به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، استان مرکزی که پایتخت صنعتی ایران شناخته می شود تقریبا در مرکز ایران قرار دارد و البته به غیر از صنعت های بسیاری که دارد آثار باستانی و البته گردشگری فراوانی نیز در آن پیدا می شود. این استان به علت آب و هوای خشکی که دارد مسافران کمتری را به خود جذب می کند ولی بهتر است با آن آشنا شوید.

غار هیزدج

این غار در ‏نز‏دیکی روستای هیزدج در دامنه های شمال غربی کوه "قوزی قشلاق" واقع شده وبا غارقلعه جوق بیش از 6کیلومتر فاصله دارد. دهانه غار به قلعه مخروبه ای بازمی شود. آنچه بیش ازهمه دراین نقطه وشاید درسرتاسرغاردیدنی وقابل توجه است آویزهای آهکی شگفت انگیزی است که از بدنه وسقف غار آویخته شده و صاف و صیقلی است. در فاصله 80کیلومتری از دها‏نه غار، مدخلی کوچک وجود دارد که درپشت آن آب انبار بزرگی باگنجایش 40000 ‏لیتر آب قرار‏دارد که آب آن ازشکاف های بالایی کوه تامین می شود.

محوطه تاریخی خورهه

محوطه تاریخی و باستانی خورهه در مجاورت روستایی به همین نام و در 48 کیلومتری شمال شرق شهرستان محلات، در استان مرکزی قرار دارد.خورهه در اوستا به مفهوم محل برآمدن خورشید است و از سویی کلمه خور در این کتاب به مفهوم منطقه ییلاقی است. محوطه تاریخی خورهه محلات از آثار تاریخی به جا مانده از دوره اشکانی، اسلامی و سلجوقی است که 3 هزار متر مربع وسعت دارد و از یک بنای اربابی شامل: بخش درونی، اتاق‌های متعدد و محوطه بیرونی تشکیل شده است.

از این محوطه تاریخی تنها 2 ستون متشکل از 6 قطعه سنگ با مجموع ارتفاع 8 متر، بقایای فرو ریخته ستون‌ها، بخشی از دیواره‌های سنگی، گورها و آثار به دست آمده در 6 مرحله عملیات کاوش در این منطقه به جا مانده است. این محوطه باستانی نخستین بار توسط ناصرالدین شاه قاجار مورد کاوش قرار گرفت. تصاویری از این کاوش در آرشیو کاخ گلستان و نیز کتاب تازه منتشر شده کاوش‌های باستان شناسی خورهه موجود است.

خورهه که پیشتر گمان می‌شد بقایای یک معبد یا آتشکده مربوط به دوره سلوکی باشد بر اساس آخرین شواهد بدست آمده یک خانه اربابی است که در حدود قرن اول قبل از میلاد ساخته شده و تا پایان دوره اشکانی به حیات خود ادامه داده است. ویژگیهای 2 سر ستون بر جای مانده در این محوطه و شباهت آن با سبک معماری یونانیان موجب شده تا باستان شناسان داخلی و خارجی از جمله هرتسفلد آن را یک معبد یا آتشکده دوره سلوکی معرفی کنند.

شهر تاریخی نیمور

شهر تاریخی نیمور یا نیمه‌ور در جنوب‌شرقی استان مرکزی و در بخش مرکزی شهرستان محلات قرار دارد. نیمور در ۲۵۰ کیلومتری جنوب تهران و مابین راه مواصلاتی شهرهای دلیجان و محلات قرار گرفته و قدمت آن به دوران ساسانیان و اشکانیان باز می‌گردد. شواهد و مدارکی با قدمتی که به 2300 سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد نیز در این منطقه کشف شده‌است.

علیرغم تبدیل روستای نیمور به شهر نیمور، هنوز قسمت‌های شمالی این شهر بافت قدیمی خود را حفظ کرده است و خانه‌ها، مسجد جامع قدیمی، حمام عمومی و... نمونه‌هایی هستند که از خشت و گل ساخته شده‌اند و هنوز پابرجا هستند. این شهر دارای آثار تاریخی متعدد و کوه‌های سنگی دارای معادن سنگ غنی تراورتن، فلوئورین و سنگ‌های تزیینی است. از این رو صنعت غالب در این شهر مربوط به سنگ است.

در شمال این شهر قم‌رود و در جنوب آن کوه‌های آتشکوه قرار دارند. نام نیمور در کتاب‌ها و اسناد تاریخی تحت نام‌های مختلفی نظیر آوَرد، نیم‌آوَرد، مَمنور، نَیسور و تَیمور به ثبت رسیده‌است. اوج شکوفایی نیمور در دوران ساسانیان و بعد از احداث سدی روی رودخانه قم‌رود بوده است که امروزه بقایای این سد قدیمی با نام بند نیمور در کنار شهر قرار دارد.

بیشتر مردم این شهر به زبان فارسی صحبت می‌کنند. زبان راجی نیز در بخش‌هایی از منطقه استفاده می‌شود که ریشه واژه‌های آن از زبان مادی است. از مهم‌ترین بناهای تاریخی داخل شهر می‌توان به قلعه جمشیدی منتصب به جمشید پیشدادی، قلعه نایبی، مسجد جامع شهر منتصب به دوران صفویه، پل تاریخی باقرآباد و ستون‌های تاریخی میل میلونه اشاره کرد.

چشمه آبگرم محلات

در فاصله 15 كيلومتري شمال شرق محلات در ارتفاعات بلند منطقه، چشمه آبگرم محلات جوشان است كه از معروفيت خاصي برخوردار مي باشد. بطور كلي چشمه‌هاي آبگرم به دو نوع تقسيم مي شوند: نوع اول چشمه هايي هستند كه آب آنها از روي زمين سرچشمه گرفته و در ابتدا داراي حوادث طبيعي بوده، اما پس از فرورفتن در زمين و گذشتن از لايه‌هاي گوناگون، گرماي آنها گرفته شده و برخي مواد كاني را در خورد حل مي نمايند و از راهها و منافذ ديگري در سطح زمين متجلي مي گردند.

نوع دوم آبگرم‌هايي هستند كه بيشتر از  بخار خميره سنگهاي سوزان درون پوسته زمين بوجود آمده و به سطح زمين مي رسند. تحقيقات بعمل آمده مشخص مي سازد كه آبگرم محلات از نوع دوم مي‌باشد. دسترسي به اين چشمه از دو طريق ممكن است:
 
1ـ از طريق جاده دليحان ـ محلات
2ـ جاده اصلي قم ـ اصفهان (از طريق جاده دودهك ـ خورهه)

سد ساوه

25 کیلومتری شهر ساوه در حدود 150 کیلومتری جنوب غربی تهران روی رودخانه قره‏ چای قرار دارد. این سد به نام سد الغدیر شناخته می‌شود. سد از نوع بتونی دو قوسی با طول تاج ۲۶۵ متر و ارتفاع ۱۲۸ متر روی بند شاه عباسی سابق به مساحت ۸۵۰ هکتار ساخته شده‌است. بنای سد قدیمی(بند شاه عباسی) از آثار قرن هفتم هجری قمری بوده که به وسیله خواجه شمس الدین صاحب دیوان پسر خواجه ظهیرالدین علی ابن ملک شرف‌الدین ساوجی ساخته شده است و در اوایل دوره صفویه احتمالاً زمان شاه عباس کبیر تعمیر و مرمت شده بود.


به گفته اهالی بنیاد این سد با سنگ‌‌های رودخانه و ملات بسیار سختی مانند ساروج بوده است که بعد‌‌ها سطح فوقانی آن با آجر تعمیر و مرمت شده بود. حمدالله مستوفی که از جغرافی‌نویسان نیمه اول قرن هشتم است درباره این سد در کتاب نزهه القلوب صفحه217 سطر 1 چنین نقل کرده است: آب گاماسارود از کوه‌‌های الوند همدان برمی‌خیزد یک شعبه از طرف قریه اسدآباد ماشاند رود فریوار همدان و یک شعبه از کوه راسمند و دیگر جبال کرج و مرغزار گیستر به ولایت همدان و ساوه و آوه بر سد در پی سدی که خواجه شمس‌الدین جوینی صاحب دیوان طاب ثراه در ماهی یره ساخته جمع می‌شود.

در سال 1348 مطالعاتی توسط گروه مشترک ایرانی و رومانیایی جهت ساخت سد الغدیر در همان مکان آغاز شد که گزارش مرحله اول آن در سال 1353 و گزارش نهایی در سال 1356 تکمیل شد. درسال 1362 عملیات اجرایی سد به گروه فوق واگذار شد. مشارکت مزبور در طول مدت چهار سال بخشی از تجهیز کارگاه عملیات سد انحرافی بالا دست، کمپ مسکونی، جاده‌‌‌های داخلی و غیره را به انجام رسانید. در شهریور سال 1366 باقیمانده عملیات اجرایی سد و ساختمان نیروگاه و سایر عملیات به شرکت ایرانی سابیر واگذار شده و در پایان سال 1373 کار دیواره سد به اتمام رسید.

رودخانه قره چای که از غرب و از استان همدان وارد ساوه می‌شود، با جهت غرب به شرق، تمام شهرستان ساوه را مشروب کرده و به خارج از شهرستان(مسیل قم) هدایت می‌شود. از دیگر رودخانه‌‌های مهم آن مزدقان است که از ارتفاعات غربی سرچشمه گرفته و در جنوب شهر ساوه با قره چای یکی می‌شود. از سرشاخه‌‌های این رودخانه که همگی از ارتفاعات شمال غربی سرچشمه می‌گیرند می‌توان به رودخانه فصلی سامان، میمه و چمرم اشاره کرد.

ساوه فقط انار ندارد!

هر چند نام ساوه با انار گره خورده است اما بد نیست بدانید که ساوه فقط انار ندارد! بخصوص اگر در فصل پائیز باشید! یکی از محصولات معروف ساوه طالبی ساوه است که البته در این موقع از سال فصل آن تمام شده است. اما اگر در تابستان گذرتان به ساوه افتاد بدانید که منطقه آوه در جاده ساوه – قم قطب تولید طالبی است. از این میوه تابستانی که بگذریم، در فصل پائیز در کنار انار به هر باغی که قدم بگذاری با انبوهی از درختان انجیر روبه‌رو خواهید شد که پر از این میوه خوشمزه و مقوی هستند.

در این صورت نه تنها خواهید توانست یک شکم سیر انجیر بخورید بلکه با خرید آن می‌توانید برای صبحانه زمستانی خود یک مربای خانگی سالم درست کنید. در کنار انجیر تمامی باغ‌‌‌های ساوه در این فصل سال مملو از بوته‌‌‌های کدو حلوایی هستند. به نیز از میوه‌‌‌های باغ‌‌‌های ساوه است که فصل پائیز زمان فرارسیدن آن است. با تهیه چند کیلو به علاوه براي درست کردن مربای به می‌توانید شکم خود را چندین وعده به غذا‌‌‌های خوشمزه‌ای مانند تاس کباب و خورشت به دعوت کنید.

در صورتی که به ساوه رفتید بد نیست بدانید که روح افزا و نان قندی دو شیرینی مخصوص این شهر هستند که هرچند بیشتر در ایام عید و مناسبت‌‌‌های مذهبی بصورت خانگی درست می‌شوند اما امروزه در برخی از مغازه‌‌‌ها نیز به فروش می‌رسند.