* در برخورد با مسمومیت ها به نکات زیر توجه کنید :

۱- تحقیق کنید که چه ماده ای باعث مسمومیت فرد شده .
۲- اگر نشانه هایی از سوختگی در اطراف دهان فرد مسموم مشاهده نمودید , به آهستگی یک لیوان آب یا شیر به او بدهید .
۳- مصدوم را در وضعیت ریکاوری قرار دهید ( چه بیهوش باشد وچه هوشیار )
۴ –ظروفی که ماده سمی در آن قرار دارد را برای بررسی همراه مصدوم به بیمارستان ببرید.

نشانه های عمومی وتشخیص های افتراقی در مسمومیت ها:

۱) کاهش وزن:

در مسمومیت مزمن با آرسنیک:ضعف وبیحالی،کمخونی،کاهش وزن،طعم فلزی در دهان،اختلالات گوارشی،اختلالات پوستی،نوارهای سفید رنگ در دیستال ناخن

دی نیتروفیل:کاهش وزن،اختلالات کلیوی یا کبدی،کاتاراکت،آگرانولوسیتوز

سرب:درد،کوفتگی،افتادگی مچ دست وپا،کاهش وزن، اختلال رشد

جیوه:اختلالاتCNS ،کلیه وریه،کاهش وزن در نوع مزمن

۲)ضعف وبیحالی:

* سرب وآرسنیک

بوتولیسم:اختلال گوارشی،فلج حرکتی قرینه ودو طرفه پایین رونده،فلج بولبار (دوبینی،دیسفاژی،اختلال تکلم)،نارسایی تنفسی

دیورتیک های تیازیدی:علایم دهیدراتاسیون،هیپوکالمی(ضعف،کرامپ عضلانی، آریتمی)،تشنج(نادر وثانویه به هیپوناترمی)،تهوع،استفراغ،اسهال، آلکالوز متابولیک،هیپر گلیسمی(ناشایع)

* جیوه

ترکیبات نیتریت:بر حسب میزان اسیدوز ودرصد متهموگلوبینمی(علایمی نظیر هیپوتانسیونریا، ضعف وبیحالی، سردرد، تهوع،استفراغ،خواب آلودگی

ارگانوفسفات:اثرات موسکارینی(تعریق،اشک ریزش،بی اختیاری ادرار ومدفوع،برادی کاردی،هیپوتانسیون، تاری دید ومیوزیس)،اثرات نیکوتینی(فاسیکولاسیون وکرامپ عضلانی، ضعف وبیحالی، فلج شل، کاهش یا فقدان رفلکسها،تاکی کاردی وهیپوتانسیون)

نیکوتین: اول اثرات موسکارینی وسپس اثرات نیکوتینی

نئوستیگمین،سوکسینیل کولین، تالیوم،ترکیبات کلردار هم موجب ضعف وبیحالی میشوند.

۳) ترمور ولرز:

بخار مس،اکسیدهای فلزی، تئوفیلین،آنتی سایکوتیک ها(فنوتیازین)،لیتیم،کوکائین،داروهای پایین اورنده قند خون،MAOI

4) برادی پنه وهیپوونتیلاسون:

هرماده هی که موجب تضعیف CNS بشوداز جملهاتانول،کلونیدین، مواد مخدرشبه تریاک، (عارضه دیررس : باربیتوراتها،مارگزیدگی، سیانید،منوکسید کربن نیز میباشد)

۵) تاکی پنه، هیپر پنه،یا هیپر ونتیلاسیون:

آمفتامین،آتروپین،باربیتوراتها، منوکسیدکربنف تئوفیلین، سیانید،کوکائین
۶)برادی کاردی: آنتی کولین استرازها(قیزوستیگمین، نئوستیگمین، حشره کشهای ارگانوفسفره) :در مراحل اولیه اثرات موسکارینی ودر مسمومیتهای شدید هثرات نیکوتینی دارد.بتا بلوکر،کانال کلسیم بلوکرها، داروهای کولینرژیک(پیلوکارپین،کاربامول،قارچهای سمی،نیکوتین)،کلونیدین،داروهای دیژیتال،مواد مخدر، رزرپین، سیانید

۷) تاکی کاردی:

آنتی کولینرژیکها،آمفتامین، داروهای پائین آورنده قند خون، سمپاتومیمتیکها(آدرنالین،نوراپی نفرین،افدرین،فنیل افرین)،تئوفیلین،هورمونهای تیروئید(تیروکسینولوتیروکسین)،MAOI

8) تب:

آنتی سایکوتیک،آمفتامین، آرسنیک، آنتی کولینرژیسک،ضد افسردگیهای حلقوی، سزب، تئوفیلین، آنتی هیستامین، سمپاتومیمتیک

نکته:کلیه مسمومیتهای که موجب اسپاسم یا فاسیکولاسیون شدید ویا تشنج میشوند میتواند تب ایجاد کند.

* علائم ونشانه های پوستی وتشخیص های افتراقی:

۱)پوست گرم وخشک:آنتی کولینرژیکها(آنتی هیستامین ها، داروهای ضد پارکینسون، آتروپین،فنوتیازین و…) اعصاب غدد عرق از نوع سمپاتیک بوده وکولینرژیک میباشد وگیرنده های آن از نوع موسکارینی است لذا آن دسته از داروهائی که خاصیت آنتی موسکارینی دارند موجب خشکی پوست وبرافروختگی وتب میشوند.

۲)ایکتر:

ناشی از اختلال کبدی: استامینوفن، نفتالن، فنوتیازین،دیورتیکها، سولفانامید، ایزونیازیدها، کلرپرومازین

ناشی از همولیز: نیتریت،نیترات، بنزن

۳)سیانوز مقاوم به اکسیژن: هر عامتی که موجب متهموگلوبینمی وسولفوهموگلوبینمی شود نظیر ترکیبات نیترات ونیتریت،آنیلین، سولفات مس،لیدوکائین،متوکلوپرامید،نفتالن

۴)تعریق:آمفتامین،داروهای کولینرژیکم، آنتی کولین استراز،کوکائین،تئوفیلین

۵)برافروختگی: آمفتامین،داروهای کولینرژیک، سمپاتومیمتیک(آدرنالین،نوراپینفرین،افدرین و…)،کاربامازپین،نیاسین،رزرپین

۶)پورپورا:وارفارین،نیش عنکبوت ومار

۷)خارش: عوارض داروئی،مواد مخدر،فنی توئین، ریفامپسین

* علائم ونشانه های سروگردن وتشخیص های افتراقی:

۱)میدریازیس:آنتی کولینرژیک، آمفتامین، سمپاتومیمتیک، باربیتوراتها، بوتولیسم، کاربامازپین، سیانید،نیکوتین،و….

۲)میوزیس:باربیتوراتها، آنتی کولین استرازها، کولینرژیک، موادمخدر شبه تریاک،کلونیدین، نیکوتین،فنوتیازین

۳)فتوفوبی:هر عاملی که باعث میدریازیس شود،عوامل محرک وسوزاننده، دود،جیوه

۴)سفتی گردن:کوکائین،فنوتیازین،استریکنین

علائم ونشانه های دستگاه تنفس وتشخیص های افتراقی:

۱)تنگی نفس:فیزوستیگمین،بتا بلوکر،منوکسید کربن،نیتریت….

۲)تاکی پنه: هیپر پنه،برادی پنه

۳)برونکواسپاسم: پنی سیلین،بتابلوکر،فیزوستیگمین،…

۴)تنفس کوسمال:مسمومیت با هیدروکربن ،بریلیم،…

۵)ادم ریه: آمفتامین،انسولین،بتابلوکر،متادون،…

* علائم ونشانه های سیستم قلب وعروق وتشخیص های افتراقی:

۱)درد قفسه سینه: گوانیتیدین، نیکوتین،…

۲)تپش قلب:نینتریت، نیتروگلیسیرین،…

۳)هیپوتانسیون وضعیتی:اتانول، MAOI ،داروهای آنتی سایکوتیک ،الفا بلوکر،متیل دوپا، بروموکریپتین، وازودیلاتور، دیورتیک ها،…

علائم ونشانه های دستگاه گوارش وتشخیص های افتراقی:

۱)تهوع واستفراغ: هرنوع مسمومیت داروئی وصنعتی موجب تهوع واستفراغ میشود.

۲)دیسفاژی وبلع دردناک:کلیه موادسوزاننده ومخرب وعقرب گزیدگی،…

۳)درد شکمی: آنتی بیوتیک ،اریترومایسین، بتابلوکر، کوکائین، …

۴)اسهال: الکل، گلیکول،نیکوتینف سیانید، آنتی بیوتیک،دیژیتال، آرسنیک، بتا بلوکر،ویتامین D ،آهن،…

۵)یبوست: دیلتیازم، فنوتیازینآنتی هیستامین،تالیوم،بتا بلوکر،…

۶)گاستروانتریت هموراژیک:آرسنیک، اگزالات،…

علائم ونشانه های سیستم ادراری وتشخیص های افتراقی:

۱)نارسائی حاد کلیه:

داروئی:دیلتیازم،استامینوفنریا، دیفن هیدرامین،پنیسیلامین، آمینوگلیکوزید،انالاپریل،اریترومایسین، فروسماید، آسپرین،کاپتوپریل،کاربامازپین،تیازید،وارفارین،…

نارسائی حاد کلیه غیر داروئی:بیسموت،اگزالات، آهن، فسفر، تالیوم،نفتالن،…

۲)هماچوری:آلوپورینول،دوکسوروبین، نفتالن، اسید اسکوربیک، ایندومتاسین، سولفانامید،سیکلوفسفاماید

۳)احتباس ادراری: آتروپین،ایزونیازید،لوودوپا،باکلوفن،…

* علائم ونشانه های سیستم عصبی وتشخیص ها ی افتراقی:

۱)کاهش سطح هوشیاری:نارکوتیک،استون،نیتریت، سایمتیدین، اگزالات،دیژیتال، آمفتامین، لیتیم، کاربامازپین،آنتی هیستامین

۲)کومای دیررس:استامینوفن،منوکسید کربن،متانول،…

۳)هذیان:الکل، کوکائین، فنوتیازین،آمفتامین،آرسنیک،تالیوم،…

۴)سردرد:اتانول،استون،آمیل نیتریت، لیتیوم، ایزونیازید،تالیوم، متوتروکسات، دیژیتال،سیانید،…

۵)اسپاسم عضلانی: اتیلن گلیکول، ضد افسردگی،آتروپین،فنوتیازین،…

درد عضلانی:تالیوم،تیازید، سدیم،…

* درمان های مسمومیت:

جلوگیری از جذب مواد:بعد از گرفتن شرح حال ،معاینه دقیق وثبت آنها،اولین اقدام در مسمومیتها جلوگیری از جذب دارو یا سم است.از آنجائیکه اکثر مسمومیتها از طریق خوردن صورت میگیرد لذا از طریق ایجاد استفراغ ولاواژ معده مواد خورده شده را تخلیه وسپس با استفاده از نظیر زغال فعال شده از جذب سموم از سطح دستگاه گوارش جلوگیری کرده ودر نهایت با تجویز داروی مسهل دفع آنها را از دستگاه گوارش سرعت بخشید.

تخلیه معده:در ۱تا ۲ ساعت اول بعد مسمومیت از اهمیت زیادی برخوردار است.به دلیل اینکه بسیاری از داروها وسموم بتعث تاخیر تخلیه معده به روده میشوند(سالیسیلاتها، باربیتوراتها، ضدافسردگیها ی حلقوی، آنتی هیستامین،آنتی کولینرژیک،…)وبعضی دارای چرخه بعدی هستند ولذا لذا توصیه میشود که عمل تخلیه معده حتی با گذشت ۱۲ ساعت از مسمومیت نیز در تمامی بیماران صورت گیرد.(مگر اینکه کنتراندیکاسیون خاصی وجود داشته باشد.)

* موارد منع تخلیه معده:

۱)مسمومیت با مواد سوزاننده قلیایی یا اسیدی

۲)مسمومیت با نفت

۳)تشنج

۴)کاهش هوشیاری ویا کوما

۵)اختلالات آناتومیک

۶)اعمال جراحی بزرگ شکم

۷)اختلالات انعقادی

* روش های تخلیه معده:

ایجاد استفراغ: ازاین روش زمانی استفاده میشود که شستشوی معده به فوریت امکان پذیر نباشد.ویا مقدار ماده خورده شده توکسیک نباشد. بهترین روش استفاده از شربت ایپکا است.شربت ایپکا:این دارو جدیدا از لیست داروهای فارماکوپه ایران حذف شده.این شربت با اثر بر روی مرکز استفراغ در بصل النخاع وتحریک معده بعد از ۱۵-۳۰ دقیقه موجب استفراغ میشود.وشایع ترین عارضه آن خواب آلودگی واسهال است.

موارد منع استفاده از ایپکا:هماتمز،اختلال انعقادی، کاهش سطح هوشیاری، کاهش رفلکس gag و…

نکته:مصرف ایپکا در مسمومیت با اتانول بی ارزش است زیرا الکل سریعا جذب میشود.

در صورتیکه ماده خورده شده خاصیت ضد استفراغ داشته باشد(کلرپرومازین) تجویز ایپکا موثر نیست

در صورتیکه به شربت ایپکا دسترسی ندارید از روش زیر استفاده کنید:

۱لیوان آب+شیر+آب میوه به مسموم داده وبا انگشت یا آبسلانگ ناحیه حلق را تحریک ویا اینکه یک قاشق مربا خوری نمک طعام ویا نصف قاشق چایخوری پودر خردل را در یک لیوان آب حل نموده ویا یک لیوان نرمال سالن به بیمار بخورانید وسپس رفلکس gag را تحریک کنید.

آپومورفین:یک داروی استفراغ آور قوی است.اما به دلیل نداشتن اثرات مضعف CNS ودستگاه تنفس امروزه دیگر به طور رایج از آن استفاده نمیشود.

شستشوی معده: بهترین روش جهت تخلیه معده بوده است. تنها موارد منع مصرف اختلالات انعقادی ومسمومیت با مواد سوزاننده قلیایی یا اسیدی است.

روش کار:یک NGT را انتخاب نموده وبعد از توضیح دادن به بیمار لوله را از طریق دهان یا بینی وارد معده کنید وسپس بیمار را به پهلو خوابانده ووارد معده مینمائیم. بعد از گذاشتن لوله محلول شستشوی نرمال سالن را ۳۰۰ سی سی سه بار وارد معده میکنیم وهر بار از معده خارج میکنیم.

* جلوگیری از جذب مواد از مخاط روده:

زغال فعال شده یا شاربن:پودر یا زغال فعال شده شاربن را در محلول سالن نرمال حل نمودهو بعد از تخلیه معده از این دارو استفاده کرد.شاربن بعلت داشتن منافذ ریز میتواند مواد را به صورت سطحی جذب کند.

مسهل: مسهل برای شاربن، سوربیتول است .

* مسمومیتها وآنتی دوت آنها:

N -استیل سیستئین :در مسمومیت با استامین.فن حداکثر ظرف یک ساعت پس از مسمومیت به بیمار داده میشود.

عوارض جانبی:استئوماتیت،تهوع،استفراغ

o کلرید آمونیم:آمفتامین واستریکنین

o آتروپین:در مسمومیت با دارو ویا موادی که موجب سندرم کولینرژیک میشود.(کاربامات،حشره کشهای ارگانوفسفره)

Calcium EDTA:

o یک ماده متصل شونده به فلزات بوده وجهت مسمومیت با کادمیوم،کرومیک،کبالت،مس، روی، سرب ، اورانیوم مصرف میشود.

o گلوکونات کلسیم:فرم خوراکی: جهت رسوب نمکهای خورده شده فلورید،منیزیم، اگزالات استفاده میشود.

فرم تزریقی:در مسیمومیت با مسددهای کانال کلسیمو همچنین در هیپوکلسمی حاصل از مسمومیتها واسپاسم حاصل از نیش رتیل استفاده میشود.

فرم زیر جلدی:در سوختگیهای جلدی با اسید فلوئیدریک جهت کنترل درد وپیشرفت نکروز استفاده میشود

o آمیل نیتریت ،نیتریت سدیم، سدیم تیوسولفات:در مسمومیت با سیانید

در هنگام استفاده از آمیل نیتریت استنشاقی از اکسیژن ۱۰۰ در صد استفاده میکنیم

عارضه اصلی نیتریت سدیم:هیپوتانسیون

o دفروکسامین:در مسمومیت با آهن ویا در مواردی که غلظت سرمی آهن بیش از ۵۰۰ باشد.(قبل از تزریق بیمار دهیدراته باشد ودر صورت وجود آنوری یا اختلال کلیوی منع مصرف دارد.)

o دیازپام: در مسمومیت هایی که موجب بروز تشنج یا بیقراری شدید شده وداروی اختصاصی ضد آن وجود نداشته باشد.(آمفتامین،سندرم قطع الکل، مواد مخدرو…)

o دیفن هیدرامین:در درمان علائم اکستراپیرامیدال ودیستونی حاصل از فنوتیازین و…

o اتانول:در مسمومیت با متانول واتیلن گلیکول (عارضه اتانول:هیپو گلیسمی وسرکوب CNS )

o گلوکاگون: در مسمومیت با پروپرانولول وسایر بتا بلوکرها وهیپو گلیسمی (عارضه:تهوع واستفراغ)

o نالوکسان: در درمان دپرسیون تنفسی وCNSناشی از مواد مخدر وهیپوتانسیون مقاوم به درمان در مسمومیت با کلونیدین

o فیزوستیگمین:در مسمومیت با آنتی کولینرژیک(مصرف در آسم ،بیماریهای قلبی –عروقی وانسداد روده ممنوع است.

o پیرالیدوکسیم: در مسمومیت با حشره کشها ی ارگانوفسفره به کار میرود.

o پروتامین سولفات: در مسمومیت با هپارین

o بیکربنات سدیم: جهت قلیائی کردن ادرار برای افزایش دفع سالیسیلات ها وفنوباربیتال واصلاح اسیدوز

o ویتامین K :در مسمومیت با وارفارین

o نشاسته:در مسمومیت با ید

* مسمومیت با داروهای قلبی-عروقی ودرمان آنها:

آمیودارون: علائم مسمومیت: تهوع ،استفراغ، بی اشتهائی ،یبوست، افزایش فواصل PR وqt وافزایش آنزیم های کبدی وفیبروز ریوی(جدیترین عارضه)

تدابیر درمانی:ایجاد استفراغ یا لاواژ معده وسپس تجویز زغال فعال شده ومسهل

مهار کننده آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسیون: کاپتوپریل،انالاپریل، لیزینوپریل:علائم: مسمومیت حاد به صورت هیپوتانسیون وتاکی کاردی ،نوتروپنی، پروتوئینوری، کاهش حس چشائی وسر گیجه

تدابیر درمانی: تجویز اکسیژن و گرفتن علائم حیاتی، استفراغ، لاواژ معده وزغال فعال شده ومسهل

* بتا بلوکر: تابلوی اصلی :هیپوتانسیون وبرادی کاردی

علائم قلبی عروقی: برادی کاردی، افزایش فاصله PRوQRS،آسیستول،شوک کاردیوژنیک

علائم CNS :آن دسته از داروهائی که قدرت حلالیت در چربی را دارند مثل پروپرانولول دارای اثرات CNS بوده به صورت خواب آلودگی ،تشنج، اختلال هوشیاری

علائم تنفسی: برونکواسپاسم وادم ریه

تدابیر درمانی:ایجاد استفراغ وتجویز شربت ایپکا ممنوع است. انجام لاواژ معده، سپس تجویز زغال فعال شده ومسهل.

* کانال کلسیم بلوکر:علائم : هیپوتانسیون، برادی کاردی

علائم قلبی –عرزوقی:هیپوتانسیون وشوک همراه با برادی کاردی به جز نیفیدیپین که همراه با تاکیکاردی وجود دارد.

علائم CNS:ضعف وبیحالی، خواب آلودگی، لکنت زبان

علائم گوارشی: تهوع واستفراغ، یبوست

درمان: تجویز شربت ایپکا منع نسبی دارد.زیرا موجب تشدید برادیکاردی وموجب آسپیراسیون میشود.

لاواژ معده ،تجویز زغال فعال شده وسپس مسهل

دیژیتال ها: تابلوی اصلی :استفراغ،آریتمی های قلبی واختلال هوشیاری

علائم قلبی عروقی:آریتمی قلبی

تدابیر درمانی:CPR پایه وپیشرفته،مانیتورینگ بیمار،منع مصرف شربت ایپکا چون باعث تحریک واگ و موجب تشدید مسمومیت میشود.لاواژ معده،زغال فعال شده وتجویز مسهل، کنترل استفراغ با متوکلوپرامید

* داروهای اعصاب وروان:

داروهای آنتی سایکوتیک:

نام داروها: کلرپرومازین،هالوپریدول، پرومتازین، پرفنازین

علائم ونشانه ها: تابلوی اصلی:اختلال حرکتی اکستراپیرمیدال(آکاتژیا، آکنزی،پارکینسون، دیسکنزی)، اختلال هوشیاری، هیپوترمی،هیپوتانسیون،تضعیف تنفسی

اثرات آنتی کولینرژیک:خشکی وبر افروختگی پوست، تب، توهم بینائی وشنوائی و…..

اثرات قلبی: هیپوتانسیون اورتواستاتیک، آریتمی و…

فتوسنسیویتی: آفتاب سوختگی، هیپر پیگمانتاسیون وکهیر

اثرات خونی: لکوپنی، آگرانولوسیتوز

سایر یافته ها: سکسکه وخارش(کلرپرومازین)، سردرد میگرنی(پیپرازین) ،سندرم قطع دارو( هالوپریدول)

تدابیر درمانی: CPR پیشرفته وپایه، لاواژ معده(حتی پس از گذشت ۱۲ ساعت) ، تجویز زغال فعال شده ومسهل، اصلاح اختلالات الکترولیتی و اسید و باز

نام دارو: باربیتوراتها:فنوباربیتال ،تئوفیلین، پریمیدون)

علائم ونشانه ها: تابلوی اصلی: تضعیف CNS ، تضعیف سیستم قلبی وعروقی (هیپوتانسیون)

دستگاه عصبی: مسمومیت با باربیتوراتهاابتدا با خواب آلودگی،اختلال هوشیاری، کاهش رفلکس ها ،میوزیس ضعیف،وبه طرف کوما پیش میرود

علائم قلبی وعروقی: هیپوتانسیون وشوک ثانویه به اختلال مرکز تنظیم سیستم قلبی وعروقی و در مغز وازودیلاتاسیون شدید عروق

علائم گوارشی: کاهش تون وحرکات روده ویبوست

تدابیر درمانی: CPR پایه وپیشرفته،در صورت بروز اختلال تنفسی یا کوما انجام انتوباسیون ودر صورت لزوم تهویه مکانیکی،خودداری از تجویز شربت ایپکا در صورت خواب آلودگی ، لاواژمعده(خصوصا در ۴ساعت اول) وس تجویز زغال فعال شده وتجویز مسهل،تجویز نالوکسان، گلوکز هیپرتونیک ،ویتامین وریدی به تمام مسمومین با اختلال تنفسی وهوشیاری

بنزودیازپین ها: علائم ونشانه ها: تضعیف پیشرونده CNS (شامل منگی، خواب آلودگی و…)،ضعف ،سردرد، آتاکسی، سرگیجه، آنتی کولینرژیک خفیف(خشکی دهان ،اتساع مردمک،تاکی کاردی،…)

تدابیردرمانی: درصورت لزوم CPR پایه وپیشرفته،ایجاد استفراغ یا انجام لاواژ معده وزغال فعال شده ومسهل،آنتی دوت اختصاصی فلومازنیل

نام دارو :لیتیم

عتائم ونشانه هااستفراغ، اسهال،خواب آلودگیریا، ترمور ظریف عضلات،وزوز گوش، نیستاگموس و…

علائم CNS :ترمور ظریف دستها، تشدید رفلکسها، حرکات کره ای شکل،پارکینسونیسم، اضطراب،…

علائم قلبی وعروقی: تاکی کاردی، هیپوتانسیون، کلاپس عروقی، میوکاردیت و…

تدابیر درمانی: CPR پایه وپیشرفته،در ۳۰ تا ۶۰ دقیقه اول میتوام از شربت ایپکا استفاده نمود. وپس از آن باید از لاواژ معده استفاده نمود. لیتیم بطور موثر ا به داخل زغلال فعال شده جذب نمیشود لذا استفاده از آن بی اثر است.

نام دارو:MAOIs

علائم ونشانه ها:

علائم عصبی: بی قراری، تحریک پذیری، سردرد ، خواب آلودگی، توهم و…

علائم قلبی عروقی: هیپر تانسیون، تاکی کاردی، طپش قلب

علائم گوارشی: تهوع، استفراغ، درد شکم واسهال

تدابیر درمانی: CPR پایه پیشرفته،لاواژ معده، زغال فعال شده ودر چند نوبت به فاصله ۴ ساعت ومسهل تجویز شود.

* مسمومیت با داروهای متفرقه واقدامات درمانی:

استامینوفن: یک داروی ضدتب،درد وبا کمی خاصیت ضد التهابی است.

علائم ونشانه ها: مسمومیت با این دارو بر اساس مدت زمان گذشته از خوردن دارو به ۴ مرحله تقسیم میشود که عبارتند از ۱) دوره نهفته(۲۴ ساعت اول): تهوع،استفراغ، بی اشتهائی، رنگ پریدگی، تعریق

۲)هپاتوتوکسیته(۲۴-۴۸ ساعت پس از خوردن دارو) علائم فوق کمی فروکش کرده وبه صورت درد شکم ،تهوع، ضعف وبیحالی،حساسیت کبدی وهپاتومگالی

۳)مرحله ماکزیمم ضیعات کبدی(۷۲-۹۶ ساعت بعد از خوردن) نکروز کبدی به اوج خود رسیده ومرگ ومیر در این مرحله است.

۴) دوره بهبودی(۴روز تا ۲ هفته پس از خوردن دارو) با درمان مناسب کبد شروع به ترمیم مینمکاید.

* تدابیر درمانی:CPR پایه وپیشرفته

تخلیه معده در ۲ ساعت اول وحداکثر تا ۴ ساعت بعد از خوردن دارو(لاواژ معده)،خودداری از ایجاد استفراغ با شربت ایپکا وسپس تجوبیز زغال فعال شده،تجویز آنتی دوت اختصاصی(N-استیل سیستئین)،((جدیترین عارضه NAC : واکنش آنافیلاکتوئید))

الوپورینول: مهار کننده آنزیم گزانتین اکسیداز بوده (گزانتین وهیپوگزانتین را به اسید اوریک تبدیل نموده) ودر درمان هیپر اوریسمی اولیه وثانویه

علائم :تهوع ،استفراغ، سردرد، واکنش های آلرژیک

تدابیر درمانی:به دلیل جذب سریع دارو تجویز ایپکا یا لاواژ معده بعد از یک ساعت ارزشی ندارد.

آمانتادین:داروی ضد ویروسی با خاصیت دوپامینرژیک است ودر درمان ۹۰ درصد بدون تغییر از کلیه ها دفع میشود.

علائم ونشانه ها: بیخوابی ،سرگیجه، دلیریوم، سایکوز و…

تدابیر درمانی: در ۲-۴ اول بعد از مسمومیت لاواژ معده وسپس زغال فعال شده ومسهل

آنتی کوآگولانت ها: هپارین از طریق افزایش آنزیم آنتی ترومبین ۳ اثر کرده وموجب کاهش قدرت انعقادپذیری میشود.

علائم ونشانه ها: خونریزی

تدابیر درمانی: قطع تجویز هپارین، آنتی دوت اختصاصی:پروتامین سولفات

آنتاگونیست های اچ(۲ سایمتیدین، رانیتیدین، فاموتیدین):

علائم ونشانه ها: خواب آلودگی، افسردگی، توهم، هیپوتانسیون، خشکی دهان

تدابیر درمانی:لاواژ معده، تجویز زغال فعال شده، مسهل

آمینوگلیکوزید(کانامایسین، نئومایسین، جنتامایسین، استرپتومایسین،…)

تدابیر درمانی: تجویز گلوکانات کلسیم ،آنتی دوت اختصاصی: نئوستیگمین

* انسولین:

یک هورمون پائین آورنده قند خون بوده

علائم ونشانه ها: علائم CNS :تحریک پذیری، عصبانیت، سردرد، خواب آلودگی، خمیازه کشیرن،…

سیستم سمپاتیک:افزایش فعالیت آدرنرژیک(اضطراب، تاکیکاردی،تعریق و…)

درمان:تجویز گلوکز

* سالیسیلات:

در درمان تب،درد، بیماریهای التهابی

علائم ونشانه ها:علائم خفیف: سوزش دهان، حلق، هیپرپنه، وزوزگوش،تهوع،استفراغ، سرگیجه، ضعف وبیحالی و…

متوسط:تهوع، استفراغ، تعریق، کری، رنگ پریدگی، کاهش هوشیاری، لکنت زباتن، دلیریوم

در مسمومیت شدید: تضعیف CNS وتنفس، سیانوز، ادم ریوی غیر قلبی، ادم پاپی، ادم نمغزی ،CHF

تدابیر درمانی:تا ۱۲ ساعت بعد مسمومیت تجویز ایپکا ویا لاواژ معده وسپس تجویز زغال فعال شده تقریبا تمامی بیماران دهیدراته بوده وباید انفوزیون وریدی مایعات شروع شود. در صورت خونریزی فعال :تجویز ویتامین K

* تئوفیلین: برونکودیلاتور

علائم ونشانه ها: تهوع، استفراغ، تاکیکاردی، ترمور، بیقراری، آریتمی بطنی وفوق بطنی، هیپوتانسیون وایست قلبی

تدابیر درمانی: حتی با گذشت ۱۰ ساعت از مسمومیت خوراکی باید اقدام به لاواژ معده وسپس زغال فعال شده ومسهل نمود.(بقیه درمانها علامتی است)

* داروهای ضد تیروئید: کاربامازول، متی مازول

علائم ونشانه ها:راشهای ماکو پاپولر خارش دار، تب، درد مفاصل، لنفادنوپاتی، لکوپنی،…(عارضه جدی: آگرانولوسیتوز)

تدابیر درمانی: تجویز ایپکا، لاواژ معده (در ۴ ساعت اول) وشپش زغال فعال شده ومسهل

* ویتامین ها:

vit A : در ۴-۶ ساعت اول تجویز ایپکا ،زغال فعال شده ومسهل

علائم ونشانه ها: علائم عصبی ،ضعف و خستگی، درماتیت ، اختلال کبدی، تهوع واستفراغ و…

Vit K : علائم ونشانه ها: بر افروختگی، تنگی نفس ، درد سینه و…

درمان عوارض جانبی با این داروها کنسرواتیو است.

Vit D :علائم ونشانه ها: تهوع واستفراغ ،اسهال ، پر ادراری، پرنوشی، افزایش BP

تدابیر درمانی: ایجاد استنفراغ وتجویز زغال فععال شده ومسهل ، کاهش کلسیم رژیم غذائی، تجویز کلسی تونین در صورت هیپر کلسمی

مواد مخدر وشبه تریاک:(کدوئین، دکسترومتورفان، فنتانیل، هروئین، متادون، مورفین،…)

علائم ونشانه ها:

علائم CNS : خواب آلودگیریا، استئوپور، کوما، برادی پنه

علائم قلبی عروقی: هیپوتانسیون اورتواستاتیک، شوک ثانویه به هیپوکسی

سایر یافته ها:تهوع ،استفراغ، کاهش حرکات روده، احتباس ادراریو…

تدابیر درمانی: لاواژ معده وسپس تجویز زغال فعال شده ومسهل،در صورت دپرسیون تنفسی اکسیژن ۱۰۰ درصد وانتوباسیون وتهویه مکانیکی،تجویز آنتی دوت اختصاصی: نالوکسان

* الکل ها:

متانول: تابلوی اصلی: اختلال بینائی ، اسیدوز متابولیک

بینائی: تاری دید، اسکوتوم مرکزی،پر خونی دیسک بینائی ،ادم پاپی، درد چشم و…

علائم CNS : سر درد ، سرگیجه، سفتی و درد گردن، ضعف وبیحالی

علائم گوارشی: تاهوع، استفراغ، درد ، گاستریت هموراژیم

تنفس: تاکی پنه، هیپر پنه

تدابیر درمتنی: تجویز آنتی دوت متانول ،اتانول است.

* اتانول:

علائم CNS :تغییرات خلقی ،رفتاری، شخصیتی، لکنت زبان وعدم تعادل، دپرسیون مرکز تنفسی واختلال هوشیاری و…

علائم گوارشی: تهوع، استفراغ، درد شکم،…

علائم تنفسی:دپرسیون تنفسی، داروهای آرامبخش یا خواب آور،…

تدابیر درمانی: تجویز ایپکا، لاواژ معده در ۹۰ دقیقه اول،آنتی دوت اختصاصی: متانول

* مسمومیت با مواد بهداشتی وآرایشی:

مواد آرایشی: رنگ مو

علائم ونشانه ها: به ندرت موجب مسمومیت حاد شده وبیشتر اثرات تحریک موضعی مخاط دهان ومعده را دارد.

تدابیر درمانی:(تجویز مکرر شیر ،لاواژ معده در صورت مصرف زیاد )

رژ لب ولاک ناخن: تهوع ، استفراغ، دپرسیون CNS ، وخواب آلودگی

تدابیر درمانی:(مصرف شیر واستفراغ ولاواژ معده در صورت مصرف زیاد)

* مسمومیت های محیطی وصنعتی:

مسمومیت با دود حاصل از آتش سوزی:دی اکسید کربن، دی اکسید نیتروژن، گاز کلر، مونوکسید کربن

علائم ونشانه ها: صدمه بر روی مجاری تنقسی فوقانی بوده که موجب اریتم ، ادم، نکروز مخاط وگاهی انسداد مجاری تنفسی فوقانی است.

آمونیاک:از سوختن پشم ،نایلون، ابریشم وملامین بوجود می اید. علائم ونشانه ها: اریتم ،ادم، نکروز مخاط دستگاه تنفسی

دی اکسید نیتروژن: در آتش سوزی خرمن هاوماشین ها:تخریب آلوئول ها با تولید اسید نیتریت واسید نیتریک ،برونکو اسپاسم ،تنگی نفس، تهوع، استفراغ،سردرد، درد سینه

دی اکسد سولفورو: از سوختن پشم ، گوشت، پوست بوجود می آید.

علائم ونشانه ها: تخریب مخاط،سرفه، عطسه، اشکرذیزش، سردرد، تهوع، استفراغریا،…

مونواکسید کربن: با اتصال به Hb باعث هیپوکسی میشود وسردرد، ضعف وبیحالی، اختلال هوشیاری ودر نهایت تشنج وکوما

اسید سولقوریک: با بوی تخم مرغ گندیده علائم ونشانه ها: رینیت، فارنژیت، برونشیت، پنومونی، ادم ریوی،سردرد، بیقراری، لرز، اختلال هوشیاری

تدابیر درمانی: در صورتیکه علائم تنفسی ویا عصبی وجود نداشته باشد وغلظت کربوکسی هموگلوبین قبل از تجویز اکسیژن ۱۰۰ درصد باشد میتوان بیمار را مرخص کرد.

دربیماران علامت دار :اکسیژن ۱۰۰ درصد ومرطوب،جلوگیری از بروز هیپوترمی،تجویز ضد درد وآرامبخش

مهمترین اقدام: اکسیژناسیون کافی خون در صورت لزوم انتوباسیون

* مسمومیت با نفت ومشتقات آن:

تلبلوی اصلی:تحریک دستگاه گوارشی، دپرسیون CNS ، اختلالات تنفسی

علائم گوارشی: سوزش گلو ،حلق، تهوع، استفراغ، درد شکم،…

علائم تنفسی: جدیترین واقعه در مسمومیت با این مواد آسپیراسیون وعوارض حاصل از آن است.(سرفه، نفس نفس زدن، احساس خفگی، دم صدادار و…)

علائم CNS :گیجی، رخوت وبیحالی، خواب آلودگی، کوما وتشنج

تدابیر درمانی: CPR پایه وپیشرفته،خودداری از تجویز ایپکا ولاواژ معده،در گذشته از روغن زیتون ومعدنی استفاده میشد اما این مواد خطر بروز آسپیراسیون واثرات آنرا افزایش میدهد.،استفاده از کورتون توصیه نمیشود.

* نفتالن:

تابلوی اصلی: همولیز، زردی، اولیگوری، تشنج،…

مسمومیت خوراکی: تهوع، استفراغ، اسهال، سوزش ادرار، آنمی وایکتر،…

در مسمومیت استنشاقی: سردرد، اختلالات گوارشی، کنفوزیون، اختلال بینائی

تدابیر درمانی: تجویز ایپکا ویا لاواژ معده وسپس مسهل،ترانسفوزیون خون در صورت لزوم

* مونوکسید کربن:

علائم بر اساس درصد کربوکسی هموگلوبین است. که از سردرد خفیف تا آزار دهنده ،تنگی نفس، تاکی کاردی، تنفس شین استوک ،تهوع، استفراغ، ضعف ،اختلال بینائی، تب،…

تدابیر درمانی: CPR پایه وپیشرفته

در صورت وجود دپرسیون تنفسی یا مرکزی استفاده از نالوکسان ،در صورت وجود ادم مغزی از مانیتول، استفاده از اکسیژن توصیه میشود.

سیانید: تابلوی اصلی: اختلال تنفسی، هیپوتانسیون، تشنج وکوما

تدابیر درمانی: CPR پایه وپیشرفته،نام ئلاواژ معده با شیر یا آب،تجویز آنتی دوت سیانید با ۳ داروی آمیل نیتریت ،سدیم نیتریت ، سدیم تیوسولفات

* هالوژن ها:

ید: تجویز شیر یا محلول نشاسته یا سفیده خام تخم مرغ،نشاسته ۱۵ گرم در ۵۰۰ سی سی آب) به فاصله ۱۵ دقیقه اقدام به لاواژ معده نمود تا زمانیکه رنگ محتویات معده دیگر آبی نباشد.

برم: تهوع ،استفراغ، دپرسیون CNS

تدابیر درمانی: ایجاد استفراغ یا لاواژ معده وسپس تجویز مسهل ، تجویزNacl ، فروسماید

* فلزات سنگین:

آرسنیک: در حشره کشهای ،جونده کش ها، قارچ کش ها، سموم نباتی، مواد سرامیک

علائم ونشانه ها: دیسفاژی، سوزش گلو،تهوع، استفراغ، درد شکم، اسهال، دهیدراتاسیون،تنگی نفس، کوما وتشنج،…

تدابیر درمانی: تجویز اکسیژن،ایجاد استفراغ یا لاواژ معده، استفاده از دیمر کاپرول

آهن: دستگاه گوارش، تهوع، استفراغ ،درد شکم، اسهال، اتساع عروق، شوک، خواب آلودگی ، هیپو ولمی واسیدوزر،…

تدابیر درمانی:دفروکسامین

حشره کش های ارگانوفسفره: تابلوی اصلی: اختلال بینائی، گوارشی، تنفسی،…

تدابیر درمانی: لاواژ معده ،زغال فعال شده، استفاده از آنتی دوت اختصاصی: پرالیدوکسیم وآتروپین

* اگر کودک زیر ۶ سال ماده‌ای مسموم کننده بلعید، چه کنم؟

اول از همه بقیه‌ی آن ماده را از دسترس کودک دور کنید. بعد سعی کنید هرچیزی که در دهانش باقی مانده تف کند. یک نمونه از آن را برای سم شناسی در صورت نیاز نگه دارید، مگر این که ظرف محتوی آن ماده را داشته باشید. اگر هرکدام از علایم زیر را دیدید فورا با اورژانس تماس بگیرید.
• مشکل در تنفس
• درد شدید گلو
• سوختگی لب یا دهان
• تشنج
• عدم هشیاری
• خواب‌آلودگی شدید
* فرزندتان را وادار به استفراغ نکنید.

اگر کودک اسید قوی مثل شوینده‌ کاسه توالت، یا قلیایی قوی مثل راهگشا یا تمیزکننده اجاق گاز خورده باشد، استفراغ تنها باعث می‌شود که ماده سوزنده از راه گلو و دهان بالا بیاید و آسیب بیشتری ایجاد کند.
اگر کودک داروی تجویز شده یا بدون نسخه ای را خورده، بسته دارو را کنار دستتان نگه دارید تا بتوانید اطلاعات کامل را درباره آن بدهید. اگر می‌توانید، ماکزیمم مقدار قرص یا دارویی را که احتمال دارد خورده باشد را با شمردن تعداد داروی باقی مانده در ظرف حساب کنید.
متخصصان معمولا به والدین توصیه می‌کردند که شربت ایپکا یا کربن فعال شده را برای پیشامدهای مسمویت در دسترس داشته باشند، اما آکادمی طب کودکان امریکا (AAP) دیگر نگهداری اپیکا در منزل را توصیه نمی‌کند. اپیکا راه درمان موثری برای مسمویت نیست، بیشتر مراکز فوریت پزشکی هم دیگر از آن استفاده نمی‌کنند، و کربن فعال شده هم راه امنی برای درمان کودکان در منزل به شمار نمی‌رود.
اگر هنوز اپیکا در منزل دارید، AAP توصیه می‌کند سریعا و مطمئنا آن را دور بریزید. (هرگز هیچ دارویی را در سطل زباله‌ای که کودکتان به آن دسترسی دارد نریزید)
* اگر سم روی پوست کودک ریخت چه کنم؟

همه لباسهای آلوده را دربیاورید و پوست تماس یافته را با آب ولرم شستشو دهید. اگر پوست ظاهر سوختگی پیدا کرده، شستشو را حداقل تا ۱۵ دقیقه دیگر ادامه دهید. برای توصیه های بیشتر با مرکز سموم تماس بگیرید.

* اگر ماده‌ای سمی به داخل چشم کودک ریخت چه کنم؟

بلافاصله چشم کودک را با آب ولرم شستشو دهید. اگر بچه ترسیده یا ناراحت باشد کار آسانی نخواهد بود. اگر بزرگسال دیگری حضور دارد، از او کمک بخواهید تا در حین ریختن آب داخل چشم کودک برای خارح کردن ماده سمی، دست و پای او را نگهدارد. اگر تنها هستید، کودک را محکم لای حوله با پتو بپیچید و زیر یک بازوی خود نگهدارید. آب ولرم را به آرامی در گوشه داخلی چشم بریزید. سعی کنید پلک ها را باز نگهدارید یا از کودک بخواهید پلک نزند. در طول ۱۵ دقیقه شستشوی چشم به کودکتان دلگرمی بدهید. اگر از این ماده روی قسمتهای دیگر بدن کودکتان هم ریخته است، شاید بهتر است به جای این کار او را زیر دوش ببرید. (می‌توانید به همراهش زیر دوش بروید و کمکش کنید).

* اگر کودک در معرض دودهای سمی قرار گرفت چه کنم؟

فرزندتان را هرچه سریع تر به هوای تازه برسانید. اگر نفس نمی‌کشد، سریعا عملیات ماساژ قلبی CPR را آغاز کنید. اگر تنها هستید، CPR را به مدت یک دقیقه ادامه دهید، بعد با اورژانس تماس بگیرید. سپس دوباره CPR را آغاز کنید و تا رسیدن کمک یا زمانی که کودک خودش شروع به تنفس کند به این کار ادامه دهید.
اگر کودک پیش دبستانی شما مدتی در معرض دودهای سمی بوده اما تاثیری در او ظاهر نشده است، با دکترش صحبت کنید. احتمالا او جزئیات حادثه را می‌پرسد و برای اقدامات بعدی راهنمایی‌تان می‌کند.

* آیا مواد سمی دیگری هستند که باید نسبت به آنها هشیار باشم؟

بله. اگر خانه شما قبل از سال ۱۹۸۰ ساخته شده باشد احتمال مسمومیت سرب هست. در اغلب موارد کودکان سرب را از طریق خوردن براده‌ها یا تنفس گرد سرب در زمان تعمیرات وارد بدن خود می‌کنند. مسمومیت سرب می‌تواند مشکلاتی در رشد جسمی و فکری و در رفتار ایجاد کند.
مسمومیت مونوکسید کربن بیشتر از هر مسمویت تصادفی دیگری عامل مرگ و میر در ایالات متحده امریکا است. مونوکسید کربن گازی است بی رنگ و بی بو که در صورت بدکاری وسایل خانه یا نصب نادرست در خانه شما نشت پیدا می‌کند. کودکان قبل از بزرگان در خانه علایم مسمومیت را بروز می‌دهند. علایم اولیه عبارتند از سردرد، سرگیجه و خواب آلودگی. در نتیجه ادامه‌ی نشت، تهوع، استفراغ، تپش قلب و بیهوشی . حتی مرگ هم ممکن است رخ دهد. نصب ردیابِ منوکسیدکربن در منزل و آزمودن مرتب آن در کنار دودیاب خانگی تمهید مناسبی است.

* چطور از مسمومیت پیشگیری کنم؟

بیش از نیمی از مسمومیتها در کودکان زیر ۶ سال و نود درصدِ آنها در خانه اتفاق می‌افتند. شایعترین سموم خانگی لوازم آرایشی، محصولات بهداشت فردی، شوینده‌ها و مُسکن‌ها هستند. امکان وجود این سموم را در خانه خود بررسی کنید. همه سموم احتمالی را جایی دور از دسترس کودکان بگذارید. برای تمام دراورها و کابینت های حاوی مواد یا اشیای خطرناک از قفل امنیتی استفاده کنید. داروهایی با درپوش مقاوم به کودک خریداری کنید و هرگز به کودک نگویید دارو آب نبات است.
وقتی در خانه مهمان دارید، دقت کنید که مواد مسمومیت‌زای احتمالی دور از دسترس باشند. هرچقدر هم که احتیاط کنید، اگر داروی مادربزرگ جلوی آینه جا بماند، کودکتان در معرض مسمویت خواهد ماند.
هرگز مواد مضر را در ظرفهای خالی – مثلا ظرف آبمیوه – که کودک فکر کند می‌تواند بخورد یا بنوشد نریزید. خمیردندان، صابون، شامپو، یا دیگر مواد مصرفی عمومی را با محصولات خطرناک در یک قفسه نگهداری نکنید. از مغازه گیاه فروشی درباره سمی بودن گیاهان اطراف خانه یا باغچه خود سوال کنید و به هر قیمت آنها را از بین ببرید. گیاهان خانگی را دور از دسترس نگهداری کنید.
هنگام استفاده کودک از لوازم هنری مثل چسب و ماژیک مراقب او باشید. (نباید بگذارید که حتی مواد غیرسمی را داخل دهانش کند). اگر کودک شما در گذشته سمی را خورده است باید حساس تر باشید. کودکی که یک بار دچار حادثه مسمومیت شده، به احتمال زیاد باز هم دچار حادثه‌ی دیگر خواهد شد.
شماره تلفن تماسهای فوریتی را نزدیک دستگاه تلفن خانه خود نگهداری کنید. نسبت به اطلاع پرستار بچه از محل شماره‌های اورژانسی اطمینان حاصل کنید.

* فنل
فنل یا اسید فنیک از سموم فرار محسوب می‌شود. ماده‌ای است متبلور که در تجارت به رنگ سفید بوده و اشکال دارویی آن مختلف است. حداکثر مقدار خوراکی فنل ۰٫۱ گرم در یکبار است، مقدار ۴ گرم آن از راه خوراکی مسمومیت شدید تولید می‌کند و مقدار ۱۵ گرم از آن کشنده است.

علایم مسمومیت شامل سوزش مخاط دهان و حلق، سستی ، سرگیجه ،تنگی نفس، تشنج و اغما می‌باشد. معالجه آن شستشوی معده با آب آهک، روغن کرچک و تزریق سرم است.

* سیانور
سیانور دو پتاس و اسید سیانیدریک دو سم قوی هستند که به مقدار کم در مغز بادام تلخ یافت می‌شوند. اگر فردی تعداد زیادی بادام تلخ بخورد مسموم می‌شود. مقدار کشنده سیانور دو پتاس ۰٫۳ – ۰٫۲ گرم و اسید‌ سیانیدریک ۰٫۶ گرم است. مرگ بوسیله اسید سیانیدریک فوری است.

پس از خوردن سم بلافاصله شخص به حالت اغما رفته ، حدقه چشم گشاد شده و نبض غیر قابل درک می‌شود و بر اثر تشنج می‌میرد. ممکن است تزریق داخل وریدی محلول تیوسولفات دو سود شخص را از مرگ نجات دهد.

* کولشی‌سین
آلکالوئید گیاهی است به نام زعفران پاییزی که ماده موثرش بیشتر در دانه و پیاز گیاه یافت می‌شود. کولشی‌سین از جمله موادی است که در بدن جمع می‌شود و حداکثر مقدار خوراک آن ۰٫۰۵ گرم در یکبار است. علایم مسمومیت در انسان به صورت سردرد شدید ، استفراغ ، ادرار زیاد ، تشنج ، فلج شدن خون در رگهای بدن و در صورت ادامه یافتن علایم ، منجر به مرگ خواهد شد.

* نیکوتین
نیکوتین ماده موثر و آلکالوئید توتون است که به شکل مایع بیرنگ با بوی تند می‌باشد. نیکوتین اثر محرک بر روی سیستم عصب مرکزی داشته و روی عضلات مخطط وقتی که با دوزهای قوی مصرف شود اثر فلج کننده دارد. مقدار ۰٫۱ گرم از نیکوتین دوز سمی است. اثرات سمی آن به سرعت آشکار می‌شود که شامل اختلالات گوارشی ، اختلالات و واکنشهای عصبی ، بی‌نظمی قلب و در نهایت در اثر تشنج ، مرگ عارض می‌شود.

* اسید و باز
از اسیدها ، اسید هیدرو کلریک ، اسید سولفوریک، اسید نیتریک و اسید استیک غلیظ به مقدار ۲۰ – ۱۰ گرم کشنده است. از بازها آمونیاک و ژتاس و آهک را می‌توان نام برد. خوردن اسید و باز قوی ، مخاط دهان ، گلو ، مری و معده را سوزانده و موجب درد شکم و استفراغ شدید می‌گردد.

* آتروپین
آلکالوئیدی است که در اغلب گیاهان سمی تیره سیب زمینی (Solanaceae) مانند تاتوره یافت می‌شود. آتروپین داروی فلج کننده اعصاب سمپاتیک است و باعث افزایش فعالیت قلب ، کاهش ترشحات غدد مترشحه ، تشنج عضلات صاف و تحریک سیستم عصبی مرکزی می‌شود. علایم مسمومیت به صورت خشکی گلو ، عطش زیاد ، التهاب حنجره و در نهایت اغما و مرگ است. آتروپین به مقدار ۱۰ – ۵ میلی‌گرم تزریق زیر جلدی ، سمی و کشنده است.

* تریاک و مشتقات آن
مرفین ماده اساسی تریاک است. در طب علاوه بر مورفین مشتقات مصنوعی از آن را که اثرات مشابه مرفین دارند بکار می‌برند. هروئین یا کلرئیدرات استردی استیل مورفین پودری است متبلور و تلخ که سمیت آن ۵ مرتبه بیش از مرفین است و ۰٫۱ گرم آن کشنده است. کدئین یا اتر متیلیک مورفین مصرف بیش از ۰٫۱ گرم آن ایجاد مسمومیت می‌کند. از علایم مسمومیت کدئین زنگ زدن گوشها در ابتدای مسمومیت است.

* بی‌حس کننده‌های موضعی
علاوه بر کوکائین که از طریق مصنوعی نیز تهیه می‌شود، بعضی از داروهای بی‌حس کننده موضعی دیگر نیز بطور مصنوعی تولید شده‌اند که مصرف بیش از حد دارای اثرات سمی است و از لحاظ سم شناسی قابل توجه هستند مانند استوائین ، نووکائین و بوتلین.
ضد عفونی کننده‌ها و مواد رنگ کننده
مواد ضد عفونی کننده ایکه در پزشکی یا در تولید مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند، عموما دارای اثرات کم و بیش سمی بوده و در صورتی که به مقادیر زیادتر از حد لزوم مصرف شوند مسمومیتهای حاد یا مزمن ایجاد می‌کنند. بطور کلی مهمترین ضد عفونی کننده‌های طبی اعم از ترکیبات معدنی یا آلی عبارتند از: آب اکسیژنه، کلراتها ، پرمنگناتها، فرمالدئیدو ….
ولی مقادیر زیاد آنها اگر در مواد خوراکی مدت طولانی استفاده شوند مسمومیتهای خفیف و مزمن تولید می‌نمایند. از مواد رنگ کننده می‌توان بلدومتیلن ، آبترین ، ویوله متیل و … را نام برد. امروزه سازمانهای بهداشت مواد غذایی ، مواد رنگ کننده مورد استفاده در غذاها را اعم از اینکه برای زینت بکار برده شوند و یا برای حفظ و نگهداری آنها از فاسد شدن ، تحت نظر گرفته و رنگهای مصرفی را نیز از نظر صلاحیت مشخص کرده‌اند./ع