وقوع یك دوره خشكسالی شدید، علاوه بر خسارات آشكار كه معمولاً به محصولات كشاورزی، فضای سبز و دامپروری وارد می آورد و گاهی باعث قحطی نیز می شود، خسارات ناپیدای دیگری را نیز باعث می شود كه می تواند جبران ناپذیرتر از خسارات دیگر بلایا باشد.

برای در امان ماندن از خطرات زلزله، آتشفشان یا سیلاب، كافی است برای مدت كوتاهی از مركز وقوع این بلاهای طبیعی دور شد و بلافاصله پس از وقوع، میزان خسارات را برآورد و جبران كرد، اما در صورت وقوع خشكسالی، كل یك جامعه در یك دوره زمانی طولانی خسارت خواهد دید و گریز از آن، بدون برنامه ریزی بلندمدت میسر نخواهد بود.

خشكسالی، علاوه بر اثرات مخرب مستقیمی كه بر تولید محصولات كشاورزی دارد، از آن جا كه با ماده حیاتی و استراتژیك غذایی مرتبط می شود، اثرات غیر مستقیم اقتصادی و اجتماعی را نیز در پی دارد.

با كاهش تولیدات زراعی، درآمد كشاورزان و شاغلین این بخش كاهش می یابد، قیمت محصولات كشاورزی و مواد غذایی افزایش می یابد، قدرت اقتصادی خانوارها كاهش، و در پی آن، جرم و جنایت ها افزایش می یابد.

هجوم و مهاجرت كشاورزان و جمعیت های روستایی به شهرها، از دیگر اثرات تخریبی اجتماعی این پدیده خاموش در جامعه است.

استان چهارمحال و بختیاری با دارا بودن سهم 22.6درصدی ارزش افزوده كشاورزی از تولید ناخالص داخلی و تولید بیش از یك میلیون و 800 هزار تن محصولات كشاورزی در سال، استانی كشاورزی محسوب می شود كه در سال های اخیر، متأثر از تداوم خشكسالی، كاهش چشمگیری در تولید محصولات خود داشته است.

به گفته مدیر زراعت سازمان جهادكشاورزی استان چهارمحال و بختیاری؛ تولید هفت محصول این استان در سال های اخیر، كاهش یافته است.

سهراب ابراهیمی گفت: خشكسالی و سرمازدگی ناشی از تغییر اقلیم، از دلایل عمده این كاهش ها است.

وی اضافه كرد: تولید گندم آبی با سطح زیر كشت 28 هزار و 500 هكتار، به 82 هزار و 50 تن در سال زراعی 90-91 رسید كه این میزان در مقایسه با سال زراعی گذشته 2.3 درصد كاهش نشان می دهد.

وی ادامه داد: تولید گندم دیم در 37 هزار و 800 هكتار، 21 هزار و 484 تن است كه میزان تولید این محصول نیز 31 درصد كاهش یافته است.

ابراهیمی تصریح كرد: تولید جو دیم نیز با 23 درصد كاهش به 12 هزار و 694 تن در 16 هزار و 500هكتار رسیده است.

مدیر زراعت سازمان جهاد كشاورزی استان چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: حبوبات آبی نیز با 14 درصد كاهش در سه هزار و 500 هكتار سطح زیر كشت، هفت هزار و 350 تن تولید شده و حبوبات دیم نیز با شش درصد كاهش در دو هزار و 700هكتار، یك هزار و 485 تن تولید شده است .

وی همچنین افزود: محصول چغندر نیز در سطح زیر كشت 850 هكتار كشت شده و با 32 هزار تن تولید در سال زراعی جاری، هفت و نیم درصد و دانه های روغنی نیز در50 هكتار كشت شده و با 100 تن تولید 77 درصد نسبت به سال گذشته كاهش یافته است.

ابراهیمی بیان داشت: محصول شبدر از دیگر محصولاتی است كه با 30 هزار تن تولید در سطح چهار هزار و 300 هكتار، 43 درصد كاهش تولید داشته است.

به گفته این مسئول در سازمان جهادكشاورزی استان چهارمحال و بختیاری؛ در سال زراعی گذشته در مجموع 800 هزار تن محصولات زراعی نظیر گندم، جو، برنج، حبوبات، گلرنگ، دانه های روغنی، سیب زمینی، یونجه، ذرت، سرگوم، اسپرس (علوفه دام)، شبدر و چغندرقند در این استان تولید شد.

همچنین، به گفته مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهادكشاورزی استان چهارمحال و بختیاری، خشكسالی مانع از افزایش تولید ماهیان سردابی در استان چهارمحال و بختیاری شده، در حالی كه این استان، با تولید سالانه بیش از 16 هزار تن ماهی قزل آلا، رتبه نخست كشور را در این زمینه دارد.

اسماعیل پیرعلی، كاهش تولیدات شیلاتی را از اثرات مخرب خشكسالی سالجاری عنوان كرد و گفت: امسال، تولید و پرورش ماهی قزل آلا در استان چهارمحال و بختیاری، افزایشی به همراه ندارد.

وی افزود: بر اساس برنامه ریزی، میزان افزایش تولید ماهی سردابی در استان چهارمحال و بختیاری، سالانه دو هزار 500 تن پیش بینی شده كه تداوم خشكسالی مانع از تحقق این هدف گذاری شده است.

پیرعلی، از صدور 10 پروانه بهره برداری از مزارع پرورش ماهی قزل آلا به ظرفیت 150 تن، از ابتدای امسال تا كنون خبر داد و گفت: اگر افزایش ناچیزی در تولید مشاهده شود، ناشی از بهره برداری مزارع جدید پرورش و تكثیر است.

مدیر امور شیلات و آبزیان سازمان جهادكشاورزی استان چهارمحال و بختیاری، میزان تولید ماهی قزل آلای امسال را 16 هزارتن پیش بینی كرد و گفت: از ابتدای امسال تاكنون، حدود هشت هزار تن ماهی قزل آلا در این استان تولید شده است.

معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادكشاورزی استان چهارمحال و بختیاری هم از خسارت یك هزار و 400 میلیارد ریالی ناشی از خشكسالی در این بخش، خبر می دهد.

برزو هیبتیان اظهار داشت: البته این خسارات، ناشی از كاهش تولیدات نبوده، بلكه از افزایش قیمت علوفه و هزینه های تولید ناشی می شود كه بیشتر آن، متوجه تولید كننده است.

وی، با بیان اثرات مستقیم خشكسالی در بخش های دامی افزود: به دلیل تداوم خشكسالی در سال جاری، بیش از 50 حلقه چاه از 185 حلقه چاه مرغداری های استان خشك شده است.

هیبتیان تصریح كرد: در اثر خشكسالی، سطح آب مجتمع های دامپروری نیز تا 60 درصد كاهش یافته است.

معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادكشاورزی استان چهارمحال و بختیاری بیان داشت: با توجه به كاهش تولید محصولات زراعی و باغی،‌ قیمت علوفه افزایش یافته و این امر، منجر به افزایش هزینه نگهداری دام در استان شده است.

با تدوام خشكسالی، اقداماتی برای مقابله با اثرات مخرب آن نیز انجام گرفته كه توزیع یك هزار و 254 تن بذر گندم مقاوم به خشكی بكراس و جایگزینی آن با ارقام الوند و امید، از این جمله آن است.

به گفته مسئولان زراعت سازمان جهادكشاورزی استان چهارمحال و بختیاری، در این راستا، امسال 20 درصد از سطح 28 هزار و 500 هكتار از اراضی گندم استان، به كاشت رقم بكراس اختصاص یافته است .

البته چنین پدیده ای با این حجم تأثیرگذاری، نیازمند برنامه ریزی و اقدامات بیشتر و مؤثرتری است./س