از احیای کارخانه ریسباف تا رشد ۳۳۰ درصدی صنعت گردشگری نصف جهان

 ثبت جهانی «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران»، «جشن یلدا»، «جشن سده»، «هنر تذهیب»، «کاروانسراهای ایران»، «هنر ساختن و نواختن عود»، «افطار و سنت‌های فرهنگی اجتماعی آن » ، « کاشان، شهر بافته‌های سنتی»، ثبت ملی ۲۳ شهر و روستای صنایع‌دستی، باز زنده‌سازی ۳۵ رشته در حال فراموشی صنایع‌دستی، ارتقا موزه‌های کشور به ۸۲۹ موزه (راه‌اندازی ۵۳ موزه)، جذب ۷.۱ میلیون گردشگر و تلاش برای لغو روادید گردشگری برای ۳۳ کشور همه از جمله اقدامات دولت سیزدهم در راستای معرفی میراث فرهنگی، جاذبه‌های تاریخی و داشته‌های ملموس و ناملموس ایران است که قطع یقین در دیپلماسی فرهنگی قدم‌های روبه جلو خواهد بود.

اصفهان اما در ایران یکی از شهرهای شاخص به لحاظ میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است، خطه ای شهره به «شهرِ جهانی صنایع دستی» که با ۶ هزار بنای تاریخی یکی از گُل‌های سرسبد گردشگری ایران محسوب می‌شود و دولت سیزدهم در سه سال خدمت خود به مردم ایران، قدم‌های بلندی در این حوزه و برای اصفهان برداشت که احیاء کارخانه ریسباف پس از ۲۰ سال بلاتکلیفی و ثبت جهانی هشت کاروانسرای استان اصفهان، ثبت کاشان به عنوان شهر جهانی بافته های سنتی و رشد ۳۳۰ درصدی صنعت گردشگری استان اصفهان از این جمله محسوب می‌شوند.

باز شدن کلاف سر درگم ریسباف

مسوولان استان اصفهان و حتی مسئولان کشوری سال‌ها وعده‌هایی برای احیا بنای کارخانه ریسباف در قالب ایجاد موزه منطقه‌ای یا موزه بزرگ اصفهان می‌دادند اما همه این وعده‌ها در گیر و دار تملک این بنا که در اختیار بانک ملی بود در نطفه خفه می شد تا اینکه سال گذشته با همت توامان وزارت میراث فرهنگی دولت سیزدهم و استانداری اصفهان، تکلیف این میراث صنعتی ایران روشن و عملیات احیا و نجات‌بخشی آن امسال شروع و مقرر شد این کارخانه مامنی برای ایجاد موزه منطقه ای اصفهان و گنجینه آثار صنایع دستی این شهر خلاق صنایع دستی باشد.

احیاء ریسباف بزرگترین طرح احیا میراث فرهنگی کشور پس از انقلاب محسوب می‌شود که می تواند با تبدیل به موزه‌ بزرگ اصفهان قدم‌های بلندی برای معرفی ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و صنایع دستی این خطه به گردشگران به عنوان سفیران دیپلماسی فرهنگی بینِ سرزمینی باشد.

مجموعه تاریخی کارخانه ریسباف از جمله آخرین بازمانده‌های کارخانه‌های ریسندگی پشم اصفهان است که در مساحتی در حدود ۷۴ هزار مترمربع با زیربنائی در حدود ۵۴ هزار مترمربع در محور تاریخی چهارباغ بالای اصفهان واقع شده است.

ثبت جهانی هشت کاروانسرای اصفهان

اصفهان از شمار ۵۴ کاروانسرای ایران که در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو در سال گذشته ثبت جهانی شدند، هشت سهم داشت؛ این بیشترین تعداد کاروانسرای ثبت جهانی است که از میان استان ها، نصیبِ اصفهان شد.

این خطه شمارِ زیادی کاروانسرا دارد که از این میان کاروانسرای گز، امین آباد، مرنجاب، نیستانک، کوهپایه، گبرآباد، شیخعلی خان و مهیار توانستند انتخاب و جهانی شوند.

ثبت جهانی این آثار و پراکندگی آن‌ها در شهرستان‌های استان اصفهان، از سویی فرصت مناسبی برای توسعه گردشگری پایدار فراهم می‌آورد و از سوی دیگر با معرفی معماری، فرهنگِ زیست، سفر و تجارت مردمان این منطقه به گردشگران خارجی، می‌تواند ظرفیت موثری باشد.

در ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ با پیگیری های دولت سیزدهم این هشت کاروانسرای اصفهان به همراه ۴۶ کاروانسرای دیگر از سایر استان‌ها در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در شهر ریاض به ثبت جهانی رسید تا مجموع آثار ملموس جهانی ‌اصفهان از عدد هفت به عدد ۱۵ ارتقاء پیدا کند.

پیشتر هفت اثرِ تاریخی اصفهان یعنی میدان امام(نقش جهان)، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان، مسجد جامع، قنات‌های وزوان، مزدآباد و مون پیش از این در فهرست آثار جهانی قرار داشتند که با احتساب ۲ اثر میراث ناملموس جهانی اصفهان یعنی آیین قالی شویان مشهد اردهال و مهارت بافت فرش کاشان، مجموع آثار ملموس و ناملموس ثبت جهانی اصفهان ۱۷ اثر است.

ثبت جهانی نساجی سنتی کاشان، فرصتی برای ترسیم تمدن کهن ایران

پس از ثبت اصفهان به عنوان شهر جهانی صنایع دستی در سال ۱۳۹۲، شهر کاشان دومین شهر استان اصفهان است که در سال ۱۴۰۲ و در دوران دولت سیزدهم به عنوان شهر جهانی بافته های سنتی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

با توجه با کاوش‌های صورت گرفته در کاشان در منطقه سیلک، چرخ های نخ ریسی و وسایل ابتدایی بافندگی کشف شده نشان دهنده این است که قدمت بافندگی در کاشان به دوره تپه های سیلک برمی‌گردد. شاید به قطعیت نتوان گفت که صنعت نساجی نیز در همین دوره شروع شده است اما مطابق با تحقیقاتی که صورت گرفته قدمت نساجی در کاشان کهن است و با همه فراز و فرودها پویا و پابرجاست.

ثبت کاشان به عنوان شهر جهانی نساجی سنتی قطعا با معرفی و بازنمایی دیرینگی این مهارت در ایران، ابعاد روشن‌تری از تمدن، زیست و فرهنگ این خطه را برای دنیا ترسیم می‌کند.

با توجه به ظرفیت ها و پتانسیل های کاشان در رشته نساجی سنتی، این شهر ابتدا به عنوان شهر ملی ثبت و سپس پرونده جهانی آن به منظور ارزیابی به شورای جهانی صنایع دستی ارسال شد، که پس از بازدید متخصصان و کارشناسان این حوزه در سال ۱۴۰۲ و در دولت سیزدهم بعنوان شهر جهانی نساجی سنتی به ثبت رسید.

فعالیت بیش از ۳۰ کارگاه تولیدی مرتبط با نساجی سنتی و اشتغال مستقیم بیش از ۱۰۰ هنرمند در رشته‌های مختلف و مرتبط با نساجی سنتی نشان دهنده پویایی این هنر در منطقه کاشان است.

افزایش تعداد موزه های فعال استان اصفهان به ۴۳ موزه

هدف از ایجاد موزه‌ها مطابق تعریف شورای بین‌المللی موزه‌ها (ایکوم) پژوهش در آثار و شواهد به‌جای‌مانده انسان و محیط زیست او، گردآوری آثار، حفظ و بهره‌وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار، به ویژه به نمایش گذاردن آن‌ها به منظور بررسی و بهره معنوی است.

موزه‌ها از این جهت که میراث ملموس و ناملموس هر سرزمینی را به نمایش عموم می‌گذارند می‌توانند فرصت خوبی برای معرفی تاریخ فرهنگی، قوم‌شناسی، صنایع دستی، آداب و رسوم یک جامعه باشند و بستر مناسبی برای دیپلماسی فرهنگی محسوب شوند.

دولت سیزدهم در دوران سه ساله خدمت خود ۵۳ موزه (۱۰ موزه وابسته به وزارت میراث فرهنگی، ۲۶ موزه خصوصی و ۱۷ موزه غیروابسته مربوط به سایر دستگاه ها) راه‌اندازی کرد و شمار موزه‌های کشور را به ۸۲۹ موزه رساند.

سهم استان اصفهان اما از این شمار پنج موزه شامل موزه بافته های داری ورزنه، موزه ابزار کار کشاورزی، موزه باشگاه سپاهان، موزه موسیقی ارامنه جلفا و موزه نگارگری و هنرهای تجسمی نگاه بوده است که با این وصف تعداد موزه های استان از ۳۸ موزه به ۴۳ موزه افزایش یافت.

رشد ۳۳۰ درصدی گردشگری اصفهان

از آنجایی که گردشگری می تواند در دیپلماسی فرهنگی، دستی باز رو به سوی همه کشورهای دنیا برای آشنایی و شناخت فرهنگ و زیست هر سرزمینی باشد، توسعه پایدار آن و جذب شمار گردشگران خارجی می‌تواند یاری‌رسان دولت‌ها در ایجاد نگرش مثبت مردم دنیا نسبت به فرهنگ، نگرش و سیاست‌های کشور باشد.

دولت سیزدهم در سال ۱۴۰۰ (۲۰۲۱) روی کار آمد و طبق گزارش سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) در سال ۲۰۲۲ ورود گردشگران خارجی به ایران رشد قابل‌توجهی داشته است. البته این میزان افزایش باید نسبت به سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۰ که جهان با پاندمی کرونا مواجه و صنعت گردشگری زمین‌گیر شده بود، در نظر گرفته شود. به هر روی در این سال ۴.۱ میلیون سفر توسط گردشگران خارجی به مقصد ایران انجام شده است که این رقم نسبت به سال قبل از آن ۳۱۵ درصد رشد داشته، یعنی بیش از ۴ برابر شده است. با این وجود طبق گزارش خبرگزاری رسمی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سهم ایران از جذب گردشگران خارجی همچنان اندک است و تنها ۰.۴ درصد از کل سفرهای گردشگری خارجی در سال ۲۰۲۲ به مقصد ایران انجام شده است.

از سویی در سه سال خدمت دولت سیزدهم ورود گردشگران داخلی و خارجی به استان اصفهان ۳۳۰ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ ( ۲۰۲۱) و آغاز کار دولت افزایش داشته است.

همچنین در دولت سیزدهم، در خطه اصفهان ۴۲ پروژه تاسیسات گردشگری با سرمایه گذاری ۱۱۴ هزار میلیارد ریال آغاز شد که به پیشرفت فیزیکی بالای ۸۰ درصد رسیده طی سال جاری بهره برداری و برای ۱۵۰۰ نفر ایجاد اشتغال می شود.

افزایش آثار صنایع دستیِ دارای مهر اصالت

اصفهان شهر خلاق صنایع دستی و ۲۰۰ رشته صنایع دستی را در دل خود جای داده است. پیشتر ۴۵۰ اثر هنرمندان صنایع دستی استان اصفهان در کلیه رشته‌های صنایع دستی موفق به دریافت مهر اصالت ملی شده بودند و طبق گزارش مقامات اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، از ابتدای دولت سیزدهم تا کنون تعداد ۱۵۰ اثر صنایع دستی دیگر موفق به کسب این نشان شدند که بدین ترتیب تعداد صنایع دستی دارای مهر اصالت ملی استان اصفهان از ۴۵۰ قلم به ۶۰۰ قلم افزایش یافته است.

داوری مهر اصالت هر ۲ سال یک‌بار برگزار می‌شود و آثاری که به بخش داوری می‌رسد از نظر خلاقیت و نوآوری، اصالت، مرغوبیت و قابلیت عرضه در بازار، ارزیابی نهایی می‌شوند و نشان اصالت ملی دریافت می‌کنند.بالاترین آمار تعداد مهر اصالت ملی در سطح کشور به استان اصفهان تعلق دارد.

افزایش ۱۰۰ درصدی اعتبارات مرمت در اصفهان

یکی از چالش‌های بزرگ اصفهان به دلیل خیل آثار و بناهای تاریخی، کمبود بودجه‌های مرمت بوده و هست. چالشی که حفاظت و حراست از این آثار تاریخی را تا حد زیادی مشکل کرده است.

در دوران خدمت دولت سیزدهم، افزایش ۱۰۰ درصدی اعتبارات مرمت بافت‌های تاریخی تا حدی گره‌گشای مشکلات این حوزه بوده به گونه‌ای که از محل اعتبارات سفر خردادماه ۱۴۰۱ رئیس دولت سیزدهم به استان اصفهان، ۲۱۰ کارگاه مرمت در سطح استان دایر و ۱۷۰ کارگاه دیگر نیز از همین محل در شرف آغاز فعالیت است.

با این وجود هنوز برای رسیدن به شرایط بهتر نگهداری و مرمت آثار تاریخی اصفهان راه زیادی وجود دارد.

 استان اصفهان با بیش از ۲۲ هزار اثر تاریخی (یکهزار و ۹۴۰ اثر ملی و ۱۵ اثر ثبت جهانی) و افزون بر ۶۰۰ خانه تاریخی و جاذبه‌های مختلف طبیعی، فرهنگی، مذهبی و تفریحی یکی از قطب‌های گردشگری ایران است.

دولت سیزدهم به ریاست شهید آیت‌الله ابراهیم رئیسی در سال ۱۴۰۰ آغاز به کار و ۳۳ ماه به مردمِ ایران خدمت کرد.

هشتمین رئیس جمهوری اسلامی ایران در عصر یکشنبه ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ در مسیر بازگشت از مراسم افتتاح سد «قیز قلعه‌سی» به سمت شهر تبریز، در منطقه ورزقان استان آذربایجان شرقی که دچار سانحه هوایی سقوط بالگرد شد با همراهانش به مقام رفیع شهادت نائل آمد.

منبع: ایرنا