به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مشهد، بعضی ها شب‌ها بیدارند و روزها خواب، بعضی‌ها روزها هم كار می‌كنند تا چرخ زندگی را بچرخانند، غافل از این كه سلامت‌شان را به‌خطر انداخته‌اند.

شب‌كاری در بعضی حرفه‌ها ضروری است؛ مثلا كاركنان بخش درمان، از پزشك گرفته تا پذیرش و... باید گاهی شب‌ها هم سركار حضور داشته باشند. كاركنان برخی شركت‌های خودروسازی نیز حداقل هفته‌ای یك شب باید در شیفت شب‌كار كنند، اما این تغییر الگوی خواب بایدها و نبایدهایی دارد و شب‌كارها را در معرض ابتلا به بیماری‌های جسمی و روحی قرار می‌دهد.

شب‌بیداری و روز خوابی الگویی است كه پیام‌رسان‌های عصبی مغز را دچار دگرگونی می‌كند و باعث ایجاد حالت اضطراب و افسردگی می‌شود. این حالت، فرد را مستعد ابتلا به بیماری‌های جسمی می‌كند، بخصوص كه افسردگی می‌تواند سیستم ایمنی بدن را دچار اختلال كند.

تغییر الگوی خواب، تغییر خلق، تحریك‌پذیری، عصبانیت، مشكل در تعامل با محیط، فراموشی، اختلال هوشیاری و ایجاد مشكلات جسمی مانند دردهای مبهم گوارشی و عضلانی، مشكلات هورمونی، حالت كوفتگی، سرگیجه و بروز برخی از درد‌های عصبی مثل سردرد نیز با این تغییر الگوی خواب افزایش می‌یابد.

باید شیفت‌های شب‌كاری، متفاوت و دوره‌‌ای باشد و فرد خواب كافی داشته باشد. برخی افراد شب‌كار به علت گرفتاری معیشتی، به جای استراحت كافی در روز و تجدید قوا، بخشی از روز را سركار می‌روند، ولی این كار باعث فرسودگی روانی و جسمی‌شان می‌شود.

در طب كار به این نكته تاكید می‌شود كه شیفت شبانه باید محدود و متغیر باشد و بی‌خوابی فراتر از حد نشود، زیرا‌افزون بر به خطر افتادن سلامت، می‌تواند به علت كاهش تمركز باعث بروز حوادث شغلی شود.

توجه به این موضوع بخصوص برای پزشكان، جراحان و دستیاران تخصصی بسیار اهمیت دارد، زیرا ممكن است ناخواسته دچار خطاهای حرفه‌ای شوند. به همین دلیل باید ساعت‌های كار آنها تنظیم و ساعت كار شبانه‌شان محدود شود.

برخی افراد براساس ویژگی‌های شخصیتی خود، شیفت شب را برای كار انتخاب می‌كنند تا با آدم‌های كمتری تماس داشته باشند. افراد در خود مانده، درونگرا و تنهایی‌گزین (اسكیزوئید) معمولا چنین شیفت‌هایی را برای كار برمی‌گزینند. تنش در شیفت شب كمتر است و تاریكی آرامش می‌آورد و خیلی از اشخاصی كه شیفت شب را انتخاب می‌كنند، طالب آرامش هستند.

برخی هم می‌گویند تمركزشان در شب بیشتر است، اما شب‌كاری بیش از حد و بیدار ماندن در شب‌های متوالی حتی پزشكان و افراد تحصیلكرده را هم در معرض افسردگی و سوءمصرف مواد قرار می‌دهد. افسردگی می‌تواند فرد را به سمت مواد مخدر ببرد و دیده‌ایم كه بیشتر معتادان به مواد مخدر،‌ شب‌ها تا صبح بیدارند و روز تا شب می‌خوابند.

توصیه‌هایی به شب‌كارها

شب‌كارها باید خواب خوبی در روز داشته باشند و حداقل شش تا هشت ساعت بخوابند. اتاق خوابشان پرده ضخیم داشته باشد تا نور درون اتاق نتابد. در و پنجره اتاق را ببندند و شرایط خواب مانند شب‌ها باشد. آنها می‌توانند برای خواب رفتن مثلا به موسیقی ملایمی گوش دهند. بعد از بیدار شدن هم برای جلوگیری از خمودگی و حالت خواب‌آلودگی، به فعالیت لذتبخشی مثل ورزش و نگهداری از گیاهان بپردازند.

بیماران دچار اختلال خلقی دوقطبی (افسردگی ـ شیدایی) و حالت‌های روان‌پریشی نباید شیفت‌های شبانه را انتخاب كنند، زیرا ممكن است بیماری‌شان تشدید شود.

شیفت‌كاری فقط شب‌كاری نیست

كسی كه زمان حضور او در محل كار در ساعت معمول (هشت ـ هفت صبح تا شش ـ پنج بعدازظهر) نباشد، شیفت‌كار محسوب می‌شود، بنابراین فقط شب‌كارها شیفت‌كار نیستند، البته عوارض شیفت‌كاری شامل حال كسانی نیز كه عصركار هستند یا در شیفت‌های چرخشی فعالیت می‌كنند هم می‌شود. در جوامع مختلف از جمله در ایران 30 ـ   20درصد شاغلان شیفت‌كار محسوب می‌شوند. /س