ملایر، به شهری کهن با دیدنی‌های بسیار و جاذبه‌های تاریخی ارزشمند و نیز به مهد هنر منبت‌کاری و ساخت مبل در سراسر ایران شهره است. این شهرستان زیبای غرب کشور، عنوان دومین شهر بزرگ استان همدان را به واسطه ی جمعیتی که در خود جای داده، کسب کرده است. باستان‌شناسان، پیشینه ی زندگی بشر در این سرزمین را برابر با تمدن عیلامیان عنوان کرده‌اند.
در این گزارش میخواهیم شما را با جاهای دیدنی ملایر درفصل بهار آشنا سازیم تا در تعطیلات نوروزی اگر قصد سفر به ملایر را داشتید به این جاذبه ها سری بزنید.
برخی از باستان‌شناسان معتقدند شهر ملایر یکی از قدیمی ترین سندی است که در دوران ساسانیان وجود داشته، جالب است بدانید که نام ملایر از دو واژه‌ی «مال» و «آگر»، ترکیب شده است. در لغت "مال" به معنای «خانه» و "آگر" نیز به معنای «آتش» است. از این رو ترکیب این دو واژه «مال‌آیر»، یعنی «سرزمین آتش» را ایجاد کرده است. البته از دیدگاه گروهی از کارشناسان و محققان، ترکیب این دو واژه، به «سرزمین آریایی‌ها» نیز تعبیر شده است.
تولید مبل، از اصلی‌ترین مشاغل در این شهرستان است و ملایر عنوان بزرگ ترین تولید کننده ی مبل در کشور را به خود اختصاص داده است. همچنین نام ملایر درفهرست شهرهای صنایع دستی کشور به «شهر ملی مبل و منبت»، ثبت شده است.
شهر زیبا و تاریخی ملایر میزبان آثار تاریخی متعدد و دیدنی‌های طبیعی بسیار است که قطعا معرفی تمامی آن‌ها در یک مقاله امکان‌پذیر نخواهد بود. مسجد سیفیه، مسجد ننج، مسجد شیخ‌الملوک، غار کسب، قلعه انوج، روستای زیبای مانیزان، روستای جوزان، روستای علوی، باغ سیفیه، موزه ملایر، منطقه‌ی شکار ممنوع تالاب آقگل، خانه‌ی تاریخی منصوری، آرامگاه سام و حام، قلعه گوراب، قلعه سلیمان خان بور بور، برج بید کرپه، دریاچه مصنوعی کوثر، کاروانسرای شیخ الملوکی و بازار قدیمی ملایر، تنها بخشی از مکان‌های گردشگری است که در ملایر وجود دارد و می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای علاقه‌مندان به تماشای آثار تاریخی و دوستداران طبیعت‌گردی درنظر گرفته شود.
در فاصله‌ی ۲۰ کیلومتری از شمال غرب شهرستان ملایر یکی از جاذبه‌های گردشگری تاریخی استان همدان قرار گرفته است. «آتشکده‌ی نوشیجان»، نام این اثر تاریخی است که در منطقه‌ی «شورکات» و روی تپه‌ای طبیعی با ارتفاعی نزدیک به ۳۷ متر قرار دارد.
در تپه‌ی نوشیجان، سه طبقه از سه دوره ی فرهنگی مادها، هخامنشیان و ساسانیان کشف شده است.
نوشیجان، تپه‌ای است باستانی که طی کاوش‌های انجام شده بر آن، سه طبقه که هر کدام متعلق به یک دوره ی فرهنگی است، کشف شده است. گفته می‌شود که مادها از اواسط قرن هشتم قبل از میلاد تا نیمه ی نخست قرن ششم پیش از میلاد، در این تپه زندگی می‌کردند. آثاری که از آتشکده برجای مانده است عبارت است از تالار ستوندار (آپادانا)، چندین اتاق، چندین انبار، حصار، دژ، نخستین نیایشگاه که همان بنای قدیمی در جبهه ی غربی تپه است و معبد مرکزی که باستان‌شناسان معتقدند این معبد دومین نیایشگاه بوده است.
در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی، در شمال شرقی ملایر و در دامنه‌ی کوهی به نام گرمه، یکی از تفرجگاه‌های قدیمی این شهرستان به همت «سیف‌الدوله» از نوادگان «فتحعلی شاه قاجار»، بنا شد. «پارک سیفیه»، نام این تفرجگاه قدیمی است که دارای مساحت تقریبی ۱۰ هکتار است. درختان کهنسال چنار، حوضچه‌ها، آب‌نماها و جنگل مصنوعی از بخش‌های پارک سیفیه است که روی تپه واقع شده است. گفته می‌شود که معماری پارک توسط مهندسان کشور ایتالیا صورت گرفته است. جز بخش‌های ذکر شده، این پارک قدیمی دارای دو استخر، یک ساختمان به منظور سکونت سیف‌الدوله و یک مسجد است. «پارک سیف‌الدوله» نام دیگر این بوستان بزرگ و زیبای جنگلی است.
«کرد خورد» یا «آق گل»، نام تالابی است که در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان ملایر قرار دارد. این تالاب به دلیل قرارگیری در یک کیلومتری روستایی به نام «کرد خورد» به این نام شهرت یافته است. بهترین زمان برای تماشای این تالاب زیبا، اواخر زمستان و اوایل فصل بهار است که دارای چشم‌انداز و مناظری بسیار زیبا و کم‌نظیر می‌شود. مهاجرت پرندگان در این ایام از مهم‌ترین دلایل ایجاد این زیبایی‌ها است که گردشگران و مسافران بسیاری را برای حضور در این منطقه از کشور، میزبان است.
پرندگان مهاجر در تالاب کرد خورد از روسیه، اسکاندیناوی و قفقاز به این تالاب می آیند.
کشیم کوچک، باکلان بزرگ، اگرت بزرگ، فلامینگوی بزرگ، بوتیمار کوچک، چوب پا، چنگر نوک، کاکایی سرسیاه، زرده پره طلایی، پرستوی دریایی تنها چند گونه از پرندگانی است که از سرزمین‌هایی همچون قفقاز، روسیه و اسکاندیناوی به این تالاب مهاجرت می‌کنند. تالاب کرد خورد، به دلیل بهره‌مندی از مواد غذایی مناسب برای پرندگان، یکی از غنی‌ترین آبگیرهای منطقه در غرب کشور است.
از دیگر جاذبه‌های گردشگری در شهرستان ملایر، سازه‌ای است تاریخی و متعلق به دوران قاجار،که در مسیر بلوار ملایر به بروجرد قرار دارد. «یخچال میرفتاح»، نام این اثر تاریخی است که به همت «میرفتاح» احداث شده است. بنای یخچال به شگل گنبد بوده و سازنده از آجر برای ساخت آن استفاده کرده است. در ساخت یخچال از تزئینات زیادی استفاده نشده و تنها تزئین کار شده در آن، دو ردیف آجرکاری است که به شکل کمربندی و با ضخامتی برابر با ۲۲۰ سانتی‌متر، بخش داخلی بنای یخچال را پوشانده است. یخچال دارای ۱۲ متر ارتفاع از سطح زمین تا گنبد است. همچنین فاصله‌ی بنا از سطح زمین تا منبع ذخیره‌ی یخ، ۴ متر برآورد شده است. دو درب ورودی دهلیز شکل، پلکانی جهت رفتن به بخش انتهایی یخدان و برداشت یخ و گنبد، بخش‌هایی است که این اثر کهن را تشکیل می‌دهد.
از دیگر جاذبه‌های گردشگری در شهرستان ملایر، می‌توان به «خانه لطفعلیان» این شهرستان اشاره کرد که قدمت ساخت آن به دوران حکومت قاجاریان بازمی‌گردد. این خانه‌ی کهن که متعلق به «محسن مصدفی» یا «مصدق‌الممالک» است، در دو طبقه و از بخش‌های اصلی مانند اندرونی، حسینیه، خانه و اصطبل ساخته شده است. البته آنچه که امروزه به آن خانه‌ی لطفعلیان گفته می‌شود، درواقع همان حسینیه است که مدت‌ها بعد از ساخت مجموعه‌ی لطفعلیان توسط «مرتضی خان لطفعلیان»، خریداری شد و به مکان مسکونی، تغییر یافت.
حوض‌خانه، لمبه کوبی‌های چوبی سقف و درهای ارسی با شیشه‌های رنگارنگ، از زیباترین بخش‌ها و تزئینات انجام شده در این خانه‌ی قدیمی است
حوض‌خانه از زیباترین قسمت‌های این بنای تاریخی است که با استفاده از طاق‌های آجری بسیار زیبا و به سبک چهار بخشی پوشیده شده است. همچنین در این بنا از تزئینات لمبه کوبی چوبی در سقف استفاده شده است که بسیار زیبا و چشم‌نواز است. درهای ارسی با شیشه‌های رنگارنگ نیز بر زیبایی این خانه افزوده است. امروزه این عمارت کهن به عنوان موزه فعالیت می‌کند. این در حالی است که اداره‌ی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر نیز در این خانه‌ی تاریخی، قرار دارد.
در فاصله‌ی ۵۵ کیلومتری از غرب شهرستان ملایر، یکی دیگر از دیدنی‌های تاریخی این شهرستان قرار گرفته است که گردشگران و مسافران بسیاری هنگام حضور در ملایر به تماشای آن می‌روند. «برج آرامگاه باباحسین» که به «آرامگاه یوشع نبی» نیز شهرت دارد، نام این جاذبه‌ی گردشگری تاریخی است که طبق روایات و گفته‌های مردم ملایر، به نظر می‌رسد که این بنای تاریخی، مقبره و آرامگاه یکی از پیامبران بنی اسرائیل، به نام «حضرت یوشع بن نوح (ع)»، است. به نظر می رسد که این آرامگاه متعلق به دورانی از قرن ششم تا هشتم هجری قمری است و در گذشته در بین پیروان یهود ساکن در این منطقه از کشور، دارای اهمیت و ارزش بسیاری بوده است. این برج که در دامنه‌ی باغ‌های روستای «سیاه کمر» ملایر قرا ردارد، دارای پلان و طرحی به شکل ۱۲ ضلعی منتظم بوده و می‌توان آن را در گروه برج مقبره‌هایی با گنبد مخروطی شکل یا «رک»، قرار داد.
«قلعه پری»، منطقه‌ای است باستانی که در روستایی به همین نام و در فاصله‌ی کمی از شهرستان ملایر قرار دارد. در این میراث ایران کهن، یکی از مشاهیر و بزرگان ایران، «کریم خان زند»، دیده به جهان گشوده است.
در محوطه‌ی تاریخی پری، بیش از ۱۵۰ قبر قدیمی کشف شده است که اجساد آن به گونه‌ای صورت‌هایشان به سمت خورشید باشد، دفن شده است.
جالب است بدانید که در این محوطه‌ی تاریخی، بیش از ۱۵۰ قبر قدیمی وجود دارد. طبق کاوش‌ها و تحقیقات انجام شده روی این قبور و محوطه‌ی تاریخی پری، کارشناسان چنین استنباط کرده‌اند که احتمالا ساکنین آن زمان، با توجه به موقعیت قرارگیری خورشید در آسمان، محل و جهت دفن مردگان خود را انتخاب می‌کردند. درواقع اجساد به گونه‌ای دفن می‌شدند که صورت آن‌ها به سمت خورشید قرار گیرد. قدیمی‌ترین قبور کشف شده در این مکان متعلق به هزاره‌ی نخست میلادی است.
«منطقه‌ی حفاظت شده‌ی لشگر» را می‌توان یکی دیگر از مکان‌های دیدنی و از جاذبه‌های گردشگری شهرستان ملایر معرفی کرد. این منطقه در بخش شرقی و جنوب شرقی این شهرستان قرار گرفته و با مساحت تقریبی ۱۶ هکتار، زیستگاه مناسبی برای گونه‌های متنوعی از جانوران و گیاهان محسوب می‌شود. لشگر به واسطه‌ی موقعیت طبیعی و توپوگرافی از سه منطقه‌ی دشتی، تپه ماهوری و کوهستانی برخوردار بوده که مناطق کوهستانی به مکان مناسبی برای زندگی حیواناتی همچون کل و بز، تپه ماهوری به زیستگاه گونه‌هایی از قوچ و میش ارمنی و نواحی دشتی نیز با تغییر کاربری که توسط روستاییان صورت گرفته است، به محلی ایده‌آل برای کشت باغ‌های انگور تبدیل شده است. حضور چشمه‌های فصلی در کنار چشمه‌های دائمی در این منطقه‌ی حفاظت‌شده، باعث رشد و نمو پوشش گیاهی متنوع شده که بخش عمده‌ای از ذخایر گیاهی استان همدان را تامین می‌کند. این منطقه از ملایر از سال ۱۳۶۳ به عنوان منطقه‌ی شکار ممنوع و پس از آن به منطقه‌ی حفاظت‌شده تبدیل شده است.
معرفی بهترین سوغات ملایر
انگور مهم ترین محصول باغی شهرستان ملایر است. سالانه حدود ۳۵۱ هزار تن انگور از ۶۳ هزار هکتار باغ‌های انگور این شهرستان برداشت می‌شود که از این نظر رتبه نخست کشور را به خود اختصاص داده است. به همین دلیل اقتصاد مردم شهر نیز به شدت به انگور وابسته است. شما به محض اینکه وارد شهر ملایر شوید در تمام مسیر و داخل شهر فروشگاه‌های مختلف انگور را مشاهده می‌کنید. کیفیت این محصول فوق العاده بالاست و نمی‌توانید بدون خرید انگور از ملایر خارج شوید، زیرا مهم‌ترین سوغات ملایر همین انگور است.
شیره انگور نیز یکی از پر طرفدارترین سوغاتی‌های شهر ملایر است. این محصول از جوشاندن شهد انگور به دست می‌آید. بهترین شیره انگور را می‌توانید در روستای مانیزان ملایر که حدود ۳۵ کیلومتر از مرکز شهر فاصله دارد تهیه کنید. در روستاها مردم محلی هرساله در مراسم جالبی با کمک هم بهترین شیره انگور را تولید می‌کنند. در ضمن کشمش ملایر نیز بسیار معروف است. کیفیت این محصول سبب شده تا شهرت خاصی در کل کشور پیدا کند. پیشنهاد می‌کنیم که از شیره انگور و کشمش ملایر، کمی به عنوان سوغات ملایر خریداری کرده و برای اقوام خود ببرید.
اما دومین چیزی که نام ملایر با آن برده می‌شود مبلمان است. درواقع می توان مبلمان را دومین سوغات ملایر بدانیم. گفته می‌شود حدود ۶۰ درصد تولید مبلمان ایران در ملایر انجام می‌شود و این صنعت از جایگاه خوبی در شهر ملایر برخوردار است. در تمام شهر می‌توانید کارگاه‌های کوچک و بزرگ مبل‌سازی را ببینید. هر ساله در چندین نوبت نیز نمایشگاه مبلمان با تخفیف‌های بسیار مناسب در ملایر برقرار می‌شود. همین تمرکز روی تولید مبلمان در ملایر باعث شده تا دیگر شغل‌هایی که مربوط به صنعت چوب مانند خراطی، نجاری و... هستند نیز رونق فراوانی پیدا کنند. پس شما می‌توانید با سفر به ملایر ضمن بازدید از نمایشگاه های مبلمان، یک خرید خوب برای خانه خود داشته باشید.
در منطقه غربی و جنوب غربی کشور بخاطر شرایط فرهنگی و جغرافیایی پوشیدن گیوه از قدیم رسم بوده است. گیوه‌هایی که کار دست مردم هنرمند بومی است. در ملایر نیز همچنان گیوه دوزی پابرجاست و در بازارهای قدیمی شهر، تولیدی‌های کوچکی را خواهید یافت که در آن مشغول درست کردن گیوه هستند. اگر می‌خواهید در فصل تابستان یک کفش سبک، خنک و زیبا را پا کنید. به شما پیشنهاد می‌کنیم که از ملایر چند جفت گیوه تهیه کنید. قیمت این گیوه‌ها بسیار مناسب است و از دوام بالایی نیز برخوردار است و می‌توانید به عنوان سوغات ملایر آن را از بازارهای سنتی این شهر تهیه کنید.
بافت فرش نیز همچنان به روش دستی در بین مردم ملایر بخصوص بانوان روستای آن رونق فراوانی دارد. عمدتاً افراد روستایی عضو تعاونی‌هایی هستند که اقدام به بافت فرش دست بافت با کمک یکدیگر می‌کنند و در نهایت در بازار آن را می‌فروشند. در روستا‌های شمالی شهر ملایر بافت فرش به گره ترکی و طرح هراتی و ایلیاتی انجام می‌شود این در حالی است که در بخش‌های جنوبی شهر، هنرمندان فرش‌ها را به روش فارسی با گره‌های نامتقارن می‌بافند؛ بنابراین می‌توانید از هردو نمونه فرش‌ها دیدن کنید و بسته به سلیقه‌ای که دارید یک نمونه از آن‌ها را به عنوان یک سوغاتی نفیس خریداری کنید.
اما مهم ترین غذای سنتی شهر ملایر ترخینه است. این غذا نوعی آش محلی است که با کمی تفاوت در استان‌های همدان، لرستان و کردستان و چند شهر دیگر کشور پخته می‌شود. ترخینه انواع مختلفی دارد که بهترین آن نوع جامد است که از دوغ، گندم و جو تشکیل شده و آن را جلوی آفتاب می‌گذارند تا خشک شود و به همان صورت نگهداری می‌کنند. سپس زمانی که می‌خواهند آش ترخینه را بپزند، همین ترخینه‌های خشک را به همراه مقداری حبوبات پیازداغ، سبزی خشک و زردچوبه در آب ترکیب می‌کنند و با حرارت ملایم به سبک آش می‌پزند. معمولاً این غذا در زمستان‌ها و هوای سرد این مناطق مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر در ملایر اقدام به خرید ترجینه خشک کردید حتما از زنان محلی دستور پخت آن را نیز بپرسید.
حالا بهتر است بدانیم که سوغات ملایر را از کجا بخریم. ملایر نیز مانند اکثر شهرهای ایران دارای یک بازار تاریخی است که هسته اولیه ساخت آن به زمان فتحعلی شاه بازمی‌گردد. درکل این بازار تاریخی دارای چند قسمت فرعی، چند تیمچه، سرا و فروشگاه‌های بسیاری است که تقریباً خرید و فروش اصلی شهر در اینجا انجام می‌شود. شما اگر به ملایر سفر کرده‌اید و قصد دارید تا از این شهر خرید کنید، پیشنهاد ما این است که حتماً به این بازار سری بزنید. بازار سنتی ملایر علاوه بر اینکه دارای یک محیط جذاب تاریخی است. همچنین بهترین محل برای خرید سوغاتی شما خواهد بود.
انتهای پیام/ج