هنرهای صنایع دستی در زنجان ریشه دیرینه دارد و تاریخ صنایع دستی مس در زنجان به بیش از هزار سال قبل و دوره ساسانیان در زنجان باز می‌گردد و به احتمال زیاد مهمترین مقطع رشد صنایع مس زنجان در دوره سلجوقیان بود که صنعتگران زنجانی برای این اقوام تازه استقرار یافته ترک آفتابه لگن‌های مسی با نقش حیوانات اساطیری می‌ساختند.
در دوره ایلخانان با ورود تعدادی هنرمند چینی توسط هولاکوخان به زنجان، صنعت مس استان تکامل بیشتری یافت و آفتابه لگن های مسی برجسته و منقش این شهر با نقش هایی از گل و گیاه و با لگن های کنگره دار مزین و برای صدور به بلاد چین و کناره های مدیترانه آن روز مهیا شد.
متاسفانه از این نوع آفتابه لگن های عتیقه که یادگار تکامل صنایع دستی زنجان در ادوار هزاره و پیش از هزاره اول بود، چیزی باقی نماند و بیشتر آنها رهسپار کوره های ذوب مس شد.
یکی از رشته‌های ماندگار و با اصالت شهر زنجان مسگری است که هنرمندان شاخص و بنامی در این رشته پرورش یافته اند و در جای جای این شهر به ویژه در هسته مرکزی شهر می توان رشته‌های مختلف صنایع دستی را که کوله باری از قدمت، تاریخ و هویت را در خود جای داده است مشاهده کرد.
این رشته در طول سال های مختلف دستخوش فراز و فرودهای متعددی شده به طوری که برخی مواقع هنرمندان از ادامه کار ناامید شدند و حتی آن را در مقطعی به بوته فراموشی سپردند، اما دوباره صدای چکش کاری مسگران در کوچه پس کوچه های شهر طنین انداز شد.
این هنر اصیل در چند سال اخیر جان دوباره گرفته و هنرمندان و فعالان این عرصه معتقدند برای حفاظت و صیانت از آن متولیان امر باید بیش از گذشته حمایت شوند تا این هنر به نسل‌های بعدی انتقال یابد.
نداشتن بیمه معضل اساسی هنرمندان صنایع دستی
رییس اتحادیه مسگران زنجان یکی از مشکلات کنونی هنرمندان این صنف را بیمه صنایع دستی عنوان کرد و گفت:طبق مصوبه هیات وزیران هر کارگاه زیر پنج نفر می‌توانند برای پوشش بیمه‌ای پنج نفر از کمک دولتی استفاده کنند و این موضوع به نوعی یک قانون است.
محسن سلیمی افزود: متاسفانه در این زمینه حمایت لازم از سوی تامین اجتماعی انجام نمی شود هر چند در این خصوص نامه نگاری ها و پیگیرها در حال انجام است، هم اکنون از مجموع ۱۵ هزار فعال صنایع دستی در استان فقط ۹۵۸ نفر بیمه صنایع دستی دارند که یک هشتم بیمه شدگان را شامل می شود.
این مسئول با بیان اینکه نداشتن بیمه به معضلی اساسی برای هنرمندان این قشر تبدیل شده به طوری که کارفرما باید برای هر نفر در ماه ۳۰ میلیون ریال پرداخت کند، ادامه داد: این موضوع بیش از گذشته مشکل ساز شده است که امیدواریم به همت مسئولان چاره جویی و رفع شود.
بیمه به معضلی اساسی برای هنرمندان این قشر تبدیل شده به طوری که کارفرما باید برای هر نفر در ماه ۳۰ میلیون ریال پرداخت کند.وی به موضوع قیمت بالای مواد اولیه اشاره کرد و گفت: این مساله تمامی صنوف را به خود درگیر کرده و صنف صنایع دستی نیز از این قضیه مستنثنی نیست چون گردش مالی بالایی دارد.
رییس اتحادیه مسگران زنجان ادامه داد: ۸۰ درصد گردش مالی این رشته به مواد اولیه مس و دستمزدها اختصاص دارد و فقط ۲۰ درصد سود دارد و در برخی مواقع سازمان امور مالیاتی کل گردش مالی رخ داده را به عنوان درآمد برای پرداخت مالیات محاسبه می کند.
وی اظهار داشت: هرچند با پیگیری انجام گرفته معافیت مالیاتی کارگاه های صنایع دستی استان طبق ماده ۱۴۲ در سال گذشته و امسال اجرا شد، افزود: اداره امور مالیاتی استان، انعطاف پذیری لازم را نسبت به صنایع دستی داشت به طوری که با پیگیری های صورت گرفته در سال جاری بیشتر کارگاه های صنایع این رشته از مالیات معاف شدند.
سلیمی با بیان اینکه هرچند این رشته از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده صنایع دستی نیز معاف است، افزود: کم کاری هایی که در سال های گذشته صورت گرفت، اسم صنعت مسگری از لیست وزارت میراث فرهنگی و سازمان امور مالیاتی حذف شده بود و با پیگیری ها و برگزاری جلسات این مشکل حل شد و هم اکنون منتظر ابلاغ آن هستیم.
تولید روانه ۱۵ هزار تن ظروف مسی در زنجان
وی با بیان اینکه هم اکنون پنج هزار نفر به صورت مستقیم و سه هزار نفر به صورت غیر مستقیم در مسگری زنجان فعالیت می کنند، اظهار داشت: به طور میانگین روزانه ۱۵ تن ظروف مسی در زنجان تولید می شود که گردش مالی این صنعت ماهانه چهار هزار و ۳۹۰ میلیارد ریال برآورد می شود که ارزآوری خوبی برای کشور محسوب می شود.
این فعال صنایع دستی با تاکید بر اینکه خوشبختانه رونق مسگری و صنایع دستی در استان موضوع بیکاری را تا حد زیادی کاهش داده است، ادامه داد: حمایت از صنایع دستی استان به کارآفرینی بیشتر در این صنعت منجر شده است.
خوشبختانه رونق مسگری و صنایع دستی در استان موضوع بیکاری را تا حد زیادی کاهش داده است .رییس اتحادیه مسگران زنجان به موضوع فروش مس در استان اشاره کرد و گفت: مشکلات اقتصادی موجب شده قدرت خرید محصولات مسگری بیش از گذشته کاهش یابد و از طرفی هم برای رونق مسگری باید به بحث صادرات نیز توجه داشت.
وی با بیان اینکه برای تحقق این موضوع، جلسات متعددی با اتاق بازرگانی استان برگزار شده است، ابراز امیدواری کرد که تا چند ماه آینده یک حرکت خوبی در راستای صادرات صنایع دستی استان انجام بگیرد.
این فعال صنایع دستی با بیان اینکه در بسته بندی محصولات ظروف مسی نیز اقدامات مهمی صورت گرفته است، خاطر نشان کرد: در زمینه برند سازی و کاتالوگ سازی نیز اقداماتی انجام شده که برای هر رشته به سه زبان خارجی در حال آماده سازی است.
معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی زنجان با بیان اینکه اکنون بالغ بر ۱۶ هزار نفر در استان در حوزه صنایع دستی فعالیت دارند، گفت: حمایت از هنرمندان صنایع دستی و ارتقای فعالیت‌ها در این حوزه یکی از اولویت‌های اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی زنجان محسوب می‌شود.
سید میکائیل موسوی افزود: هم اکنون زنجان به‌عنوان شهر جهانی ملیله از سوی شورای جهانی صنایع‌دستی شناخته می شود و این استان به لحاظ تنوع صنایع دستی در کشور برتر است.
این مسئول با تاکید بر اینکه هنرهای سنتی و صنایع دستی استان از جنبه‌های مختلفی چون قدمت و اصالت و جنبه اقتصادی و فرهنگی همیشه مورد توجه بوده است، ادامه داد: این بخش مهم می‌تواند یک حوزه پیشران برای ایجاد اشتغال و در عین حال مکمل حوزه گردشگری باشد که با سرمایه‌گذاری کم می‌توان اشتغالزایی خوبی را در این حوزه داشت.
وی با بیان اینکه در سطح کشور ۲۹۹ رشته صنایع دستی وجود دارد که از این تعداد ۵۵ رشته در زنجان فعال است، افزود: در میان آنها ملیله کاری، چاروق دوزی، چاقوسازی، مسگری، قلمزنی، گلیم بافی، گیوه بافی و گیوه دوزی از صنایع دستی بومی این خطه به شمار می رود.
به گفته وی، صنایع فلزی متعددی در این شهر از سالهای دور تولید و عرضه می‌شود و زنجان به نوعی شهر جهانی صنایع دستی فلزی است و در سال ۹۸ نیز به‌عنوان شهر جهانی ملیله به ثبت رسید.
معاون صنایع دستی استان زنجان با بیان اینکه با اقدامات انجام گرفته، کیفیت بسته بندی صنایع دستی استان در حال رشد و ارتقاست، گفت: تلاش می کنیم اعطای مجوز برای واحدهای بسته بندی آثار صنایع دستی در استان توسعه یابد.
تنوع تولیدات صنایع دستی استان نسبت به گذشته افزایش یافته است، در زمان حاضر تولیدات مسی استان تنوع بیشتری دارد هرچند صادرات این محصول بنا به دلایلی کاهش یافته است.وی با اینکه تنوع تولیدات صنایع دستی استان نسبت به گذشته افزایش یافته است، خاطر نشان کرد: در زمان حاضر تولیدات مسی استان تنوع بیشتری دارد هرچند صادرات این محصول بنا به دلایلی کاهش یافته اما تلاش می کنیم روند رو به رشد آن را شاهد باشیم.
این مسئول به اقدامات انجام گرفته در زمینه انواع محصولات صنایع دستی استان در سال گذشته اشاره کرد و گفت: در بین اقلام صادراتی استان تلاش بر افزایش حجم صادرات صنایع دستی بوده و در این ارتباط نیز برنامه هایی مورد توجه گرفته است.
وی یادآور شد: سال گذشته در مجموع بر اساس برآوردها ۴۱۳ هزار دلار به صورت رسمی و بیش از ۲۸۷ هزار دلار هم به صورت غیر رسمی میزان صادرات صنایع دستی در استان به ثبت رسید که امیدواریم این رقم در سال جاری روند صعودی داشته باشد.
منبع: ایرنا