به گزارش خبرنگارباشگاه خبرنگاران ارومیه،اسناد و مدارك مختلف اين بنا را به اشخاص متعددي نسبت داده‏، ولي در روايات عامه و سفر‏نامه ونيزيان آنرا به شاه اسماعيل اول صفوي نسبت مي‏دهند، كه بعد از شكار يك روزه‏اش دستور داده كله قوچهاي وحشي را در آن بكار بندند از شاخ قوچ در مناره یاد شده برای نشان دادن قدرت و مهارت شاه اسماعیل در شکار قوچ در یک روز صورت گرفته است.

مدارک و تصاویر مینیاتوری باقیمانده از مقبره شمس تبریزی در شهرستان خوی نشان می‌دهد این بنا در ابتدا از ۳ مناره دور قبر شمس تشکیل شده بود که به دلایل طبیعی اکنون تنها یکی از آنها مانده است.

شكل ديواره ضلع شمالي منار نشانگر اين است كه به مجموعه‏اي متصل بوده است و در جوار منار، سنگ قبري تيره رنگ وجود دارد، كه در روي آن اين مشخصات حجاري شده است « بري ابن‏ شاه‏سوار‏طارمي» كه ماهيت اين شخص به نگارنده معلوم نشد ولي با توجه به اسناد و منابع تاريشمس تبريزي مدتي را در طارم و زنگان در حلقه درس ركن‏الدين سجادي‏زنگاني بوده است‏، به احتمال زياد «بري ابن شاه‏سوار‏طارمي»، از ارادتمندان شمس تبريزي بوده است و در حلقه درس استادش، دست ارادت به وي داده و همراه با او و يا بعدها به خاطر شمس تبريزي به خاك سشده است.

منار شمس تبريزي از بناهاي منحصر به فرد منطقه است كه جهانگردان و گردشگران زيادي را به خود جلب مي‏كند. مردم تعداد بيشماري از متصوفان را كه در آذرماه هر سال جهت انجام مراسم در جوار منار جمع مي‏شدند به ياد دارند ولي هم‏اكنون به سبب محصور ماندن آن در بين خاا بدون توجه مانده است، مصالح و ظواهر منار گواهي مي‌دهد كه بايد از آثار قبل از مغول باشد. سبك معماري منار خيلي نزديك به بناهاي دوره سلجوقي كه در بردسير كرمان موجود است و به «ميل قاوردي» معروف است، مي‌باشد. در صورت مطالعه باستان‏شناسي، از مطالعه و تحقيق رويشاخ و جمجمه به آساني مي‏توان در مورد زمان و علت احداث آن نظر داد.

ساختمان منار برج استوانه‌اي شكل مي‏باشد و به سبب عدم شناسايي و مطالعات لازم تاكنون هيچگونه نشان و اثري از وجود بقاياي ساختماني كه به احتمال قوي اين اثر در رابطه با آنها(‏مقبره شمس تبريزي يا كاخ شاه اسماعيل اول) ساخته شده به دست نيامده، منار به صورت مجوف ده و پلكان مارپيچي از ورودي منار كه در قسمت پايين آن قرار دارد به انتهاي منار و به قسمت مؤذن آن، كه روي به قبله دارد منتهي مي‌شود. پي و حدود 50 سانتي‌متر از بناي قسمت تحتاني با سنگ ساخته شده است. البته با در نظر گرفتن اينكه مقداري از پي آن توسط رسوبات سيل و غيره زير خاك مانده است، از اين قسمت به بعد تمام منار از آجر مي‌باشد كه در وسط آجرها كله‌هاي قوچ گذاشته شده و از نظر فرم به سه دسته تقسيم شده، قسمت تحتاني و انتهاي آن كه كوچكتر از بخش مياني است خالي، ولي قسمت مياني را با شاخ قوچ وحشي آرايش داده‌اند، كه فلسفة وجود منار نيز وجود اين تزئينات مي‌باشد كه به عنوان يادبود ساخته شده است. به قولي هدف از آن به احتمال زياد نمايش قدرت پادشاه بوده كه در يك روز توانسته به قدري قوچ وحشي شكار كند كه از شاخ آنها تمامي سطح خارجي منار را تزئين نمايد.

از خصوصيات ويژه اين بنا نصب شاخ‌هاي قوچ وحشي بر روي بدنة خارجي منار مي‌باشد كه همراه با جمجمه حيوان به عنوان تزئين در منا نصب شده است و در آجر‏كاري و فرم آن هيچگونه تزئينات به كار نرفته است

منار شمس تبريزي به شماره 996 در رديف آثار ملي و به قدمت سدة ششم هجري قمري به ثبت رسيده است./س