به نقل از آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها| مراسم جهانی پیاده‌روی اربعین، فراتر از یک زیارت مذهبی، فرصتی بی‌نظیر برای تربیت و شکل‌دهی شخصیت کودکان و نوجوانان است. این سفر معنوی، با تأثیرات عمیقی که بر روح و روان افراد می‌گذارد، می‌تواند تحولات شگرفی در زندگی آنها ایجاد کند. پیاده‌روی اربعین، فرصتی طلایی برای تربیت دینی، اخلاقی و اجتماعی کودکان و نوجوانان است.
گزافه نیست که بگوییم؛ اگر از فضای سرشار از شور و شعور و حماسه حسینیِ و جلوه‌های عشق و معنویت الهی و رایحه انتظار مهدوی که بر پیاده‌روی اربعین حاکم است؛ استفاده فرهنگی درست و بهینه صورت گیرد، چه بسا تاثیرگذاری تربیتی آن در کودکان و نوجونان، از ماه‌ها بلکه سال‌ها کار فرهنگی مرسوم و برنامهی آموزشی و تربیتی برنامه‌ریزی شده، بیشتر و ماندگارتر خواهد بود.
بنابراین با برنامه‌ریزی مناسب و ایجاد فضایی با نشاط، معنوی و آموزنده، می‌توان از این سفر معنوی، بهترین بهره تربیتی را برد. اساس لذت بردن از سفر اربعین برای کودکان و نوجوانان، در همراهی آنان با خانواده است اما با برنامه‌ریزی دقیق و توجه به نیازهای کودک، می‌توانید سفری خاطره‌انگیز و معنوی را برای خود و فرزندان رقم بزنیم.
در این نوشتار به برخی از مهم‌ترین ابعاد و آثار تربیتی همایش معنوی زیارتی اربعین بر کودکان و نوجوانان و نیز اهمیت و شیوه های تصویرسازی مثبت و خاطره انگیز در ذهن و شخصیت آنان، خواهیم پرداخت:
ابعاد تاثیر تربیتی زیارت اربعین
آشنایی عمیق با مفهوم شهادت و ایثار: پیاده‌روی اربعین، فرصتی برای آشنایی کودکان و نوجوانان با واقعه کربلا و مفهوم و فرهنگ شهادت و ایثار است. این آشنایی، باعث تقویت ایمان و اعتقاد آنها به ارزش‌های اسلامی می‌شود.
تقویت ارتباط با خدا: حضور در جمع عظیم زائران و انجام عبادات جمعی، احساس نزدیکی به خدا را در کودکان و نوجوانان تقویت می‌کند.
شناخت بهتر معارف اسلامی: شرکت در برنامه‌های فرهنگی و مذهبی که در طول مسیر برگزار می‌شود، باعث افزایش آگاهی کودکان و نوجوانان از معارف اسلامی و شیعی می‌شود.
تقویت روحیه ایثار و گذشت: مشاهده ایثار و از خودگذشتگی موکب‌داران و میزبانان و زائران در طول مسیر، روحیه ایثار و گذشت را در کودکان و نوجوانان تقویت می‌کند.
افزایش صبر و استقامت: پیاده‌روی طولانی و تحمل سختی‌های مسیر، به کودکان و نوجوانان می‌آموزد که صبور باشند و در برابر مشکلات استقامت کنند.
تقویت روحیه همدلی و همکاری: زندگی جمعی در طول مسیر، روحیه همدلی و همکاری را در کودکان و نوجوانان تقویت می‌کند.
تقویت روحیه مسئولیت‌پذیری: کمک به دیگران در طول مسیر، به کودکان و نوجوانان می‌آموزد که مسئولیت‌پذیر باشند و به دیگران کمک کنند.
آشنایی با فرهنگ‌های مختلف: حضور زائران از کشورهای مختلف، فرصتی برای آشنایی کودکان و نوجوانان با جهان بزرگتر و فرهنگ‌های مختلف و تقویت روحیه همزیستی مسالمت‌آمیز است.
تقویت حس تعلق به جامعه: حضور در جمع عظیم زائران، حس تعلق به جامعه اسلامی را در کودکان و نوجوانان تقویت می‌کند.
کاهش اضطراب و استرس: انجام فعالیت‌های فیزیکی و حضور در طبیعت و جمعیت، به کاهش اضطراب و استرس در کودکان و نوجوانان کمک می‌کند.
افزایش اعتماد به نفس: موفقیت در طی کردن مسیر طولانی و انجام کارهای گروهی و مثبت، به افزایش اعتماد به نفس کودکان و نوجوانان کمک می‌کند.
ایجاد خاطرات خوش: جاذبه معنوی و خاطرات خوشی که در طول مسیر ایجاد می‌شود، تأثیر مثبتی بر روحیه کودکان و نوجوانان می‌گذارد.
اهمیت خلق تصویر خوشایند و خاطره‌انگیز از پیاده روی اربعین
ایجاد تصویر خوشایند و مثبت و خاطره ای شیرین و لذت بخش در ذهن کودک و نوجوان از اربعین و پیاده روی اربعین شاه‌کلید تاثیرگذاری تربیتی بر کودک و نوجوان است. از نگاه روانشناختی، قطعاً مراقبت از خسته نشدن کودک و لذت بردن او از پیاده‌روی اربعین، می‌تواند نقش بسیار مهمی در خلق تصویر مثبت در ذهن کودک داشته باشد. اما چرا به لحاظ روان‌شتاختی این اتفاق می‌افتد؟ و چرا این مولفه در ایمان و اعتقاد و رشد شخصیت آنان تاثرگذار است؟ در ادامه بدان می پردازیم:
شیوه‌های ایجاد تصویری مثبت و جذاب از سفر اربعین
برای تصویرسازی مثبت و جذاب در ذهن کودکان و نوجوانان و تاثیرگذاری مثبت بر شخصیت آنها، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. این روش‌ها به طور کلی بر ایجاد تجربیات و حس مثبت، تقویت اعتماد به نفس و تشویق به تفکر مثبت، تمرکز دارند. برای ایجاد تصویرگری مثبت و جذاب، باید به ویژگی‌های فردی هر کودک توجه شود.
هر کودکی نیازها و علایق خاص خود را دارد. بنابراین، روش‌هایی که برای یک کودک موثر است، ممکن است برای کودک دیگری مناسب نباشد.
با استفاده از این روش‌های مناسب، می‌توانید تصویرگری مثبتی در ذهن کودکان و نوجوانان ایجاد کنید که به آنها کمک می‌کند تا در پیاده روی اربعین نشاط معنوی والایی تجربه نماید. اعتماد به نفس بالایی کسب کند، روابط اجتماعی قوی برقرار کنند و نهایتا جاذبه و تصویر زیبایی در ذهن خود از اربعین بسازد و همه اینها در تربیت و زندگی آتی آنان اثر ماندگاری خواهد داشت.
البته روش و مضامین تربیتی زمانی اثرگذار خواهد بود که “اقدامات رفاهی و تدابیر شایسته” در “قبل از سفر” اربعین، “طول سفر” و پیاده روی اربعین و نیز “پس از بازگشت” از زیارت اربعین، برای کودکان و نوجوانان از سوی والدین در نظر گرفته شده باشد تا یک سفر امن، راحت و آسوده خاطر، پرنشاط و بدون از خستگی مفرط برای فرزندان رقم بخورد. در ادامه به برخی از این روش‌های اثرگذار تربیتی بر کودک و نوجوان اشاره می‌شود:
داستان‌های آموزنده: قصه‌هایی عاشورای که شخصیت‌های مثبت و الگوهای رفتاری مناسب را به تصویر می‌کشند، می‌توانند تاثیر عمیقی بر کودکان و نوجوانان بگذارند. داستان‌های شخصی: به اشتراک گذاشتن تجربیات مثبت خود یا دیگران از سفر اربعین می‌تواند الهام‌بخش باشد. داستان‌های خلاقانه: تشویق کودکان به خلق داستان‌های خودشان از سفر زیارتی اربعین، به آنها امکان می‌دهد تا دنیای درونی خود را کشف کنند و تخیلشان را پرورش دهند.
بازی‌های تعاونی: گنجاندن بازی‌های مناسب فضای اربعین به کودکان می‌آموزند که چگونه با دیگران همکاری کنند و به یکدیگر کمک کنند. فعالیت‌های هنری: نقاشی، نمادسازی و سایر فعالیت‌های هنری مرتبط با موضوع اربعین، به کودکان اجازه می‌دهند تا احساسات و افکار خود را به صورت بصری بیان کنند. مسابقات سالم: برگزاری مسابقات جالب و جذاب در طول سفر اربعینی، به همراه جوایز کوچک می‌تواند انگیزه‌ای برای تلاش بیشتر باشد.
گوش دادن فعال: قبل و حین و بعد از سفر اربعین، به حرف‌های کودکان و نوجوانان با دقت گوش دهید و نشان دهید که برای آنها ارزش قائل هستید. تشویق و قدردانی: از تلاش‌ها و موفقیت‌های کوچک آنها در تدارک سفر و طول مسیر پیاده روی قدردانی کنید. گفت‌وگوهای باز: در طول سفر زیارتی اربعین، فضایی امن و صمیمانه برای گفت‌وگو ایجاد کنید تا کودکان بتوانند آزادانه نظرات خود را بیان کنند.
خانواده: والدین و سایر اعضای خانواده مهم‌ترین الگوهای کودکان در زمینه سفر زیارتی اربعین هستند. رفتارهای مثبت و ارزش‌های اخلاقی خود را به آنها نشان دهید. معلمان: معلمان می‌توانند نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت فرهنگی و زیارتی کودکان ایفا کنند. شخصیت‌های مشهور: معرفی شخصیت‌های مشهوری که الگوهای رفتاری مناسبی دارند، و حضور آنها در پیاده روی اربعین، می‌تواند برای کودکان جذاب باشد.
تاکید بر نقاط قوت: در سفر اربعین به جای تمرکز بر نقاط ضعف، بر توانایی‌ها و استعدادهای کودکان تمرکز کنید. تغییر نگرش: در سفر اربعین با استفاده از صحنه ها و رویدادهای مثبت، به کودکان بیاموزید که چگونه نگرش منفی را به نگرش مثبت تبدیل کنند. مهارت‌های حل مسئله: در مسیر پیاده روی و رویدادهای کوچک و بزرگ رخداده، به آنها کمک کنید تا مهارت‌های حل مسئله را یاد بگیرند و در برابر مشکلات مقاوم باشند.
محیط بانشاط و آرام: ایجاد محیطی با نشاط و آرام در خانه و مسیر و منازل سفر می‌تواند تاثیر مثبتی بر روحیه کودکان داشته باشد. ارتباط با طبیعت: گذراندن وقت در محیط بیرونی و طبیعت و فضای باز پیاده روی اربعین به کودکان کمک می‌کند تا آرامش پیدا کنند و با خود ارتباط برقرار کنند. تغذیه سالم و ورزش: تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم و منسجم بر سلامت جسمی و روانی کودکان تاثیرگذار است.
حجت الاسلام محمدباقر مشکاتی