پالایشگاه پلاسما بهانه بود؛ دنبال زمین چندهزار میلیاردی آن هستند

پیمان عشقی مدیرعامل سابق سازمان انتقال خون در گفت‌وگویی به سوالاتی درباره پالایشگاه پلاسما و نقش سازمان انتقال خون در جمع آوری پلاسما پاسخ داد.

باشگاه خبرنگاران جوان: چرا نیاز به جمع آوری پلاسما داریم؟

عشقی: داروهایی داریم که ماده اولیه آنها پلاسمای خون انسان است، پلاسما می‌تواند از طریق اهدای خون (پلاسمای بازیافتی) یا جمع آوری پلاسما (پلاسمای تولیدی) به دست بیاید که در جمع آوری پلاسما فرد یک ساعت تا ۴۵ دقیقه زیر دستگاه قرار می‌گیرد و فقط پلاسمای خون گرفته می‌شود؛ هر فرد فقط سه تا ۴ بار در سال می‌تواند اهدای خون انجام دهد اما همان فرد می‌تواند بین ٢۴ تا ٣۶ بار در سال پلاسما بدهد.

میزان مصرف داروهای مشتق از پلاسما در ایران و دنیا رو به افزایش است و هر چه مصرف بیشتر می‌شود؛ تولید هم باید بیشتر شود. از سال ٢٠٠۵ مازاد پلاسمای بازیافتی از اهدای خون دور ریخته می‌شد و به تدریج به این فکر افتادند که از پلاسمای داخلی داروی مشتق از پلاسما تولید شود و تولید داروهای مشتق از پلاسما نیاز  به پالایشگاه پلاسما دارد.

باشگاه خبرنگاران جوان: جمع آوری پلاسما برای تولید دارو در ایران چگونه است؟ با پرداخت هزینه برای جمع آوری پلاسما موافق هستید؟

پلاسما حالا حتی از نفت ارزشمندتر است و ما به جایی رسیده‌ایم که کیفیت پلاسمای ایرانی در منطقه و اروپا اعتبار دارد. وقتی یک میلیون لیتر پلاسما نیاز داریم، به صرفه است که پلاسما را از داخل تامین کنیم زیرا ارزانتر و سالم تر است، در همه جای دنیا ٢٠ درصد پلاسما از طریق خون‌های اهدا شده و ٨٠ درصد از پلاسمای فرزیس یا پلاسمای تولیدی به دست می‌آید و هیچ کشوری روی پلاسمای بازیافتی برای تولید دارو، حساب نمی‌کند.

اهدای خون از ١٢ سال پیش در ایران صد درصد رایگان و داوطلبانه است و در اوج کرونا ما حتی ریالی برای اهدای خون پرداخت نکردیم و حتی در بیمارستان پایگاه اهدای خون راه اندازی نکردیم تا مردم با رودربایستی خون اهدا کنند و این مسئله ایمنی خون ما را بالا برده است، در دوران کرونا وبیناری در سازمان بهداشت جهانی در خصوص «اهدای خون صدردصد داوطلبانه در ایران و  حفظ دستاورد اهدای خون داوطلبان در دوران کرونا» برگزار شد  که همه سخنرانان از انتقال خون ایران بودند و با شرکت ۶۶٩ نفر از ۵٠ کشور در این وبینار رکورد تعداد شرکت‌کنندگان و کشور در وبینارهای حوزه خون ثبت شد.

در بیشتر کشورهای دنیا بخش خصوصی ٨٠ درصد پلاسمای مورد نیاز برای تولید دارو را  تامین می‌کند، یک یا دو کشور بخش دولتی پلاسما را تامین می‌کند و در این دو کشور هم در نهایت چون با کمبود پلاسما مواجه می‌شوند؛ از رومانی و برخی کشورها پلاسما وارد می‌کنند. به طور کلی هدف گذاری در دنیا به این سمت است که پلاسما بدون پرداخت هزینه باشد و ١٠ تا ٢٠ دلار هزینه رفت و آمد به فرد بدهند و در ایران هم همین هزینه رفت و آمد را پرداخت می‌کنند.

باشگاه خبرنگاران جوان: از اهمیت راه اندازی پالایشگاه پلاسما بگویید و اینکه چرا سال‌های طولانی راه اندازی آن محقق نشد؟

پالایشگاه پلاسما در ایران باید به کمک نهادهایی که توانمندی مالی دارند؛ مانند شستا، آستان قدس رضوی، برکت یا بخش خصوصی توانمند از نظر مالی راه اندازی شود؛ راه اندازی پالایشگاه پلاسما کار سازمان انتقال خونی که اعتباراتش هر سال کم می‌شود؛ نیست، انتقال خون باید کار اهدای خون را مدیریت و نظارت کند، کار سازمان انتقال خون توسعه صنعت نیست، پالایشگاه پلاسما باید راه اندازی شود و حاکمیت باید عزمش را برای راه اندازی آن جمع کند.

پالایشگاه پلاسما صنعت راهبردی سلامت است و استقلال نظام سلامت به این پالایشگاه وابستگی دارد، حاکمیت باید از آن حمایت کند تا راه اندازی شود؛ اما دست اندرکاران راه اندازی پالایشگاه باید سابقه فعالیت در صنعت داروسازی و تمکن مالی داشته باشند، برخی در صنعت نساجی بودند و می‌خواستند که پالایشگاه پلاسما راه اندازی کنند.

ما باید پالایشگاه ثبت شده و مورد تایید داشته باشیم و داروی مورد نیاز بیماران را تولید کنیم، برای تامین نیاز کشور به داروهای مشتق از پلاسما مانند آی وی آی جی، فاکتور ٧ و ٨، ایمونوگلوبولین و ... حداقل یک تا ١.۵ میلیون لیتر پلاسما سالانه نیاز داریم.

باشگاه خبرنگاران جوان: پالایشگاه پلاسما در ایران قبلا وجود داشته، چرا این پالایشگاه تعطیل شد؟

عشقی: به دلیل پرونده هموفیلی وخون‌های آلوده پالایشگاه پلاسما در همان ابتدای کار  تعطیل شد؛ در حالی که آلودگی مبتلایان به ایدز ارتباطی به پالایشگاه پلاسما نداشت، آن زمان گفتند چرا تکنولوژی خاصی که فقط در ٢ کشور دنیا وجود داشت؛ در ایران نبود و به جای آنکه پالایشگاه را اصلاح کنند و عملکرد آن ارتقا دهند؛ آن را تعطیل کردند و بعد ثابت شد که کمپانی فرانسوی مریو مقصر بوده است،  در حالی که وقتی در کشورهای دیگر هم همزمان این اتفاق افتاد؛ پالایشگاه پلاسمایشان را ارتقا دادند.

اواسط دهه ٨٠ سازمان غذا و دارو مجوز شرکت جمع آوری پلاسما را صادر می‌کند و انتقال خون با انتقال جمع آوری به بخش خصوصی با نظارت سازمان انتقال خون و سازمان غذا و دارو موافقت کرد و مقرر شد به اندازه رفت و آمد به بیماران هزینه پرداخت شود و مجوزها هم سخت گیرانه داده شد و بخش خصوصی همیشه برای صدور مجوز شاکی بودند حتی بارها من را متهم کردند که در کمیسیون مدنظر رای بقیه را شما می‌زنید ، من با برخی مراکز مخالفت می‌کردم چون نباید از استانداردها کوتاه بیاییم و مقرر شد که شرکت‌های جمع آوری پلاسما متعهد شوند که پالایشگاه پلاسما راه اندازی کنند و سندی هم تدوین شد؛ اما به بهانه‌های مختلف مانند نبود ارز و واردات سخت تجهیزات پزشکی بخش خصوصی پالایشگاه پلاسما را راه اندازی کرد.

بعد از دهه ٨٠ پالایشگاه پلاسما نداشتیم و چاره‌ای نبود که پلاسماها به خارج ارسال و دارو برگردد، البته برخی می‌گویند که پلاسما می‌فروشند تا دارو بگیرند که این درست نیست، زیرا اگر پلاسمای ایران به خارج ارسال نشود؛ داروهایی با پلاسمای افرادی از رومانی، آمریکا و کشورهای اروپای شرقی باید وارد کنیم و داروی گرانتری را بخریم؛ به همین دلیل وقتی از پلاسمای ایرانی استفاده می‌کنیم، دیگر نیاز به امحای پلاسما و آلودگی محیط زیست نیست، از طرفی داروی ارزانتری می‌خریم و دارو از پلاسمای ایرانی به بیماران تزریق می‌شود.

باشگاه خبرنگاران جوان: پرونده پالایشگاه پلاسما تا کجا پیش رفته است؟

اعتراض من این است که پالایشگاه پلاسما به عنوان صنعت استراتژیک باید راه‌اندازی شود، عدم انتقال تکنولوژی، تحریم و ارز و واردات تجهیزات اشتباه و اینها از جمله مشکلاتی بود که موجب شد؛ پالایشگاه پلاسما راه اندازی نشود، دولت زمانی به این نتیجه رسید که تولیدکننده دارو نیست، دوستان در سازمان انتقال خون در برهه‌ای قبل از دوران مدیریت من دیدند که بخش خصوصی برای راه اندازی پالایشگاه همکاری نمی‌کند؛ پالایشگاه پلاسما را  به مزایده گذاشتند و آن را به سازمان خصوصی سازی منتقل کردند و زمین شرکت پالایش و پژوهش در جوار سازمان انتقال خون را به بخش خصوصی دادند و به اصطلاح شدیم آلمان شرقی و غربی و آلمان شرقی، شرکت پالایش و پژوهش را خریدند و بردند و همان بلایی که سر هپکو آمد؛ سر شرکت پالایش و پژوهش آمد؛ البته من نگذاشتم پرونده مسکوت بماند و اعلام کردیم که پالایشگاه راه اندازی نشده است و به همین دلیل درخواست فسخ قرارداد را دادیم.

همه به نوعی اذعان دارند که شرکت پالایش و پژوهش بهانه بوده و زمین پالایشگاه بسیار ارزشمند است، زمین آن متری ٣٠٠ تا ۴٠٠ میلیون تومان و در مجموع این زمین ۲۲ هزار متری چند هزار میلیارد ارزش دارد، زیرا در نزدیکی برج میلاد و چند متری یک شهربازی واقع شده است، اکنون پرونده در مراجع قضایی در حال پیگیری است. آخرین پیگیری‌ها حاکی از آن است که پرونده در مسیر انتهایی قرار دارد و پالایشگاه قرار است به سازمان انتقال خون برگردد، به نظر من باید قرارداد منعقد شده فسخ شود زیرا شرکت مورد نظر به تعهدات خود عمل نکرده و پالایشگاه راه اندازی نشده است.