مردم ایران هم که همواره شمال ارس را جزوی از سرزمین خود می دانستند که به اشغال روسیه درآمده است، ایشان را در آغوش گرفته، به میمنت آزادی هموطنان خود در شمال ارس از چنگال کمونیست، به جشن و سرور پرداختند.

به دنبال سست شدن شیرازه حکومت استبدادی و [ضد ایرانی] شوروی و امکان انجام حرکت های مردمی در میان مسلمانان شوروی، در 10 دی ماه 1368 (31 دسامبر 1989) هزاران تن از مردم مسلمان نخجوان که با انعقاد عهدنامه های ننگین گلستان و ترکمانچای از ایران جدا مانده بودند، در کنار رود ارس در منطقه پلدشت، جلفا و... در حاشیه مرزها تجمع کرده و با شعارهای «الله اکبر» «لااله الا الله» «یاددان چیخماز ایرانیمیز» (ایرانمان را هرگز فراموش نمی کنیم) در برابر مرزبانان روسی به اعتراض برخاسته و با کندن موانع مرزی و سیم خاردارها، خواستار پیوستن نخجوان به ایران و الغای معاهده های ننگین گلستان و ترکمانچای شدند.

هزاران تن از اهالی با عبور از موانع مرزی و پشت سر نهادن مرزیانان روس به خاک میهن مادری خود وارد شده و از سوی مرزنشینان ایرانی مورد استقبال قرار گرفتند.

خبر این اتفاق بزرگ، در همان روزها در روزنامه های ایران و رسانه های بین المللی انعکاس یافت، شگفت آنکه سه سال بعد از این خیزش تاریخی، دولت باکو برای تحریف این قیام، اعلام کرد که مردم نخجوان خواستار اتحاد با آذربایجان ایران بودند! بعد از گذشت مدتی دولت نو پیدای باکو با استفاده از سکوت مقامات دولت وقت ایران، روز 10 دی ماه را به عنوان« روز آذری های جهان» اعلام کرد تا به طور کلی ماهیت این قیام مردم مسلمان نخجوان را نیز از اساس تحریف نموده در راستای اهداف شوم تجزیه طلبانه دول استکباری غرب به کار گیرد. هنوز هم این تحریف کاملا روشن تاریخی توسط غربی ها و حکومت صهیونیستی باکو پیگیری و مورد بهره برداری قرار می گیرد.

با وجود تبلیغات فراوان و وارونه نمایی های تاریخ در آن سوی ارس، گرایش مردمی به ویژه شیعیان آن سامان همواره رو به ایران بوده است و استنادات تاریخی زیادی در این علائق وجود داشته که چند نمونه آن در پی می آید:

1- پس از جنگ های ایران و روس، شیعیان قفقاز همواره آرزو داشتنه اند به ایران بپیوندند و در جمع خانواده قدیمی خویش زندگی كنند. به همین منظور در جریان نهضت مشروطیت در ایران شور و شعفی فوق العاده ابراز داشتند؛ متفكران، شاعران و نویسندگان قفقازی گرایشی فراوان نسبت به مشروطیت از خود نشان داده و حتی گروهی از رزمندگان پای در میدان نبرد گذاردند و با مستبدان به پیكار برخاستند كه متاسفانه با شكست نهضت مشروطیت آرزوی آنان در خصوص پیوستن مجدد به ایران بر آورده نشد.

2- در طی جنگ جهانی اول(1918-1914)، مردم نخجوان با امضاء ده ها هزار نفری طوماری از ایران خواستند كه نخجوان به ایران ملحق گردد كه متاسفانه با کارشکنی انگلیس از طرح این موضوع توسط دولت وقت ایران در مجمع سران کشور های جهان جلوگیری شد.

3- در فاصله سقوط نظام امپراتوري روسيه و استقرار نظام جديد كمونيستي، و به ویژه با وعده لنین مبنی بر الغای قراردادهای استعماری دوره تزاری (از جمله قرار دادهای گلستان و ترکمانچای) فرصت تاریخی براي بازگشت شمال ارس به میهن عزیزمان فراهم آمد، ولي در غفلت سران بي‌كفايت قاجار براي بازپس‌گيري اين منطقه، اين ميدان،‌ عرصه تاخت و تاز امپراتوری عثماني قرار گرفت.

4- در سال 1918 میلادی (1297هجری خورشیدی) هنگامی كه عمر حكومت تزاری پایان یافت و حكومتی با نام جمهوری مستقل آذربایجان در ایالت آران و شروان تشكیل شد زمانی كه گروهی از تهران برای پی ریزی روابط روانه باكو شدند بسیاری از دولتمردان و چهره های متنفذ جمهوری نو پا پیشنهاد كردند كه این كشور به صورت كنفدراسیون در تركیب جغرافیای سیاسی ایران قرار گیرد كه متاسفانه در آن مقطع عملی نشد.

5- فرصت تاريخي دیگر ماجرای فراموش ناشدنی دهم دی ماه سال 68 است که شرحش گذشت.

در هر حال، اقدام بزرگ مردم نخجوان در 10 دی ماه 1368، و متعاقب آن استقبال مرزنشینان ایرانی و در آغوش کشیدن ایشان، بعنوان نماد ایران دوستی مردم شمال ارس ( هر چند سال ها از وطن مادری شان دور افتاده باشند) در تاریخ ثبت گردید. آری، مردم ایران هنوز هم شمال ارس را بعنوان بخشی از سرزمین تاریخی خود دانسته، مردم جمهوری آذربایجان را فرزندان و برادران خود می دانند.