کشور مي گويد:"اطلاع‌رساني از نهضت حسيني در شرايط فعلي جامعه امروز بر عهده جامعه مداحان است.
بايد بدانيم اگر اصل عزاداري‌ها نبود و اگر نوحه‌هاي امام سجاد(ع) و ناله‌هاي حضرت زينب(س) براي واقعه کربلا اتفاق نمي‌افتاد معارف نهضت عاشورا نسل به نسل منتقل نمي‌شد و براي مردم در هاله‌اي از ابهام و تحريف باقي مي‌ماند.در جهان اسلام هنوز وجوه تحريفي ادامه دارد و جريان‌هاي تکفيري تحت لواي اسلام بدعت‌هايي را شکل مي‌دهند که در تاريخ بسيار اتفاق افتاده است. در مقابل چنين انديشه‌هاي باطل و تحريفات، ماموريتي که بر عهده ما گذاشته شده است سنگين و دشوار است و کار هر کسي نيست".
پيام‌رساني از نهضت عاشورا ، تبيين معارف کربلا و صيانت از حقايق کار سختي است و نبايد تنها بناي آن را گريه و تضرع قرار دهيم. درست است که تضرع راه نفوذ به معنويت است اما نمي‌شود جامعه را بدون معرفت و فقط با گريه پيش برد. معرفت در کنار اين مسير لازم است و اگر نباشد حقيقت اثر خود را نمي‌گذارد. بايد به ياد داشته باشيم سخناني را قرائت کنيم که از سند تاريخي محکمي برخوردار باشد. هر سندي شرعي و قابل قبول نيست و بايد به ريشه آن رجوع کرده و از متقن بودن آن مطمئن شد"./رسالت
