آئین‌ها و آداب محلی ماه میهمانی خدا در زنجان/ از خانه تکانی دل تا غبارروبی مساجد

در ایام ماه رمضان در اقصی نقاط کشورمان ایران رسومات مختلفی اجرا می شود که زنجان هم از این قاعده مستثنی نیست؛ هرچند که اکنون زندگی ماشینی سبب شده تا برخی از این آداب و رسوم در میان نسل جوان به فراموشی سپرده شود اما تلاش بزرگترها برای حفظ و انتقال این میراث به جوانان ستودنی است.

در واپسین روزهای ماه شعبان اگر گذرتان به بازار زنجان بیفتد خواهید دید که همه در تکاپوی مهیا شدن برای میهمانی خدا هستند؛ مردم با خرید اقلام ضروری، خود را برای روزه داری این ماه آماده می کنند.

مردم زنجان با یک روز زودتر روزه گرفتن به پیشواز ماه رمضان می‌روند و با برپایی مراسم با شکوه و خواندن نماز عید سعید فطر به این ماه مبارک را به پایان می رسانند.

آن ها با خانه تکانی و غبار روبی از مساجد، تکایا و امامزاده ها به استقبال ماه رمضان می روند؛ زیرا آن ها معتقدند خیر و برکت از خانه ای که تمیز نباشد گریزان خواهد بود.

آگاهی از "اوباشدانلیق" و افطار با صدای سوت کارخانه کبریت

در زمان های قدیم که خبری از رادیو و تلویزیون و تکنولوژی های این چنینی نبود، مردم با صدای شلیک توپ گلوله که گاهی در بیمارستان بهشتی و گاهی هم در قسمت‌های جنوبی شهر بر روی پشت بام یا تپه، شلیک می‌شد بیدار می‌شدند.

انگار همدلی و یکرنگی در میان مردم آن دوره بیشتر جلوه داشته، چراکه حس نوعدوستی مردم را برای بیدار کردن همسایه هایی که صدای شلیک را نشنیده و خواب مانده اند به کوچه می کشانده تا آن ها هم از فضیلت سحر بهره مند شوند.

پس از احداث کارخانه کبریت و نواخته شدن صدای سوت آن توسط یکی از کارکنان هنگام اذان، مردم از زمان سحر و افطار آگاه می‌شدند.

بعدها بااختراع رادیو و پس از آن تکنولوژی های دیگر که کار بشر را از خیلی جهات آسان کرده زنگ ساعت گوشی های تلفن همراه جای این آداب و رسوم را گرفت، اما هنوز هم در برخی روستاهای اطراف زنجان رسم چاووش خوانی در هنگام سحر وجود دارد، به این صورت که در ساعات نزدیک به سحر بزرگان روستا یک فانوس به دست گرفته و با خواندن دعاهای مخصوص سحر با نوایی خوش نوید سحر را به اهالی روستا می دهند.

چای چورَگی، شیرینی مخصوص و سنتی زنجان

چای چورَکی یکی از شیرینی‌های سنتی شهر زنجان پخت یادگار آبا و اجداد ما زنجانی ها است که هنوز هم طرفداران زیادی دارد.

چورَک در زبان ترکی به معنی نان است به همین دلیل چای چورَک یا همان چای چورَگی به معنی نان چایی است.

این شیرینی ظاهری ساده و بیضی‌شکل دارد و از ترکیب  آرد، آب، شیر، شکر، تخم مرغ و روغن مایع پخته می شود و روی آن با چند خط موازی و کمی کنجد یا خرفه تزیین شده و طعم آن نیز شبیه به نان شیرین است که طرفداران زیادی دارد و نبود آن در سفره افطار زنجانی ها مانند نبود سبزی در قورمه سبزی است!

حلوای پسین و مِلح اول

از قدیم الایام نمک در سفره افطار زنجانی ها جایگاه ویژه ای داشته و آن ها هنگام افطار قبل از هرچیزی کمی نمک می خورند و در آخر هم با کمی حلوا دهان خود را شیرین می کنند و این کار نشانه نمک گیر شدن و شیرین کام رفتن میهمان از خانه بوده که اکنون تبدیل به عادت شده و یادآور مصرعی از اشعار نظامی است که می گوید: ای ختم پیمبران مرسل حلوای پسین و ملح اول.

تاباق اوروجی