به گزارش خبرنگار سياست خارجي باشگاه خبرنگاران، نوروزکارگری طي يادداشتي به بررسي ابعاد مختلف تروريسم پرداخته است كه در ادامه متن اين يادداشت آمده است:

تنوع تروريسم براساس ابزارهاي تروريستي

تروريسم ديروز با استفاده از ابزارهايي شناخته مي‌شود که امروزه از مد افتاده‌اند و گرچه همچنان ترسناک هستند اما قدرت تخريبي چنداني ندارد.

استفاده از خنجر، گرچه همچنان مي‌تواند هراس انگيز باشد، اما در مقايسه با سلاح‌هاي انفجاري پيشرفته امروزي، دغدغه زيادي براي نظام‌هاي سياسي امروز ايجاد نمي‌کند.

نقش تکنولوژي در اقدامات تروريستي غير قابل انکار است، اين تاثير را در دو قسمت مي‌توان بررسي کرد؛ تکنولوژي به عنوان ابزار مورد استفاده در اقدامات تروريستي، و تکنولوژي به عنوان عاملي در راه جلوگيري از بروز اقدامات تروريستي و پاسخ‌دهي به آنها.

از ديد تروريست‌ها، تکنولوژي از يک سو مي‌تواند ابزارهايي را در اختيار آنها قرار دهد که بتواند به بهترين صورت ممکن «بيشترين صدمه» را ايجاد کنند.

براي اين منظور، سلاح‌هاي کشتار جمعي گزينه مناسبي را براي استفاده توسط تروريست‌ها پديد مي‌آورد، از سوي ديگر پيشرفت تکنولوژي دنيايي غير واقعي را در برابر ديدگان تروريست‌ها مي‌گشايد که مي‌تواند به عنوان مکاني مناسب با قابليت بالا براي انجام اقدامات تروريستي مورد استفاده قرار گيرد.

هر چند ماهيت اعمال تروريستي، واحد و هدف تمامي آنها ايجاد رعب و وحشت براي دستيابي به اهداف معين است، اما اشکال نوين يا گونه‌هاي آن بر حسب نوع وسيله يا روشي که براي ايجاد رعب و وحشت به کار مي‌گيرند، با يکديگر متفاوت است.

براي نمونه اگر رعب و وحشت از طريق کاربرد سلاح‌هاي ميکروبي ايجاد شود، «تروريسم ميکروبي» و چنانچه با کاربرد سلاح‌هاي شيميايي پديد آيد، «تروريسم شيميايي» ناميده مي‌شود. از اين رو نوع نگراني بشر براساس ابزار مورد استفاده تروريست‌ها که با توجه به نوع متفاوت آن، اثرات و پيامدهاي مختلفي را در پي خواهد داشت.

الف) تروريسم هسته‌اي و راديو لوژيک

ترور و رعب و وحشت هسته‌اي زماني ايجاد مي‌شود که افراد يا گروه‌هاي تروريستي از مواد، ادوات و تجهيزات هسته‌اي و راديو اکتيو به عنوان وسيله‌اي براي ايجاد رعب و وحشت استفاده کنند.

تروريسم هسته‌اي مي‌تواند خطر دوگانه‌اي ايجاد نمايد، از يک سو انفجار يک بمب هسته‌اي مي‌تواند باعث مرگ و تخريب گسترده‌اي گردد، و از سوي ديگر تهديد به استفاده از مواد راديو اکتيو قرار دارد که مي‌تواند با طرح احتمال استفاده از اين مواد، هراس گسترده‌اي را در جامعه رقم بزند.

در حال حاضر هزاران راکتور هسته‌اي در کشورهاي پيشرفته وجود دارد که لزوما تمامي آنها از امکانات لازم براي غير قابل دستيابي کردن و حفظ ايمني خود، برخوردار نيستند.

دستيابي به اين مواد از سوي تروريست‌ها، تهديدي است که در صورت عملي شدن مي‌تواند زندگي هزاران نفر را به خطر اندازد و باعث اخلال در ساختارها و خدمات عمومي جامعه گردد، علاوه بر اين آلودگي محيطي ناشي از اين مواد نيز قابل توجه است که محيط زيست را در معرض خطر جدي آلودگي قرار مي‌دهد.

خطر دستيابي تروريست‌ها به ابزارهاي راديولوژيک و مواد هسته‌اي با فروپاشي شوروي و کاهش امنيت راکتورهاي هسته‌اي آن بيشتر شده است.

از سوي ديگر انفجار تاسيسات هسته‌اي پرنوبيل و خسارات ناشي از آن، خطرات ناشي از استفاده از اين مواد را به خوبي نشان داد، اين مورد همراه با مورد نخست که دستيابي تروريست‌ها به مواد هسته‌اي و راديواکتيو را در بازار سياه موجب مي‌گردد، خود دغدغه‌اي را در اين باره موجب گرديده است، که وحشت از تروريسم هسته‌اي را براي بشر زنده نگه داشته است.

خطرات استفاده از اين مواد هسته‌اي نسبت به تروريسم شيميايي و بيولوژيک به مراتب بيشتر است، اما از آنجايي که اين خطر، خود تروريست‌ها را نيز در بر خواهد گرفت، گونه‌اي اميدواري را براي عدم استفاده از اين مواد ايجاد مي‌کند در کنار هراس تروريست‌ها از استفاده از اين ابزارها، با توجه به غير قابل کنترل بودن پيامدهاي آن، و نيز نبود دانش کافي براي به کارگيري مواد هسته‌اي، مي‌توان مورد سومي را نيز اضافه کرد، و آن اينکه تروريست‌ها انسان هستند.

اين انسان‌ها گرچه در بسياري از موارد، قواعد اخلاقي را نقض کرده و مي‌کنند، اما بي‌ترديد همچنان بقايايي از اصول اخلاقي را مي‌توان در وجود آنها ديد، و اين عنصر مانع از انجام هر رفتار خشونت‌بار و ويران‌گري توسط آنها مي‌گردد، خواه اينکه تروريست‌ها همچنان از يک بقاياي تعهد اخلاقي بهره ببرند، يا اينکه به واقع دسترسي به وسايل هسته‌اي و راديولوژيک نداشته باشند، تا کنون نمونه‌اي از تروريسم هسته‌اي مشاهده نشده است.

وحشت ناشي از احتمال استفاده از اين مواد نيز به تجربه جهاني استفاده آمريکا از مواد هسته‌اي در جنگ جهاني دوم بر مي‌گردد که خسارات انساني بسياري را ايجاد کرد.

ب) تروريسم شيميايي

استفاده گروه‌هاي تروريستي از گاز اعصاب سارين در مترو توکيو را مي‌توان دوره‌اي جديد در عرصه اقدامات تروريستي تلقي کرد، اين حادثه هر گونه ترديد در ارتباط با امکان استفاده گروه‌هاي تروريستي از سلاح‌هاي شيميايي را از بين برد، با اين حال بايد توجه داشت که اين استفاده محدود تروريستي از سلاح‌هاي شيميايي به موازات عدم کاربرد تقريبي سلاح‌هاي هسته‌اي توسط تروريست‌ها،  بيشتر مساله‌اي فني است که دشواري استفاده و تخصص لازم براي به کارگيري سلاح‌هاي هسته‌اي عامل اصلي و اساسي آن است.

خطر استفاده از اين مواد به منظور اهداف تروريستي همواره وجود دارد، در پاييز 2004، مرکز تحقيقات فدرال آمريکا يک فرد 34 ساله به نام «دميتريوس ون کروکر» را در حال خريد عامل اعصاب سارين و مواد منفجره دستگير کرد.

اين موجود نشان مي‌داد که قصد ساختن  و استفاده از يک بمب شيميايي را دارد، آنگونه که از اظهارات «کروکر» مشاهده مي‌شود وي علاقه بسياري به هيتلر داشت و در پي آن بود تا يک مرکز شکنجه براي نگهداري مديران يهودي بيمه برپا کند.

وي همچنين از دولت ايالات متحده اعلام نفرت کرده، و بيان داشته بود که دوست دارد يک بمب براي منفجر کردن يکي از ساختمان‌هاي دولتي آمريکا- ترجيحا يکي از دادگاه‌هاي آمريکا- بسازد.

وحشت و واکنش‌هاي ناشي از اين حادثه نشانگر اين واقعيت بود که جامعه امروزي فاصله چنداني تا يک انفجار تروريستي شيمايي ندارد. استفاده از اين سلاح‌هاي شيميايي به عنوان يک ابزار تروريستي از طريق آزاد کردن مواد سمي در يک مکان بسته صورت مي‌گيرد که نمونه متروي توکيو بارز چنين عملي است.

استفاده از سلاح‌هاي شيميايي از چند جهت براي تروريست‌ها مزايايي دارد، از يک سو دانش و تجربه لازم جهت ساختن چنين سلاح‌هايي نسبت به سلاح‌‌هاي بيولوژيک بسيار کمتر است.

به گونه‌اي که شايد چنين سلاح‌هايي، در نوع  ابتدايي خود، توسط معلومات يک دانش آموز نيز قابل ساخت و استفاده است، اين معلومات براي افراد تازه کار به سادگي در کتابخانه‌هاي عمومي قابل دستيابي است.

بسياري از ابزارها و امکانات لازم براي اين سلاح‌ها به صورت آماده در دسترس همگان قرار دارد، که به سادگي در قالب سموم حشره کش در فروشگاه‌ها قابل خريداري است، با اين حال نگهداري آنها در شرايط ثابت با اطمينان خاطر دشوار بوده و تا حد وسيعي به عوامل جغرافيايي بستگي دارد.

از سوي ديگر اثرات ناشي از اين سلاح‌ها بسيار مخرب و تاثير گذار است، به گونه‌اي که مقدار کمي از اين مواد که به صورت اسپري در فضا منتشر شود، مي‌تواند اثرات گسترده‌اي را به جاي گذارد. بويژه بسياري از اين مواد که به صورت بي‌بو و بي‌رنگ هستند، به هيچ عنوان قبل از اثر گذاري، قابل شناسايي نيستند.

اين دو نکته، ويژگي‌هاي مختصر به فردي را به اين سلاح‌ها داده است که استفاده از آن توسط تروريست‌ها را به يک وحشت در ميان افراد تبديل کرده است.

سلاح‌هاي شيميايي نسبتا ارزان هستند و در دسترس بسياري از افراد قرار دارند يافتن مواد متشکله يک عامل شيميايي آسان است، الکل جوب و الکل کپي‌برداري، دو مورد از مواد متشکله عوامل اعصاب هستند که به سادگي در داروخانه‌ها در دسترس همگان هستند.

در کتاب «سوپر تروریسم» هنگام صحبت از جزئیات اینگونه حملات، به دستگاه‌های تهویه به عنوان بهترین وسیله برای انتشار گازهای شیمیایی اشاره می‌کند. 

آزمایشی که بر همین اساس در سال 1970 در کاخ سفید و کنگره آمریکا صورت گرفت، نشان داد که یک حمله واقعی با استفاده از سلاح‌های شیمیایی می‌تواند به مرگ رئیس جمهور و تمامی اعضای کنگره منجر شود.

تروریسم سایبری

آغاز هزاره سوم با تاثیر بسیار از تکنولوژی، تغییرات بسیاری نسبت به گذشته یافته است، رشد فناوری، مبنایی جهانی را فراهم ساخته است، که جوامع مختلف بر پایه آن فعالیت می‌کنند.

با این حال اینترنت به عنوان چارچوب فناوری جدید، بسیار آسیب‌پذیر است و گروه‌ها مختلف بزهکار تروریستی و غیرتروریستی به این آسیب‌پذیری به عنوان یک عامل مثبت نگریسته و فعالیت‌های خود را به این حوزه کشانده‌اند.

امروز بشر خود را در دوره‌ای می‌بیند که تاکید بر کار فیزیکی مورد نیاز در انقلاب صنعتی، جای خود را به قوای فکری ضروری در انقلاب اطلاعاتی جدید داده است.

البته رشد تکنولوژی اطلاعات، یک جنبه منفی نیز دارد، زیرا امکان ظهور رفتارهای مجرمانه‌ای را بوجود آورده است که تا قبل از آن به هیچ وجه امکان پذیر نبوده است.

ابزار مورد نیاز یک حمله اینترنتی در همه دنیا مشترک بوده، و عبارت است از یک دستگاه کامپیوتر شخصی، و یک خط اینترنت که بتواند کامپیوتر شخصی را به شبکه جهانی متصل کند.

این اتصال به شبکه جهانی به حدی است که امروزه وابستگی بشر در کیه زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی به کامپیوتر بر کسی پوشیده نیست.

«تروریسم سایبری» را می‌توان چهره جدید تروریسم دانست، که گسترش تکنولوژی و خلق فضای مجازی، آن را ایجاد کرده است، به واقع تکنولوژی ابزار جدیدی را در اختیار تروریست‌ها قرار داده است که با استفاده از آن و بدون آنکه خطرات سایر اقسام تروریسم را برای آنها در پی داشته باشد، می‌توانند اهداف وحشت‌بار خود را پی بگیرند.

گسترش استفاده از این فضای مجازی که از دهه 1990 شدت گرفته است، امکان رسیدن تروریست‌ها به اهداف‌شان را بیشتر کرده است. حضور میلیون‌ها کاربر در دنیای مجازی، همراه با شرکت‌ها، کارخانجات و صنایع عمده بسیار، که در بسیاری از مواد از قابلیت آسیب پذیری بالایی نیز برخوردار می‌باشند، خطر استفاده سوء از فضای مجازی را بیشتر کرده و جذابیت آن را نیز افزایش داده است.

برخی، سایبر تروریسم را به عنوان حملات از قبل طراحی طراحی شده و با انگیزه‌های سیاسی تعریف می‌کنند، که علیه سیستم‌های کامپیوتری، برنامه‌های کامپیوتری و اطلاعات ذخیره شده در فضای مجازی صورت می‌گیرد، با این شرط که این اقدامات منجر به خشونت علیه اهداف غیرنظامی توسط عاملان مخفی یا گروه‌های ملی گردد.

این تعریف که تعریفی نتیجه‌گراست، نمی‌تواند درست باشد، زیرا آن چیزی که سایبری بودن یک اقدام تروریستی را تعریف می‌کند، ابزار بزه تروریستی است، نه نتیجه آن. بدون تردید، تخریب مادی یک رایانه، انفجار یک مرکز رایانه‌ای یا اقداماتی از این دست، گرچه در عمل نتیجه خود را به صورت اختلال در سیستم رایانه‌ای بر جای می‌گذارند، اما نمی‌توانند بزه سایبری باشند.

در سوی دیگر، برخی معتقدند که تروریسم سایبری عبارتست از استفاده از شبکه کامپیوتر به عنوان ابزاری برای از کار انداختن زیربناهای اساسی به منظور تحت تاثیر قرار دادن یا اجبار دولت یا جمعیت غیرنظامی. مراد از زیربناهای اساسی نیز سیستم‌ها یا تاسیساتی هستند که در صورت تخریب، بر امنیت فیزیکی، امنیت اقتصادی و یا سلامتی عمومی تاثیر بگذارد، که خود شامل صنایع یا فعالیت‌های غذایی، انرژی، حمل و نقل، بانکداری، ارتباطات، دولت و یا خود فضای مجازی می‌شود.

در کنار این دو تعریف تروریسم سایبری عبارت است از اقدامی که با استفاده از کامپیوتر برای انجام حملات غیرقانونی و تهدید به حمله علیه کامپیوترها، شبکه‌ها و اطلاعات ذخیره شده الکترونیکی صورت می‌گیرد و منظور از آنها ایجاد رعب و وحشت در قربانی، و یا وارد آوردن صدمه به او است.

برخی دیگر نیز تروریسم سایبری یا تروریسم مجازی را عبارت می‌دانند از «بهره‌گیری از اینترنت و شبکه‌های رایانه‌ای و امکاناتی که این شبکه‌ها پدید می‌آورند، با هدف نابود ساختن ساختارهای زیربنایی یک جامعه مانند انرژی، حمل و نقل، فعالیت‌های دولتی و تاثیر گذاشتن بر یک دولت، شهروندان، گروه‌ها و ...»

این واقعیت که دنیای مجازی می‌تواند در انجام اقدامات تروریستی موثر باشد، غیرقابل انکار است، اما در این میان سوال این است که چرا این دنیای غیرواقعی به این اندازه مورد توجه و اقبال قرار گرفته است تا جایی که ظهور مفهوم «تروریسم سایبری» را به عنوان نوع یا نسل جدیدی از اقدامات تروریستی، را موجب گردیده است.

نتیجه گیری

واقعیت تروریسم را می‌توان خشونتی دانست که بشر قرن بیست و یک را به شدت به خود مشغول داشته است و می‌رود تا به ابوسی بدل گردد، اما در این میان آنچه قابل بحث است مفهومی است که برای ارجاع و مذمومیت این رفتارهای مورد  استفاده قرار می‌گیرد.

در همین راستا است که مفاهیم «تروریسم« و «تروریست» با مصادیق گسترده و متنوع، خود را در عرصه حقوقی و سیاسی معرفی می‌کنند.

تروریسم نبردی است که در یک سوی آن قدرتی سیاسی خود را به عنوان طرف ذیحق جنگ نشان می‌دهد و در سوی دیگر آن طرفی است که تروریست نامیده می‌شود.

اینگونه دخالت مستقیم و شدید دولت‌ها در شکل دادن به تلقیات تروریستی و ضدتروریستی آن را به مفهومی در دست ایشان بدل ساخته است که تنها عاملی که آنرا تولید و بازتولید کرده و به کار می‌گیرد، منافع سیاسی دولت‌ها است. 

گستردگی مفهومی و مصداقی تروریسم که به صورت خلاصه به آن پرداخته شد به سادگی این موضوع را به ما یادآوری می‌کند که تروریسم همه چیز است و عین حال هیچ نیست.

همه چیز است چرا که دولت‌ها در همه موارد به بهترین نحو آن را به سود خود مورد استفاده قرار می‌دهند و در عین حال هیچ نیست، چرا که مفهومی است توخالی که در بسیاری از موارد هیچ سنخیتی با مصادیق تعریف شده خود پیدا نمی‌کند.

مفهوم تروریسم در این میان همچون بسیاری دیگر از مفاهیم، به صورت ابزاری مورد استفاده می‌گیرد و عینیت و واقعیت نهفته در آن نیز به عنوان یک رفتار خشونت‌بار، در تحقق اهداف سیاسی قدرت‌های سیاسی ملی و بین‌المللی نمود بسیار دارد.

بی‌تردید خشونت نهفته در اقدامات تروریستی است که نمی‌توان در مورد آن تردید کرد؛ صدای مهیب انفجارهای تروریستی همراه با خسارات مالی و جانی ایجاد شده نه تنها یک واقعیت بلکه واقعیتی است ترسناک و هول‌انگیز، با این حال مفهوم جامع تروریسم چیزی نیست که بتوان تعریفی از آن ارائه کرد و یا آن را با اقدامات دقیق حقوقی مورد برخورد قرار داد. این نبود تعریف جامع، از اساسی‌ترین آسیب‌های نظام حقوقی معاصر است.

انتهای پیام/