به گزارش خبرنگار پارلمانی باشگاه خبرنگاران، شورای نگهبان به عنوان یکی از ارکان اصلی نظام جمهوری اسلامی، که وظیفه حراست از قانون اساسی از طریق تطبیق مصوبات مجلس شورای اسلامی با قانون اساسی و ارائه نظرات تفسیری، و همچنین حراست از شروع از طریق تطبیق مصوبات به موازین اسلام را برعهده دارد.
از طرف دیگر در امر انتخابات به عنوان نهاد ناظر، صلاحیت قانونی لازم را در این امر دارد؛ در حقیقت به عنوان حافظ اسلامیت نظام و پاسدار قانون اساسی می‌باشد و نتیجتا از جمله نهادها و مراجعی است که می‌بایست براین اساس اتخاذ مسیر کند و با سرلوحه قراردادن اندیشه‌ها، بیانات و رهنمودهای حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری در جهت اجرای هرچه بهتر وظایف خود اقدام کند.
از این طریق است که می‌توان امیدوار بود حرکت باثبات و منسجم نظام و به خصوص شورای نگهبان، برگرفته از یک اجتهاد و تفکر روزآمد و مستمر، با سرعت هرچه بیشتر و بهتر به سمت اهداف و برنامه‌های نظام اسلامی صورت بگیرد؛ و امید است که با نگاه همه جانبه به فرمایشات و رهنمودهای مقام ولایت، و با دوری از برخورد گزینشی و مقطعی با آن، بتوان سعادت نظام و ملت را رقم زد.
اصول حاکم بر عملکرد شورای نگهبان
امام خمینی (قدس سره‌الشریف)
الف) لزوم حراست از اسلامیت نظام
در نظر گرفتن خدا، نه مردم
1- خدا را در نظر بگیرید. اصولاً آنچه که باید در نظر گرفته شود خداست، نه مردم، اگر صد میلیون آدم، اگر تمام مردم دنیا یک طرف بودند و شما دیدید که همه آن‌ها حرفی می‌زنند که برخلاف حکم قرآن است، بایستید و حرف خدا را بزنید، ولو اینکه تمام بر شما بشورند. انبیاء همین طور عمل می‌کردند. خلاصه گوش به حرف طبقه مرفه ندهید. خدا ان شاء الله با ما است
صددرصد اسلامی بودن قوانین
2- شما ناظر بر قوانین مجلس باید باشید و باید بدانید که به هیچ وجه ملاحظه نکنید. باید قوانین را بررسی نمایید که صددرصد اسلامی باشد.
توجه به حکم خدا
3- باید به حکم خدا عمل کنید و به این هم کاری نداشته باشیم که چه کسی از این کاری که برای خدا می‌کنیم، خوشش می‌آید و یا چه کسی بدش می‌آید. من در تمام مواقعی که مقتضی بوده است، مجلس و شورای نگهبان را تأیید کرده‌ام. ما باید دست به دست یکدیگر بگذاریم تا یک کشور اسلامی درست کنیم. امروز دنیا با ما به خاطر اسلام بد است.
انتظار تعریف نداشتن در انجام وظایف
4- هیچ کدام از ما نباید انتظار تعریف را داشته باشیم. باید به حکم خدا عمل کنیم و به این هم کاری نداشته باشیم که چه کسی از این کاری که برای خدا می‌کنیم خوشش می‌آید و یا چه کسی بدش می‌آید.
اهمیت حفظ نظام
5- وظیفه آنان [شورای نگهبان] بسیار مقدس و مهم است. و باید با قاطعیت به وظایف خود عمل نمایند. البته توجه به اهمیت حفظ نظام جمهوری دارند که با آن هیچ حکم و امری مزاحمت نمی‌کند و برای حفظ آن از هیچ کوششی نباید مضایقه کرد.
ب) عملکرد شورای نگهبان، مهم‌ترین عامل حفظ این نهاد
توجه به صدمه نزدن عملکرد شورای نگهبان به آینده آن
1- من با نهاد شورای نگهبان صددرصد موافقم و عقیده‌ام هست که باید قوی و همیشگی باشد، ولی حفظ شورا مقداری به دست خود شماست. برخورد شما باید به صورتی باشد که در آینده هم به این شورا صدمه نخورد. شما نباید فقط به فکر حالا باشید و بگویید آینده هر چه شد، باشد. ... شما باید طوری فکر کنید که این شورا برای همیشه محفوظ بماند.
2- ما مکلفیم تا علاوه بر این که وضع فعلی را حفظ کنیم، نگهبان آینده نظام و اسلام باشیم. شورای نگهبان باید قوی و همیشگی باشد.
عدم مداخله در امور اجرائی
3- شما باید سعی کنید که نگویند می‌خواهید در تمام کارها دخالت کنید، حتی در مسائل اجرایی.
عدم تلقی دخالت شورای نگهبان در همه امور
4- شما روی مواضع اسلام قاطع بایستید، ولی به صورتی نباشد که انتزاع شود شما در همه جا دخالت می‌کنید. صحبت‌های شما باید به صورتی باشد که همه فکر کنند در محدوده قانونی خودتان عمل می‌کنید، نه یک قدم زیاد و نه یک قدم کم. در همان محل قانونی وقوف کنید. نه یک کلمه این طرف و نه یک کلمه آن طرف.
پرهیز از مناقشه با دیگر مراجع قانونی
5- باید توجه داشته باشید که اگر مباحثات به مناقشات تبدیل شود و جلوی یکدیگر بایستید، اسباب این می‌شود که شورای نگهبان تضعیف شود و در آتیه از بین برود. و آن کسانی که عملیایی را که قبلاً کار شورای نگهبان را می‌کردند، کنار گذاشتند، به این خاطر بود، که کم کم آن‌ها را مخالف خود احساس کردند و کنار گذاشتند و به تدریج این شیطنت صورت گرفت. پس همه ما باید بیدار باشیم.
ج) انجام وظیفه، در عین توجه به حفظ وحدت و انسجام کشور
حفظ وحدت و پرهیز از اختلاف
1- اگر ما وحدت خودمان را حفظ کنیم و هم‌صدا و هم‌جهت باشیم از هیچ چیز نباید بترسیم. مهم این است که با هم خوب باشید و تصمیم داشته باشیم که مستقل و آزاد حرکت کنیم و مطمئن باشید که می‌توانید. ترس آن موقعی است که رؤسا با هم اختلاف داشته باشند و مردم در صحنه نباشند.
تلقی نشدن مقابله شورای نگهبان با مجلس و دولت
2- رفتار شما [اعضای شورای نگهبان] باید به صورتی باشد که انتزاع نشود که شما در مقابل مجلس و دولت ایستاده‌اید. اینکه شما یکی و مجلس یکی، شما یکی و دولت یکی، ضرر می‌زند.
د) قاطع بودن و تأکید بر اصلاح اشتباهات
توجه به حکم خدا
1- محکم باشید و به چیزی جز اسلام و قرآن فکر نکنید.
قبول اشتباهات و اصلاح آن‌ها
2- آنچه مهم است این است که ما می‌خواهیم مطابق شرع اسلام مسائل را پیاده کنیم. پس اگر قبلاً اشتباه کرده باشیم باید صریحاً بگوییم اشتباه نموده‌ایم. و عدول در بین فقها از فتوایی به فتوای دیگر درست همین معنا را دارد. وقتی فقیهی از فتوای خود برمی‌گردد یعنی من در این مسأله اشتباه نموده‌ام و به اشتباهم اقرار می‌کنم. فقهای شورای نگهبان و اعضای شورای عالی قضائی هم باید همین طور باشند که اگر در مسأله‌ای اشتباه کردند صریحاً بگویند اشتباه کردیم و حرف خود را پس بگیرند، ما که معصوم نیستیم.
نیاز به استوار و قاطع بودن در انجام وظیفه
3- به شورای نگهبان تذکر می‌دهم که در کار خود استوار باشید و با قاطعیت و دقت، عمل فرمایید و به خدای متعال اتکا کنید.
هـ) انجام وظایف شورا، بدون ملاحظه اشخاص و گروه‌ها
مقتدر بودن در نگهبانی از اسلام
1- از حضرات فقهای شورای نگهبان تقاضا می‌شود که در مأموریت مهم خود به هیچ وجه ملاحظه اشخاص و یا گروه‌های انحرافی را ننموده و به وظیفه بسیار خطیر خود قیام و اقدام نموده و نگهبانی از اسلام و احکام مترقی آن نمایند. و خدمت خود را با قدرت تمام در پیشگاه خداوند و ولی مطلق او حضرت ولی‌الله‌اعظم امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه انجام دهند.
گوش ندادن به حرف گروه‌های به اصطلاح مترقی
2- به هیچ وجه گوش به حرف عده‌ای که می‌خواهند یک دسته کوچک مردم ما خوششان بیاید و به اصطلاح مترقی هستند، ندهید.
مقاوم بودن در مقابل هجمه‌ها
3- قاطعانه با این گونه افکار مبارزه کنید. خدا را در نظر بگیرید. ... اگر عمل‌مان برای خدا باشد، خدا ما را موفق می‌کند. [بنابراین در مقابل انتقادها] محکم باشید و به چیزی جز اسلام و قرآن اصولاً فکر نکنید.
فقط خدا را در نظر بگیرید
4- شورای نگهبان بدون ملاحظه از هیچ کس، فقط و فقط خدا را در نظر بگیرند.
قرار نگرفتن تحت تأثیر قدرت‌ها
5- از شورای محترم نگهبان می‌خواهم و توصیه می‌کنم چه در نسل حاضر و چه در نسل‌های آینده، که با کمال دقت و قدرت وظایف اسلامی و ملی خود را ایفا و تحت تأثیر هیچ قدرتی واقع نشوند و از قوانین مخالف با شرع مطهر و قانون اساسی بدون هیچ ملاحظه جلوگیری نمایند و با ملاحظه ضرورات کشور که گاهی با احکام ثانویه و گاهی به ولایت فقیه باید اجرا شود، توجه نمایند.
و) بی‌توجهی به دشمنی دشمن
توقع احترام و تعریف نداشتن
1- شما توقع نداشته باشید که مورد اهانت واقع نشوید. همه می‌دانید تا کسی کاری انجام ندهد کسی به او توهین نمی‌کند. توهین برای کسانی است که می‌خواهند زنده باشند، هیچ کدام از ما نباید انتظار تعریف داشته باشیم. باید به حکم خدا عمل کنیم و به این هم کار نداشته باشیم که چه کسی از این کارها که برای خدا می‌کنیم خوشش می‌آید و یا چه کسی بدش می‌آید.
سستی نکردن در اجرای احکام خدا
2- مبادا از حرف‌های خارجی‌ها بترسیم و در پیاده کردن احکام خدا سستی کنیم. نگرانی من از این است که نکند سستی کنیم و در پیاده کردن اسلام دقت لازم را ننماییم. بعداً اشکالی پیش بیاید. نکند مثل مشروطه شود که ترسم از آن است که مبادا ما مسائل را به صورتی محکم تحویل دسته بعد ندهیم. ترسم از آن است که مبادا از حرف‌های خارجی‌ها بترسیم و در پیاده کردن احکام خدا سستی کنیم.
لزوم قرار نگرفتن تحت تأثیر جو
3- البته توجه به اهمیت حفظ نظام جمهوری دارند که با آن هیچ حکم و امری مزاحمت نمی‌کند و برای حفظ آن از هیچ کوششی نباید مضایقه کرد و معلوم است آقایان با تعهدی که دارند تحت تأثیر هیچ جوی واقع نمی‌شوند.
ز) انجام وظیفه، بی‌توجه به عملکرد سایر قوا و نهادها
نظارت بر عملکرد مجلس
1- بحمدالله مجلس ما مجلسی است اسلامی و قوانین خلاف اسلام تصویب نخواهد شد؛ ولی شما [فقهای شورای نگهبان] وظیفه دارید ناظر باشید.
جلوگیری از اجرای قوانین و مقررات خلاف شرع سابق
2- شورای نگهبان، شورای قضائی بخشنامه بکنند و همه جا بگویند به این که این قوانین سابق که خلاف شرع بوده، نباید عمل بشود و اگر کسی عمل کند، مجرم است و باید محاکمه بشود، به جزای خودش برسد.
اغماض نکردن در برابر اعوجاجات
3- اگر یک اعوجاجی هم [از نظر غیراسلامی بودن امور کشور] پیدا بشود، مجلس رفع می‌کند. اگر اعوجاجی در مجلس هم پیدا بشود، شورای نگهبان دیگر اغماض نخواهد کرد.
اصلاح اشتباهات مجلس، با دقت و استقلال
4- مجلس انشاءالله مسائلی برخلاف اسلام و برخلاف مصالح مسلمین نخواهد گذاشت و اگر اشتباهی در مجلس واقع بشود شورای محترم نگهبان در این باره با کمال قدرت و استقلال عمل کرده و در دوره‌های دیگر همین طور باشد و این ملت را و این دولت را و این کشور را به پیش ببرد.
ج) در نظر گرفتن همه جوانب امر، در اعلام نظر
ارائه نظر با رعایت همه جوانب
1- شورای نگهبان در نظارت بر قوانینی که می‌گذرد، چه مربوط به مسائلی باشد که تماس با احکام اولیه شرعی دارد یا احکام ثانویه، با مراعات همه جوانب نظر دهند.
مقدم بودن مصالح اسلام بر همه امور
2- گاهی ملاحظه می‌کنید که مصالح اسلامی اقتضا می‌کند که به عنوانین ثانوی عمل کنید. به آن عمل کنید گاهی می‌بینید که باید نخست وزیر در کاری دخالت کند که اگر دخالت نکند، به ضرر اسلام است، به او اجازه دهید عمل کند. ضرورت اقتضا می‌کند که نخست وزیر فلان کار را انجام دهد که از کس دیگری برنمی‌آید.
در نظر گرفتن مصلحت اسلام و نظام، در تصمیم‌گیری‌ها
3- تذکری پدرانه به اعضای عزیز شورای نگهبان می‌دهم که خودشان قبل از این گیرها، مصلحت نظام را در نظر بگیرند، چرا که یکی از مسائل بسیار مهم در دنیای پرآشوب کنونی، نقش زمان و مکان در اجتهاد و نوع تصمیم‌گیری‌ها است. حکومت فلسفه عملی برخورد با شرک و کفر و معضلات داخلی و خارجی را تعیین می‌کند. و این بحث‌های طلبگی مدارس، که در چارچوب تئوری‌هاست، نه تنها قابل حل نیست، که ما را به بن‌بست‌هایی می‌کشاند که منجر به نقض ظاهری قانون اساسی می‌گردد. شما در عین این که باید تمام توان خودتان را بگذارید که خلاف شرعی صورت نگیرد – و خدا آن روز را نیاورد – باید تمام سعی خودتان را بنمایید که خدای ناکرده اسلام در پیچ و خم‌های اقتصادی، نظامی، اجتماعی و سیاسی، متهم به عدم قدرت اداره جهان نگردد.
مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)
الف) لزوم ارتقاء جایگاه شورای نگهبان
انجام صحیح و مستمر وظایف
1- شورای نگهبان اکنون سرافراز، قوی و مجدانه مشغول فعالیت است که این روند باید با قوت هرچه بیشتر ادامه یابد.
تثبیت و حفظ شورای نگهبان در درجه اول وظایف
2- اگر حقیقتاً ما، بود و نبود شورای نگهبان را به منزله بود و نبود نظام و هویت مورد نظر نظام می‌دانیم، پس حفظ آن و آن را در ذهن‌ها جا انداختن، وظیفه همه و در درجه اول خود شورا است.
قابل دفاع بودن روال امور در شورا
3- باید کارها را مرتب و منظم کنند تا همه چیز قابل دفاع باشد.
شناساندن جایگاه و وظایف شورای نگهبان به مردم
4- شورای نگهبان باید ... [از طریق] شناساندن جایگاه و وظایف خطیر شورا به افکار عمومی، در جهت ارتقاء جایگاه این نهاد مهم تلاش نماید.
ایجاد اتحاد و انسجام در درون شورا
5- در خود شورا [شورای نگهبان] و در عملکرد شورا اتحاد و انسجام وجود داشته باشد.
انجام وظایف در زمان خود
6- شورا [شورای نگهبان] در کار خود تأخیر نداشته باشد؛ به وقت و به موقع کارها را انجام دهد.
ب) لزوم اطلاعرسانی به مردم و سایر مسئولین
تحول در نحوه اطلاعرسانی شورای نگهبان
1- خدمات و فعالیت‌های شورای نگهبان با ارایه آمار کمی، قابل درک نیست و باید در زمینه اطلاعرسانی به مردم، تحولی در کار شورا پدید آید.
ایجاد یک روال اطلاعرسانی منظم و مرتب
2- مردم مطلع نیستند و عادت بر این جاری شده است که شورای نگهبان در اوقات انتخابات گاهی با مردم حرفی بزند – در انتخابات اخیر یک خرده بیشتر؛ دفعات پیش از همین هم خیلی کمتر – لازم است یک روال اطلاعرسانی منظم و مرتبی باشد که مردم در جریان قرار بگیرند.
شناساندن شورای نگهبان به مردم
3- دو وظیفه بر دوش همه است. یک وظیفه بر دوش مجموعه شورای [شورای نگهبان] است و آن پیراستن و آراستن و کامل کردن و به روز کردن و زبان‌ها را کوتاه کردن از شورا و رواج بخشیدن به کار شورا در ذهن‌ها و فضای افکار عمومی است تا شورا را بشناسند و بدانند که چقدر کارش مهم است؛ واقعاً این یک مقدار کارهای اثباتی می‌خواهد، یک مقدار هم تبلیغات و بیان می‌خواهد. در این زمینه سخنگو و دفتر شورای نگهبان و اطلاعی‌های شما نقش دارد. به نظر من، این مسئولیت بزرگی بر گردن شورای نگهبان است؛
ج) ایجاد شوراهای مشورتی جهت ارتقای کیفیت انجام وظایف
تحول در ساختار عملکرد شورای نگهبان
1- باید در ساختار عملکرد شورا تجدیدنظر کنیم، یعنی خودش – ساختار قانونی شورا – قابل تغییر نیست، اما عملکردها قابل نظم دادن است. فرض فرمایید مطالبی که در شورا می‌آید چه آنچه مربوط به فقها است، چه آنچه مربوط به حقوقدان‌هاست – این‌ها به طور کامل و دقیق بررسی بشود و در اختیار آقایان قرار گیرد؛ این کاری است که در همه جای دنیا معمول است؛ یعنی شما این را مثل جلسه استفتاء فرض نکنید که استفتائی از یک جا شده، فقیه آن را به جلسه استفتای خودش می‌آورد و با مشاورانش بحث می‌کند و به نتیجه‌ای می‌رسد و همان جا فتوا را می‌نویسند. این نیست؛ خیلی تفاوت دارد. اولاً ممکن است ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، حقوقی و غیره داشته باشد؛ ثانیاً این برای عمل یک فرد نیست، یک قانون و یک چیز کلی است، باید تمام جهات در آن رعایت شود. بنابراین به نظرم لازم است قبلاً یک بررسی و تحقیق و پژوهش عمیقی روی همه چیزهایی که وارد شورا می‌شود، انجام بگیرد؛ این هم از طرفی ممکن است.
تشکیل مرکز پژوهشی و کمیسیون‌های تخصصی
2- تشکیل یک مرکز پژوهشی قوی و استفاده از دیدگاه‌های تخصصی علما، فقها، استادان دانشگاه‌ها و دیگر کارشناسان، دقت نظر شورا را در بررسی ابعاد گوناگون قوانین، افزایش خواهد داد. ضمن آن که ایجاد کمیسیون‌های تخصصی نیز می‌تواند روند فعالیت‌های شورا را عمق بیشتری بخشد.
استفاده از نظرات مشاوران و کارشناسان
3- شما متخصص شورای نگهبان داشته باشید؛ کسانی باشند که آنجا بنشینند، بحث کنند، جوانب قضیه را بسنجند، با افرادی مشورت کنند، بعد نظرشان را به صورت یک نظر تخصصی در اختیار شما بگذارند. او کارشناس شماست که برای شما نظر داده است. همین طور در زمینه‌های تخصصی دیگر، آن چیزهایی را که به اصول قانون اساسی یا به مسائل شرعی ارتباط دارد، از دید تخصصی این شخص استفاده کنید. بنابراین یک مرکز این جوری لازم است.
تشکیل جلسات مشورتی
4- این که فرمودند آقایان جلسه مشورتی تشکیل داده‌اند ... این هم چیز خیلی خوبی است و بسیار خوشحال‌کننده است؛
د) التزام به قانون، و عدم ملاحظه اشخاص و گروه‌ها
مانع نشدن هیچ چیز از اقدام قاطع قانونی
1- اگر شورای نگهبان در این قضیه به یک نتیجه منطبق بر قانون و مقررات رسید. باید با قاطعیت اقدام بکند؛ هیچ چیزی نباید مانع از اقدام قاطع قانونی بشود. در همه امور، به خصوص در چنین اموری که با افکار و عواطف و احساسات و عقاید و آرای گوناگونی مواجه است، قاطعیت چیز لازمی است.
پافشاری بر روی قانون
2- من خوشبختانه می‌بینم که هم در فرمایش‌های جناب آقای جنتی و هم در فرمایش‌های وزیر محترم کشور، روی قانون تکیه می‌شود؛ همین هم درست است. من به هر دو مجموعه محترم عرض می‌کنم که بر روی قانون پافشاری کنید؛ قانون بسیار مهم است.
اجرای قانون بدون اعمال سلیقه
3- هم مجریان، هم ناظران باید پایبندی خودشان را به قانون نشان بدهند. ملاک، قانون است؛ سلایق افراد ملاک نیست.
اجرای قانون بدون ملاحظه اشخاص
4- اعتقاد من این است که شورای نگهبان در کار خود بایستی صددرصد به قانون ملتزم و پایبند باشد و هیچ ملاحظه‌ای فراتر از قانون نباشد. اگر طبق قانون این آقا مردود است، بی‌ملاحظه مردود کنید؛ اگر طبق این قانون این آقا مقبول است، هیچ ملاحظه خاصی او را رد نکند؛ قانون را رعایت بکنید تا خاطرتان آسوده باشد و بتوانید آن را بیان بکنید.
شورای نگهبان یک مرجع علمی و تخصصی است و نه سیاسی
5- این مجموعه شما یک مجموعه سیاسی نیست. یک مجموعه علمی و تخصصی است و وظیفه‌ای دارد که باید انجام بدهد؛ اما با مهم‌ترین مسائل سیاسی کشور سر و کار دارد.
حفظ استقلال و خلوص شورای نگهبان
6- شورای نگهبان گوهر خالصی است که نباید اجازه داد پیرایه‌ها و جوانب پیرایه‌داری که به آن تمایل دارند و می‌خواهند به گونه‌ای خودشان را به آن نزدیک کنند، از خلوص این مجموعه بکاهند. این که این شخص مثلاً به یک جریان سیاسی وابسته است و حیف است رد شود؛ هیچ ملاحظه‌ای این کار نباید بشود، البته شما الحمدالله این ملاحظه را نمی‌کنید. گاهی کسانی بودند که – به خصوص در باب مجلس خبرگان – چون با موازین تطبیق نداشتند، قاطعانه رد شدند. گاهی اوقات ممکن است ملاحظات سیاسی گریبان بعضی‌ها را بگیرد – که بد است – نه، در کار خود خیلی روشن و صریح و قاطع باشید.
قانون، مانع هرج و مرج
7- آن چیزی که می‌تواند خط شاخص باشد و از هرج و مرج ناشی از اختلاف‌نظر مانع شود، قانون است.
ضابطه مقدم بر مصلحت‌اندیشی
8- همواره در تصمیم‌گیری‌ها ضابطه مقدم است بر هر مصلحت‌اندیشی، بر هر نگاه و دید و بینش.
توجه به عدالت در قانون‌گذاری
9- عدالت را یک معیار و یک سنجه اساسی در قانون‌گذاری بدانیم. این نکته، قابل توجه نمایندگان محترم مجلس و شورای نگهبان است که در قانون‌گذاری بالخصوص به مسئله عدالت و همچنین رصد دائمی آن توجه شود.
هـ) انتشار نظرات و استدلالات شورا
تدوین استدلالات شورای نگهبان
1- آقایانی که اینجا تشریف دارید، الحمدالله همگی فاضل و عالم هستند؛ یک کسی مثل آقای ... در این جلسه بوده‌اید و بحث‌های خوب کرده‌اید. اگر همه این استدلال‌ها نوشته می‌شد، الان ببینید چه منبع غنی‌یی بود! چه برای آن کسی که در مجلس دارد رأی می‌دهد چه آن کسی که به شورای نگهبان – به جای گذشتگان – آمده است از آن‌ها استفاده می‌کند و چه برای علما و دانشگاه‌ها. آن وقت دیگر کسی نمی‌توانست به شورای نگهبان بگوید که چرا این طور گفتید و چرا این جور رأی دادید. اگر نوشته و تدوین شده بود، الآن یک کتاب مفصل مدون در اختیار همه بود.
2- لازم است ... نظرات شورا [شورای نگهبان] مدون بشود و در اختیار اهل علم، حقوقدان‌ها، فقها و متخصصین بخش‌های مختلف گذاشته بشود؛ دانشگاه‌ها و حوزه‌ها ببینند و در جریان مباحث قرار بگیرند؛ بیان شود در مورد این ماده‌ای که آنجا آمده، چه بحث‌هایی شده تا رد شده است و چه اشکالاتی بود و بعد آن اشکالات رفع شد، یا تصویب شد و از این قبیل، البته این‌ها برمی‌گردد به خود شورا؛ یعنی تقصیر کسی نیست که این‌ها منعکس نشده است؛ خود شورا بایستی این کارها را می‌کرد و از حالا به بعد به نظر من باید این کارها انجام بگیرد.
بیان استدلال در نظرات شورا
3- می‌توانیم نظرات را با استدلال متین و روشن بیان کنیم. الان شما استدلال دارید؛ اما این استدلال برای مجلس گاهی معلوم نیست؛ گاهی برای مجمع تشخیص هم درست معلوم نیست، مگر این که خود شما آنجا حضور پیدا کنید و دفاع کنید. در حالی که خوب است در متن آن حکم، اشاره‌ای به استدلال بشود و در یک محل جداگانه آن استدلال به تفصیل نوشته بشود.
ارائه استدلالات شورا برای حقوقدانان خارج از شورا
4- می‌شود از نظرات حقوقدان‌های خارج از مجموعه استفاده کرد و آرا و وجهه نظرهایی که در شورا هست به بیرون منعکس کرد تا استحکام این آرا برای آن‌ها معلوم شود؛ یعنی آن‌ها بدانند که آنچه در شورای نگهبان می‌گذرد بر مبنای مستدل حقوقی متکی است.
ارائه نظرات مستدل توسط شورای نگهبان
5- شورای نگهبان باید با ارائه بحث‌ها و دلایل مستند و قابل دفاع در مجامع حقوقی جهانی ... در جهت ارتقاء جایگاه این نهاد مهم تلاش نماید.
استدلال قوی، انتظار مردم است
6- مردم توقع دارند شورا آنچه را که انجام می‌دهد، همراه با استدلال متین از لحاظ تکیه‌گاهِ قانونی باشد.
ایجاد مجموعه‌ای از استدلالات شورا
7- آنچه را که در شورای نگهبان به عنوان نظریه و به عنوان رأی صادر می‌شود – چه در زمینه ارتباط با قانون اساسی، چه در زمینه ارتباط با شرع، موافقت و عدم موافقت – با استدلال و استنادِ محکم همراه شود؛ این استدلال‌ها یک مجموعه حقوقی بسیار با ارزشی را تهیه می‌کند؛ می‌تواند مرجعی قرار بگیرد برای همه کسانی که در زمینه مسائل حقوقی و شرعی و مسائل قوانین و این‌ها کارم می‌کنند. در خود شورای نگهبان برای یک مسئله گاهی مباحثات فراوانی انجام می‌گیرد. حرف‌های خوب گفته می‌شود، استدلال‌های گوناگون در مقابله با نظرات یکدیگر مطرح می‌شود؛ این‌ها چیزهای خیلی خوبی است، این‌ها چیزهای باارزشی است؛ این‌ها ثبت و ضبط بشود و در اختیار افکار صاحب‌نظران قرار بگیرد تا اهمیت کار شورا حس شود.
و) توجه به اجتهاد مستمر و اصلاح اشتباها
توجه به شرایط زمان و مکان در ارائه نظر
1- الحمدالله ما این روش‌بینی را در فقهایی که در شورای نگهبان هستند، می‌بینیم. باید در استنباط از فقه و استنباط از قانون اساسی همین طور این روش‌بینی‌ها و این دقت‌های لازم وجود داشته باشد به نظر من این‌ها دقت است؛ بی‌دقتی نیست. بعضی خیال می‌کنند که اگر فتوی با شرایط زمان و مکان انطباق پیدا کرد، این بی‌دقتی است! نه این نوعی دقت و تعمق در مسائل و روشن‌بینی است.
عیب نبودن تبدّل از رأی شورای نگهبان
2- در نگاه فقهی یا استنباط حقوقی در شورای نگهبان ممکن است تغییراتی پیش بیاید؛ این ایرادی ندارد؛ برای هر مجتهدی تبدّل رأی پیش می‌آید. امروز از دلیل، یک چیز می‌فهمد؛ یک روز دیگر ممکن است به همان دلیل نگاه کند، چیز دیگری بفهمد؛ این اشکالی ندارد. تبدّل رأی شورای نگهبان در موارد گوناگون، عیب نیسد؛ منتها همین تبدّل رأی هم بایستی منطبق باشد بر ضوابط و قوانین، و منضبط باشد.
ز) عدم توجه به تبلیغات علیه شورا
قرار نگرفتن تحت تأثیر تبلیغات دشمن
1- ما بایستی بدانیم که امواج سنگین تبلیغاتی دشمن و آنچه از بیرون بر ما تحمیل می‌شود، سنگین‌تر و تحمل آن دشوارتر است. گاهی هست که انسان گرسنگی را تحمل می‌کند، حتی تهدید به مرگ را هم تحمل می‌کند، اما فشار تبلیغاتی را تاب نمی‌آورد. امروز با فشارهای تبلیغاتی در دنیا قصد دارند جمهوری اسلامی را از طریق اسلامی و عمل به شریعت اسلامی، اسلامی که می‌گوییم، یعنی عمل به شریعت اسلام؛ مقیدیم که این از حرکت و مشی اسلامی تفسیر شود، منصرف کنند؛ و این فشارهای تبلیغاتی ممکن است روی ضعاف‌النفوس اثر هم بگذارد.
بی‌اثر بودن تبلیغات دشمن بر شورای نگهبان
2- بدیهی است که آقایان شورای نگهبان، محکم‌تر از این هستند که تحلیل‌ها و یا تبلیغات دشمن در آن‌ها تأثیری بگذارد.
حافظ اسلام بودن شورای نگهبان، دلیل مخالفت با آن
3- شما [اعضای شورای نگهبان] دو جور دشمن طبیعی دارید –
چه بخواهید و چه نخواهید – باید از اول فرض کنیم که شما این دو جبهه دشمن را دارید؛ یک عده کسانی که با فلسفه شورای نگهبان، یعنی با حفظ اسلامیت نظام و صیانت نظام از نفوذ افراد ناباب – مخالفند. هر کس با این مخالف است، با شما مخالف است؛ این به طور طبیعی است. یعنی از این نباید گله داشت؛ بسیاری از این مخالفت‌ها راجع به این مسأله است. و یک دسته دیگر به دلیل مخالفت با نظر شورای نگهبان در مورد احراز صلاحیت در مراحل مختلف انتخابات با این نهاد مخالفند.
سرافراز بودن شورای نگهبان با وجود تبلیغات شدید دشمن
4- خدای متعال تاکنون به شما خیلی کمک کرده است؛ والّا یکی از اولین نقاطی که به بهانه‌ها و شکل‌های مختلف مورد تهاجم شدید مخالفان و معارضان نظام قدیماً و حدیثاً قرار گرفته، همین شورای نگهبان است؛ اما در عین حال، بحمدالله این شورا سرافراز، قوی و مجدانه مشغول کار خودش است؛ باز هم باید همین طور باشد. انشاءالله خداوند متعال کمک خواهد کرد. توفیق خواهد داد و روز به روز شاهد پیشرفت بهتر و بیشتر خواهیم بود.
لزوم تحمل سختی‌ها
5- این طور کارها که رنگی از قضاوت دارد، همیشه مورد تهاجم است؛ بالاخره یکی از دو نفر در قضاوت، انسان را مورد طعن و دق قرار می‌دهند؛ این مسأله قهری است و انسان بایستی خودش را برای این طور مسائل آماده کند. هرچه این فشارها بیشتر باشد، اجر شما پیش خدای متعال بیشتر است؛ از این‌ها خیلی ابایی نداشته باشید؛ بالاخره هست. در راه حفظ نظام مقدس جمهوری اسلامی و برای اقامه این بنای رفیع و مستحکم که امید آینده امت اسلامی است و امروز هم مایه امید امت اسلامی است، باید مبارزه و مجاهدت کرد؛ باید سختی‌ها را تحمل نمود. انواع و اقسام سختی‌ها وجود دارد و این هم یکی از سختی‌هاست، که البته فقط هم این نیست. ان شاء الله این سختی‌ها را تحمل کنید، خدای متعال اجر خواهد داد.
تبلیغات علیه شورای نگهبان، به دلیل عدم آگاهی از نظام‌های دنیا
6- دیدیم از اول انقلاب تا حالا بعضی‌ها را که به مناسبت‌های مختلف بر اصل وجود شورای نگهبان ایراد وارد کردند. به نظر ما این ایراد، هم غیرمنصفانه بود، هم حاکی از عدم آگاهی به مسائل دنیا بود؛ عدم آگاهی از واقعیت‌های جهان بود.
ح) حل اختلاف قوا بر اساس قانون اساسی
تلاش در جهت حل اختلاف قوا
1- ما حالا از چندی پیش از شورای محترم نگهبان خواستیم جلسه‌ای را تشکیل بدهند، مواردی را که بین دولت و مجلس محل گفتگو و مناقشه است، مشخص بکنند و حدود اختیارات قوا معلوم بشود، که این تفکیک قوا – که یکی از اصول قانون اساسی است – تحقق پیدا کند. حفظ اتحاد، تمسک به اصول، رعایت کامل اصول، همان چیزی است که امام بزرگوار ما همیشه به آن توصیه می‌کردند.
انتهای پیام/