بیش از ۲۱۵ هزار موقوفه در کشور وجود دارد

حجت‌الاسلام والمسلمین سید مهدی خاموشی، رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه در حاشیه تور رسانه‌ای که این سازمان به مناسبت هفته وقف در موقوفه سرلشکر خدایار ترتیب داده بود، درباره آخرین اقدامات انجام شده گفت: ما در وقف سه گزاره را داریم. گزاره اول حفظ موقوفات است. گزاره دوم افزایش منافع وقف است.

حجت‌الاسلام خاموشی درباره گزاره سوم وقف بیان کرد: گزاره سوم اجرای نیت واقف است. طی دیداری که با مسئولین موقوفات کشور افغانستان داشتم، یکی از مسئولین به من گفت که شما از لحاظ ساختاری بیش از ۴۰ سال جلوتر از ما هستید. البته وقف در ایران قدمت صد‌ها ساله دارد. یکی از قدیمی‌ترین وقف‌ها در ایران به یک هزار و ۲۳۵ سال قبل در اصفهان باز می‌گردد. 

رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه با بیان اینکه این موقوفه را قاضی القضات مصر تایید کرده، افزود: وقف ربع رشیدی را داریم، که نزدیک به ۹۰۰ سال در ایران است. ربع رشیدی وقف زیبایی است. این وقف وقف دانشگاه و توسعه علم بوده است. به یاد دارم ملاقاتی با یکی از دین شناسان اتریشی در اروپا داشتم. او به ربع رشیدی اشاره کرد و گفت در هنگامی که دروازه علم از غرب و شمال غرب ایران به سمت اروپا کشیده شد خیلی عقب بودیم. حتی او به ربع رشیدی اشاره کرد.

وی درباره گزاره سوم وقف یعنی اجرای نیات توضیح داد: ما باید تمام وقف‌نامه‌ها را بخوانیم. وقف‌نامه‌هایی از قدیم الایام تاکنون در سازمان اوقاف بوده، که برای ترمیم و مرمت آن‌ها با مرکز اسناد و کتابخانه ملی و تیم‌های مرمت کار کردیم، تا اسناد تاریخی از بین نرود. همچنین باید به حفظ نسخ خطی و کتاب توجه کنیم. مثلاً آثاری از امامزادگان در موزه ایران باستان وجود دارد. در‌های امامزادگان از قدمت‌های تاریخی بالایی برخوردار است. کتاب خطی زیادی داریم، که باید به آن‌ها رسیدگی کنیم. 

حجت‌الاسلام خاموشی درباره همکاری سازمان اوقاف و امور خیریه با سازمان ثبت اسناد و املاک کشور گفت: ما باید برای موقوفات سند داشته باشیم؛ یعنی در طول زمان سند‌های تاریخی را به سند‌های دفترچه‌ای تبدیل کنیم. سند‌های دفترچه‌ای را به کاداستر تبدیل شود و بعد از آن سند جی‌ای‌آس را بر آن حاکم کنیم. وقتی ساماندهی اسناد صورت بگیرد، تجاوز و تصرف محدود خواهد شد و پرونده‌های ما در نظام قضایی روان رسیدگی می‌شود.

رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه به تعداد موقوفات در کشور اشاره کرد و گفت: بالغ‌بر ۲۱۵ هزار موقوفه در کشور وجود دارد. این تعداد شامل انتفاعی، منفعتی و ... است. انتفاعی یعنی باید موقوفه را طبق نیت واقف در عرصه وقف شده بارگذاری کرد؛ مثلاً واقف نیت کرده زمین به حسینیه تبدیل شود. ما نمی‌توانیم زمین را به مکانی غیر حسینیه تبدیل کنیم. اگر قوانین اجازه اجرای نیت واقف را نداد، باید زمین را فروخت و در جای دیگر ملکی خرید، تا قابلیت اجرای نیت واقف را داشته باشد.

به گفته وی، ما نزدیک به یک هزار و ۸۰۰ عرصه داریم، که به مراکز درمانی، بیمارستان، کلینیک و مراکز بهداشتی اختصاص دارد. تعداد زیادی از این عرصه باقی مانده است. چون در طول تاریخ برای ساخت آن‌ها پشتیبان وجود نداشته و دولت باید برای ساخت آن‌ها کمک کند. موقوفه منفعتی موقوفه‌ای است که در جهت منفعت است؛ مانند موقوفه سرلشکر خدایار که درآمد‌های آن برای بیمارستانی در امیرآباد ملارد است. ما هر چقدر به درآمد موقوفه بیفزاییم، مردم اجرای نیت واقف را بهتر می‌بینند.

حجت‌الاسلام خاموشی با بیان اینکه نمونه‌های زمین‌های زراعی در کشور زیاد داریم، بیان کرد: در زمین‌های زراعی موقوفه‌های منفعتی وجود دارد. کسی نمی‌گوید زمین زراعی را به حسینیه تبدیل کنید! بلکه واقف می‌گوید آن زمین را به نیت حضرت اباعبدالله حسین (ع)، قرآن، ایتام، دانش و ... مصرف کنید. ما وظیفه‌ای در جهت بهینه‌سازی زیرساخت‌های زمین‌های زراعی داریم؛ اینکه وضعیت آب زمین‌های زراعی و خاک را شناسایی کنیم. اگر زمین‌ها امکان بهینه‌سازی را ندارد، به سراغ مزارع انرژی خورشیدی برویم.

رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه به ماده ۶ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه اشاره کرد و ادامه داد: ما می‌توانیم چند سال طبق این ماده قانونی نیت واقف را اجرا نکنیم. اگر موقوفه‌ای نیاز به مرمت، تعمیر و بازسازی دارد، می‌توانیم درآمد موقوفه را نگه داریم و اگر درآمد آن سال جوابگو نبود، با جمع‌آوری درآمد چند سال به بهره‌وری بیشتر موقوفه بپردازیم. از طرفی، اولویت در نیت واقفین حفظ موقوفات است، که ما باید آن را انجام دهیم.