به گزارش باشگاه خبرنگاران، گيلان،سرشاراز آداب و رسوم وخرده فرهنگ هايي است که بيانگرفرهنگ غني واصيل مردمان اين دياراست، بازي هاي بومي و محلي،بخشي ازاين آداب وآيين هاست که سرمايه فرهنگي اين استان محسوب مي شود. محمد بشرا پژوهشگرگيلاني درباره بازي هاي بومي و محلي گيلان گفت: وقتي از بازي هاي محلي گيلان صحبت مي شود نام چند بازي خاص به ذهن شنونده خطور مي کند، در حالي که فرهنگ غني گيلان سرشارازبازيهاي شادومفرح است.
وي بابيان اينکه براساس تحقيقات حدود100بازي محلي درفرهنگ مردم گيل وديلم وجود داشته است گفت:کشتي گيله مردي،لافندبازي، قيش بازي،هفت سنگ،آغوزبازي (گردوبازي)، برموم بازي، ورزا جنگ،عروس گولي،هکش هکشي، جوجو يک منه،خرس باني، دم کشي، آونخوتي،چوب پا، مرغونه وازي، ترنه وازي، توپ کش و قيطه چو از مهم ترين اين بازيها بود.
اين کارشناس فرهنگ مردم که تاکنون12 کتاب با موضوع آئين ها و فرهنگ مردم گيلان تاليف کرده است،درمعرفي برخي بازيهاي بومي ومحلي استان مي گويد:کشتي گيله مردي ريشه درآداب و سنن گيلانيان دارد و از قرن چهارم در بين اين مردم متداول است.
وي با بيان اينکه اين کشتي درخراسان، به کشتي باچوخه و در مازندران، به کشتي مازندران معروف است گفت:درگيلان اين کشتي درروستاها و شهرهاي کوچک و دربازارهاي هفتگي ومجالس عروسي برپا مي شد.
اين پژوهشگرگيلاني ضمن اشاره به مختصات اين بازيها گفت:لافند بازي يا ريسمان بازي از نمايش هاي زنده و محبوب مردم گيلان بوده که درگذشته در نوروز، مراسم عروسي و بازارهاي هفتگي اجرا مي شد و امروزه در برخي بازارهاي هفتگي به نمايش درمي آيد.
محمد بشرا، از"مرغونه جنگ"يا "مرغونه وازي"،قيطه چي،ترنه وازي وتوپ کشي هم به عنوان بازيهاي ويژه نوروز ياد کرد و افزود: توپ کشي و ترنه وازي از بازيهاي مورد علاقه مردمان اين دياربود.
اين فرهنگي بازنشسته بابيان اينکه متاسفانه در حال حاضر بازيهاي کامپيوتري وتلويزيوني باعث فراموشي و انزواي اين بازيهاي اصيل شده اند افزود:صدا و سيما مي تواند با برنامه سازي به ويژه در برنامه هاي کودک، ازکودکان و نوجوانان براي انجام بازيها و ورزشهاي بومي و محلي استفاده کند و گامي اساسي در آموزش،احيا و ترويج و توسعه اين بازيها بردارد.
وي بابيان اينکه اين بازي ها به 2دسته ميداني ونشسته دسته بندي مي شود گفت:بازيهاي نشسته
درروزهاي سرد و باراني پاييز و زمستان که امکان بازي درمحيط باز وجود نداشت با مشارکت پدرومادر يا خواهروبرادربزرگتردرخانه انجام و بازي هاي ميداني نيزدر شرايط مناسب آب وهوايي با حضورتعدادي ازبچه هادرمحيط بازانجام مي شد.
محمد بشرا با اشاره به اين که دربازيهاي ميداني،استعدادهاي کودکان بروز يافته و موجب افزايش توان ذهني وفيزيکي آنهامي شد گفت:دربازي هاي ميداني، کودکان نحوه ارتباط با ديگران را به خوبي ياد مي گرفتند.
وي به نقش مهم و تاثير گذار مدارس در آموزش و انجام اين بازي ها اشاره کرد و گفت: بايد براي آموزش بازيججهاي محلي در زنگ هاي ورزش مدارس برنامه ريزي شود،چون کودکان ونوجوانان بيشتر وقت خود را با هم سن وسالان خود در مدارس مي گذرانند.
وي از نبود آگاهي کافي و شناخت مناسب از بازي هاي بومي و محلي در مديران و سياست گذاران آموزشي ملي واستاني انتقاد کرد وافزود: يکي از بهترين شيوه ها،آموزش بازي هاي بومي-محلي به کودکان و نوجوانان درمقاطع مختلف تحصيلي و براساس قدرت بدني و توانايي ذهني آنها است زيرا آنان در حين بازي وبه اقتضاي آن، باهم به زبان محلي صحبت مي کنندو قانع بودن به سهم خود و راضي بودن به نتيجه را ياد مي گيرند.
دکترعباسعلي حسين خانزاده عضوهيات علمي گروه روانشناسي دانشگاه گيلان هم درگفتگو با خبرنگارما با اشاره به اين که بازي ازمؤثرترين و پرمعناترين راه هاي يادگيري و تمرين هوش است گفت:در هنگام بازي، کودکان به فکرپيدا کردن راه هاي تازه اي براي پيروزي مي افتند و همان طور که از انرژي خود استفاده مي کنند، قواي فکري خود را نيز به کارمي گيرند و در تمام مدت بازي، تجربه مي اندوزند.
اين استاد دانشگاه ، تحول شناختي، اجتماعي، عاطفي وتحول جسماني را از فايد ه هاي بازي کردن برشمرد و افزود:حصر رسانه هايي مانند تلويزون،ماهواره،اينترنت، و بازيهاي رايانه اي باعث مي شود کودک بيشتر وقت خود را در محيط هاي بسته و به تنهايي صرف کند که بدين گونه در تشخيص رفتارهاي اجتماعي درست از نادرست سر درگم شده ونمي تواند اجتماعي شدن را به خوبي طي کند.
وي مي گويد: بازيهاي سنتي که معمولا به صورت گروهي بوده و با فعاليت هاي حرکتي همراه هستند، به رشد حسي-حرکتي کودک کمک واو را درکسب مهارت هاي حرکتي که يکي از عوامل زيربنايي فعاليت هاي شناختي است ياري مي کند، اين درحالي است که بازي هاي رايانه اي اين ويژگي را ندارند.
اين عضو هيات علمي گروه روانشناسي دانشگاه گيلان، کاهش هيجانات منفي ودر نتيجه درمان اختلال هاي هيجاني- رفتاري، آموزش مهارت هاي زندگي،نقش هاي اجتماعي ومسئوليت پذيري، کمک به روند يادگيري کودک، هماهنگي اعضاي مختلف بدن، کمک به حل مشکلات تغذيه اي کودک ودرنتيجه رشد جسماني مناسب ومهارت هاي تصميم گيري را از ديگر فوايد فعاليت هاي حرکتي بازي هاي محلي وسنتي برشمرد.
و اما مديرکل ميراث فرهنگي، صنايع دستي وگردشگري گيلان نيزگفت:سالانه چندبار با هدف معرفي وشناسايي آداب و سنن بومي ومحلي استان،بازيهاي بومي و محلي گيلان درجشنواره ها ونمايشگاه هاي استاني وملي اجرا مي شود.
اميدعزيزي اجراي بازي هاي بومي ومحلي را درجشنواره هاي تابستاني ونوروزي موزه ميراث روستايي سراوان، کلبه جهانگردي رشت وهم چنين جشنواره هاي شهرستاني نظير فومن،شفت،رودسر،ماسال،آستارا و لنگرود را از برنامه هاي مهم اين اداره کل برشمرد و گفت: اجراي مراسم لافند بازي درنمايشگاه هفته فرهنگي گيلان در تهران ازسياست هاي اين اداره کل براي معرفي بيشتراين ورزش به مردم بوده است که سال گذشته با استقبال بي نظير بازديدکنندگان نمايشگاه مواجه شد.
وي با اشاره به تلاش اداره کل ميراث فرهنگي،صنايع دستي وگردشگري براي شناسايي وثبت و ضبط مراسم معنوي استان گفت:کارشناسان اين اداره کل باهماهنگي اداره کل ورزش و جوانان گيلان درصدد ثبت ورزشهاي بومي ومحلي استان در فهرست آثار ملي کشور هستند که ثبت لافند بازي و کشتي گيله مردي نتيجه اين تلاش هاست .
اميدعزيزي مي گويد:کشتي گيله مردي دي ماه پارسال به شماره 414ومراسم لافند بازي، شهريورامسال به شماره 554 درفهرست آثار معنوي ثبت شد.
وي افزود: به دليل توجه وعلاقه مردم استان به کشتي گيله مردي، برگزاري اين بازي محلي، در اکو موزه ميراث روستايي و هم چنين درمراسم رونمايي از نماد ثبت معنوي کشتي گيله مردي در فهرست آثار ملي در سومين روز بهار92 اجرا شد .
رييس هيات ورزشهاي بومي ومحلي استان گيلان با بيان اينکه هيات ورزشهاي بومي ومحلي گيلان ازسال86 تاکنون جزوهيات هاي 3 استان برترکشور است گفت: هيات ورزشهاي بومي ومحلي گيلان، بعد از هيات فوتبال از نظر آمار بيمه ورزشي، رتبه دوم را در استان دارد.
مهدوي درخصوص حمايت ازفعالان عرصه ورزشهاي بومي – محلي نيز مي گويد :درسال88 تعداد ورزشکاران بيمه شده اين هيات هزارو100نفربودند،که اين تعداد امسال به 8 هزار نفر افزايش يافته است.
رييس هيات ورزشهاي بومي ومحلي گيلان در ادامه به علاقه مندي و استقبال مردم از کشتي گيله مردي اشاره کرد وگفت:دربهار وتابستان هرسال به مدت30شب وهرشب بيش از10 مسابقه در شهرهاي مختلف گيلان ازجمله فومن،رشت،رضوانشهر،رودبار و لاهيجان، کوچصفهان وخمام برگزار مي شود که هر يک از اين رقابتها، بيش از 3 هزار تماشاگر دارد.
ولي قنبرزاده ازاهالي روستاي دارباغ فومن که بيش از30 سال درميدان کشتي گيله مردي خاک مي خورد به خبرنگارواحد مرکزي خبرگفت: کشتي گيله مردي در گذشته در استانهاي گيلان، مازندران ،گلستان وبخش هايي از استانهاي قزوين و اردبيل انجام مي شد.
اين ورزشکار50 ساله فومني بابيان اينکه درگذشته کارهاي روزمره مردم نيازبه زور بازو داشت ومردم براي افزايش توان جسمي خود به کشتي روي مي آوردند افزود:متاسفانه درحال حاضر به اندازه انگشتان2دست هم ورزشکارکشتي گيله مردي در استان وجود ندارد.
وي با اشاره به اينکه چندشهرستان درگيلان در زمينه کشتي گيله مردي فعال است گفت: بخشي از شهروندان گيلاني هنوزازاين ورزش شناخت کافي ندارند.
وي با گلايه ازبي توجهي سياست گذاران فرهنگي و ورزشي به اين بازي بومي محلي گفت:اين ورزش جايگاه مناسبي در تصميم گيري هاوبرنامه ريزيهاي مسئولان ندارد و فقط با هدف سرگرمي به آن نگاه مي شود.
جمشيدحسين زاده يکي ديگراز ورزشکاران بومي– محلي گيلان که لافندبازي را از 6 سالگي وازپدر وپدربزرگ خود آموخته و17سال است که به طورحرفه اي بندبازي مي کند مي گويد:اين بازي دردوره هاي مختلف نام هاي متفاوت از جمله لافندبازي وداربازي داشت وامروزه هم به بندبازي معروف است.
اين لافند باز شفتي با بيان اينکه تاکنون2 بار در جشنواره بين المللي آييني – سنتي تهران حضوريافته افزود: 7سال است که تابستان ها در2روز پاياني هفته، درموزه ميراث روستايي گيلان برنامه اجرا مي کند.
کوتاه سخن اينکه:يکي از دغدغه هاي سياست گذاران فرهنگي، درجوامع پيشرفته، تلاش براي حفظ خرده فرهنگ ها وتکيه برحفظ اصالت فرهنگ هاي بومي ومحلي است.
به نظرمي رسد جامعه ما،درحال حاضر گذار ازدوره اي است که جوامع غربي سالها پيش از آن گذرکرده اند.
باتوجه به اهميت بازي هاي بومي ومحلي و نقش تاثير گذار آن در حفظ وبقاي خرده فرهنگها، مسئولان ومديران فرهنگي بايد درسياست گذاري هاي کلان وخرد نگاهي ويژه به اين مقوله داشته باشند ./ي2
بازی های بومی و محلی بخشی از فرهنگ مردم گیلان است.
لازم است این ورزش ها قبل از فراموشی کامل مکتوب شود تا برای نسل های بعد باقی بماند. کتاب ورزش های و بازی های بومی و محلی توسط دکتر همتی نژاد و دکتر حسن معصومی در دست چاپ می باشد.