گنبدی که اولین بنای آجری ایران است +تصاویر
این بنا مسجدی است بسیار زیبا از حیث معماری و تزیین و بزرگی در دنیا مشهور است. گنبد سلطانیه در شهر سلطانیه در 30 کیلومتری شهر زنجان واقع شده است. این گنبد اولین بنای آجری تاریخی ایران می باشد.
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، این گنبد در دوره ایلخانی به دستور سلطان محمد خدابنده و توسط اولجایتو بنا شده است. کار ساخت این بنا از سال 704 ه ق شروع و در مدت 9 سال در تاریخ 713 ه ق پایان یافته است. شکل اصلی بنا هشت ضلعی می باشد.
ارتفاع این بنا 5/48 متر و قطر دهانه گنبد 6/25 متر می باشد. این بنا از داخل 8 ایوان و حدود 500 اتاق و حجره دارد. این بنا دارای بزرگترین گنبد آجری جهان است که قوس آن با دور بسیار تند و پیچیده اجرا شده است.
زمين اين بنا طبقات فشرده شن و ماسه به عمق تقريبي 8 متر تشكيل شده كه معماران گنبد تنها شالوده اي كم عمق و كم عرض تهيه ببينند ؛ به طوري كه پي ها در اكثر بخش ها به غير از بخش شمالي ، از 50 يا 60 سانتي متر تجاوز نمي كند و همين پي نيز در محل درها و پنجره ها بريده شده است و اين حاكي از اطمينان و اعتمادو دانش معماران زمان دارد .
با توجه به چاهي كه در كف بنا به عمق 9 متر كشف گرديده و هيچ علامتي از استفاده آن موجود نيست ، به نظر مي رسد كه هدف از كندن آن ، آزمايش مقاومت خاك جهت بر پا كردن بنايي با ارتفاع حدود 50 متر بوده است .
بنا بر روي هشت ضلعي به خاطر الحاقات ديگر، دگرگون شده ؛ امّا در طبقات بالاتر كاملاً مشهود است .
اين بنا 5/48 متر ارتفاع دارد و 60/25 متر قطر دهانه گنبد آن است عرض جزرها ، 87/6- به استثناي جزرهاي شمال غربي و شمال شرقي كه به عرض 40/12 متر است – و طول آنها از بيرون 17 و از داخل 60/8 متر است . اين جزر ها در درون علاوه بر راه پله ها داراي 8 ايوان مرتفع و نزديك به 500 اتاق و حجره هستند .
درباره ورودي هاي اصلي به فضاي داخلي ، به خاطر وجود راه هاي متعدد ، نظريه هاي مختلفي ابزار شده كه عمدتاً ايوان هاي شرقي و شمالي را به عنوان ورودي هاي اصلي معرفي كرده اند و وجود كتيبه هاي مفصل ايوان شرقي و كتيبه هاي به خط ثلث ايوان شمالي ، مؤيد اين نظر است . به نظر مي رسد در گذشته ، راه هاي ديگر با پنجره هاي آهني مسدود مي شده اند .
كف بناي گنبد سلطانيه با زير سازي آجر فرش و شفته آهك و روكش سنگ مرمر سفيد يا سنگ رخام فرش شده بوده است .
با كاربردي ، بالكن هاي هشتگانه اي هستند كه از ايوان پديد آمده اند و به نوبه خود داراي تزيينات زيبايي اعم از كايكاري مقرنس كاري ، تسمه كشي ، گچكاري و تلفيق آجر و كاشي و سر انجام كتيبه هاي متعدد هستند .
اين ايوان ها كه رو به بيرون هستند ، هريك به طور متقارن به سه واحد طاق و تويزه تبديل شده و آرايش سقف آنها زيباترين و جذابترين تزيينات هنر گچبري ايران است . راه پله ها از طبقه اول شروع مي شود و تا بالاي مناره ها ادامه پيدا مي كند . دسترسي به پشت بام نيز از طريق همين راه پله هاست .
طبقه سوم ( پشت بام ) در 80/ 27 متري سطح زمين واقع و پايه اي براي گنبد عظيم و مناره هاي هشتگانه آن است . گنبد سلطانيه به گونه اي كاملاً خاص و ابتكاري با طرح جناغي بنا شده است . اين گنبد از نوع دو پوشه پيوسته است ؛ به طوري كه دو پوسته به موازات همديگر قرار گرفته اند .
اين گنبد با قطر دهانه 60/25 متر ، بزرگترين گنبد معماري اسلامي ايران است و بدون هيچ گونه پشت بند ، سر منار يا شانه اي ساخته شده است . ضخامت پوش گنبد از پايه به طرف نوك گنبد كاهش مي يابد كه ضرورتي ناشي از سبكي و استحكام بوده است .
پا طاق گنبد از بيرون 40/1 و ارتفاع گنبد ، 19 متر است كه در بيرون با كاشي هاي زيباي فيروزه اي پوشش يافته است . اين پوشش امروز توسط سازمان ميراپ فرهنگي تعمير و تجديد شده است پرفوسور پيروسن پائولزي معتقد است كه سيستم دو جداره بودن گنبد با دو قشر موازي و مجزا كه صرفاًبا پشت بند هاي آجري بين خود و به هم مربوط هستند و فرم واحدي را شامل مي شوند از خصوصيات منحصر به فرد گنبد سلطانيه است و قبل از آن سابقه اي نداشته است .
گفته می‌شود در ساخت گنبد بزرگ شهر فلورانس از این گنبد الگوبرداری شده‌است. بنای این گنبد که بعد از گنبدهای سانتاماریا دلفیوره و ایاصوفیه سومین گنبد بزرگ دنیاست. سبک معماری این بنا به شیوه آذری است.
برای مشاهده مجله شبانه اینجا کلیک کنید
