به گزارش
خبرنگار میراث فرهنگی باشگاه خبرنگاران؛ در قرون اولیه اسلامی بم به عنوان دومین شهر عمده کرمان و مرکزی در جاده خراسان به سیستان محسوب می‌شد و روابط تجاری با هر دو منطقه داشته است. ارگ بم نمونه‌ی کامل از شیوه‌های معماری ایران از پیش از اسلام تا دوران حیات و‌آبادانی خود را به همراه دارد که تا اواسط قاجار مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
ارگ بم که بزرگترین مجموعه خشتی جهان است به شکل قلعه‌ی پرشکوه برفراز تپه‌ای به ارتفاع 61 متر همچون تاج بر سر بناهای تاریخی ایران درخششی جاودانه دارد.
بنای این شهر قدیمی را به بهمن پسر اسفندیار نسبت داده‌اند. شهر بم در گذشته در مسیر جاده تجاری ابریشم دو حوزه تمدنی جنوب شرق را به جنوب غرب متصل کرده است. ارگ بم در بربالا و دامنه صخره عظیم قرار دارد و اهالی محل از قدیم آن را ارگ می‌خواندند، در واقع این بنای عظیم شهر قدیم بم است. پیرامون ارگ بم حکایتهای تاریخی که گاه به افسانه گرایش پیدا می‌کند فراوان است.
ولی براساس مستندات تاریخی و باستان شناسی لازم است این مجموعه عظیم مورد بررسی قرار گیرد. سابقه تاریخی ارگ بم به موجب نوشته‌های تاریخی از جمله حدودالعالم و تاریخ وزیری به دو هزار سال پیش می‌رسد. شواهد معماری و سازه‌ای از جمله وضعیت پلان مرکزی و تعداد خشت‌ها و ابعاد آنها در خانه حاکم نشین و بناهای دیگر این موضوع را تأئید می‌کند درکل از مجموعه نوشته‌های دوران اسلامی و بررسی‌های مقدماتی معماری و باستان شناسی می‌توان نتیجه گرفت که ارگ قبل از حکومت ساسانی و احتمالا در دوره اشکانی ایجاد شده است.
متأسفانه روند کاوش و بررسی در ارگ بم تا زلزله 11 سال پیش ادامه داشت اما پس از زلزله و وارد شدن لطمات فراوان به آن این روند متوقف شد و از آن زمان به بعد روند بازسازی و احیاء آن تا کنون ادامه داشته است. ولی آن چه ازکار شما و بررسی‌های گذشته به دست آمده نشان می‌دهد که این شهر از چهار قسمت تشکیل شده و به طور کلی شامل خندق، برجهای دیده بانی، مدخل قدیمی، کوچه‌ها و خانه‌ها است.
از سمت شمال شرق یک حصار و از طرف جنوب چهار حصار قلعه دارد بر می‌گیرد.
در مجموع 38 برج دیده بانی در فواصل معین روی باروها قرار گرفته و آخرین بارو را خندقی عمیق از اطراف جدا می‌کند. بدون شک ایجاد قلعه ارگ بم بر بلندای تپه سنگی باید دارای موقعیت سوق الجیشی مهمی باشد. در میان این شهر عمارت یا قلعه حاکم نشین بر روی صخره‌ی طبیعی بنا شده است. این عمارت دارای پنج طبقه است که از خشت خام ساخته شده است.
ورودی و محل نشستن افراد عمومی، دروازه دوم و اصطبل ما دروازه سوم و سربازخانه و تشکیلات مربوط به آن، ساختمان مرکزی یا حاکم نشین، بازارشهر، مسجد جامع، نمازخانه، مصلی کاروانسرا، آب انبار، میدان مدرسه، سابات، یهودیان حمام، زورخانه و تعدادی از خانه‌های مردم نیز در این شهر شناسایی شده است. برخی از خانه‌های مردم در پایین ارگ نیز قابل تأمل هستند. این خانه‌ها شامل بخش‌هایی چون اندرونی بادگیری، ایوان، اتاقهای زمستانی و تابستانی و محل جهت احشام بوده است و داخل حیاط خانه‌ی نیز چاه آبی وجود داشته است.
از ویژگی‌ها ارگ بم چهار حصاری است که از سمت جنوب، حاکم نشین را در بر می‌گیرد و اولین حصار مطمئن‌ترین نقطه‌ای است که مردم را از هجوم مصون می‌داشته است. ارگ بم به واسطه اینکه در مسیر جاده شرق به غرب قرار گرفته همیشه در طول تاریخ مورد توجه بوده و از اهمیت خاصی برخوردار بوده است.
آخرین حادثه‌ی تاریخی که در اذهان مردم از ارگ به یاد مانده است دستگیری لطفعلی خان زند حاکم قلعه بم بوده است.
ارگ بم تا سال 1254 هجری قمری و غائله آقاخان محلاتی مسکوتن بوده و تا هشتاد سال قبل از حاکم نشین ارگ به عنوان ژاندار مری و مرکز نظامی استفاده شده است و زندگی در ارگ بم از تاریخی ایجاد قلعه تا اواسط دوره قاجار به طور مداوم جریان داشته است.
هم اکنون و با تلاشهایی که پس از زلزله سال 1382 در جهت احیاء و بازسازی ارگ بم انجام شده خوشبختانه این مجموعه از فهرست میراث در خطر جهانی خارج شده است.
از این رو این مجموعه فرصت دوباره را به علاقمندان ایرانی وخارجی خواهد داد تا مجموعه عظیم از فرهنگ، هنر و معماری ایرانی را در یک مکان وسیع و متنوع مشاهده کنند.
انتهای پیام / اس