امیر اله مانی ،کارشناس نجوم در گفتگو با
خبرنگار گروه دانش های روز باشگاه خبرنگاران گفت: قمر به اجرام آسمانی گفته می شود که به دور جرمی بزرگ تر از جرم خود دائما در حال چرخش است با این تعریف تمامی سیارات موجود در
منظومه شمسی که به دور خورشید ،مادر این منظومه در حال چرخشند قمر های خورشید محسوب می شوند.
وی تمامی ماه های اطراف سیارات را قمر های طبیعی دانست و افزود : قمر های مصنوعی همان ماهواره ها یی هستند که ناظران زمینی براي تحقيق، رصد و ارتباطات به مدار سيارات و يا مدار قمرهای طبيعي پرتاب می کنند.
اله مانی اظهار داشت: ماه که یگانه قمر زمین است در شرایطی که زمین خود به دور خورشید می چرخد ماه نیز دائما به دور زمین در حال چرخش است و ماه در مدار بيضي شكل، كه زمين در يكي از كانون‌هاي آن است، به دور زمين مي‌گردد. نقطه‌اي براين مدار كه از همه نقاط ديگر به زمين نزديكتر است حضيض زميني ناميده مي‌شود.
وی تصریح کرد: قمر ماه فاصله ای حدود 60 برابر شعاع زمین را به خود اختصاص داده و در بیشترین فاصله(اوج مداری) ماه به 400 هزار كيلومتر و کمترین فاصله (حضیض مداری) به 360 هزار كيلومتر از زمین می رسد که همین امر موجب شد تا دراولین روزهایی که علم نجوم شرع به فعالیت کرد ماه مورد تحقیق و مطالعه قرار بگیرد که در ابتدا بیشترین اطلاعات از مشاهده آن با چشم برهنه بدست آمد و بعد از مدتی با ظهور تلسکوپ این اطلاعات کامل تر و درستی آنها اثبات شد.
** نقاط گره صفحه‌ي دايره‌البروج که توسط ماه ایجاد می شود متغییر است اله مانی عنوان کرد: ما ناظران زمینی در طول یک ماه شاهد حالتهاي مختلف از ماه نو ، هلال و تربيع هستیم که جالب ترین مطلب این است که ما همواره يك روي ماه را می بینیم و روي ديگر آن هميشه پوشيده است و دوره تناوب گردش ماه به دور زمين به دو نوع نجومی و هلالی محاسبه می شود که دوره نجومي 27 روز و 32 ساعت ودوره هلالي 29 روز و 16 ساعت است و هر روز به طور متوسط ماه 51 دقيقه ديرتر از روز قبل طلوع مي‌كند.
وی تاکید کرد: در اطراف سيارات خاكي که به آنها سیارات زمين گون می گویند نهایتا 3 قمر در گردش می باشند در صورتی که در اطراف سيارات مشتري گون که گازی شکل هستند بيش از 50 قمر در حال چرخشند و دو سیاره عطارد و زهره در منظومه شمسی قمر ندارند.
اله مانی اظهار داشت: حداقل دمای این کره خاکی 140ــ و حداکثر دمای آن به 150 درجه سانتيگراد می رسد ، این قمر زیبا تقریبا 07/0از نور خورشید را بازتاب می دهد که ما ناظران زمینی می توانیم آن را باچشم غیر مسلح ببینیم.
وی درخصوص صفحه مداری ماه یاد آور شد: ماه در صفحه مداری بسيار نزديك به صفحه‌ي دايره‌البروج، يعني مسير ظاهري که خورشيد در كره‌ي آسمان حرکت می کند می باشد و با آن زاويه 5 درجه ای مي‌سازد و به دو نقطه‌اي كه ماه در مسير خود صفحه‌ي دايره‌البروج را قطع مي‌كند، نقاط گره يا عقدتين می گویند که اين نقاط در فضا ثابت نيستند و در جهت حركت عقربه‌هاي ساعت در امتداد دايره‌البروج حركت مي‌كنند و هر دور كامل آنها نوزده سال طول مي‌كشد.
اله مانی گفت: ماه در مسير خود بسيار سريعتر از خورشيد حرکت می کند به طوری که يك سال تمام طول مي‌كشد تا خورشيد یک دور كامل را طي كند ولي ماه يك ماهه یک دور به دور زمین می چرخد که نيمي از اين زمان را قمر ماه بالاي دايره‌البروج و نيمی ديگر را پایین دايره‌البروج قرار می گیرد
** میزان نيروي مولد جزر و مد خورشيد فقط 7 درصد نيروي ماه است وی تصریح کرد: سرعت مداري ماه يك كيلومتر بر ثانيه با قطری برابر 3460 كيلومتر است که حجم آن فقط 02 /0 حجم زمين و جرم آن يك هشتاد و يكم جرم زمين است اما این کره با همین جرم و حجم کم تأثيرت بسزایی بر زمين دارد که مهمترین آنها افت و خيز تناوبي آب اقيانوسها یعنی همان جذر و مد است.
اله مانی افزود: بطور متوسط فاصله زماني بين دو مد متوالي 12 ساعت و25 دقيقه است یعنی دقیقا نصف زماني که ماه برای پیمودن يك دور كامل دارد و علت اصلی این امر نيروي گرانش ماه است که برروی زمین تاثیر می گذارد به طوری که حركات ظاهري ماه، از افق شرقي ناظر به سمت افق غربي بر روند جزر و مد موثر است.
وی اثر خورشيد بر جزر و مد را به دلیل فاصله‌ي زیاد خورشید از زمین نسبت به اثر ماه دارای اهمیت کمتری دانست و گفت: نسبت نيروي مولد جزر و مد خورشيد فقط حدود 7 درصد نيروي ماه است و وقتي كه نيروهاي مولد جزر و مد ماه و خورشيد هماهنگ با يكديگر عمل كنند مانند زمانی که ماه نو اتفاق می افتد وماه و خورشید در دو طرف زمین قرار می گیرند جزر و مدهاي حاصل در حداكثر خود به وقوع می پیوندند که به آنها جزر و مدهاي بهاري يا مهكشند می گویند.
اله مانی اظهار داشت: زمانی که خورشيد و ماه با هم زاوية 90 درجه بسازند جزر و مد در حداقل خود است که آنها را جزر و مدهاي خفيف يا كهكشند می نامند و در حال حاضر بسياري از اين اطلاعات، به دانش همگاني تبدیل شده و در اختیار تمامی انسان ها قرار گرفته است.
وی خاطرنشان کرد: نزديكي ماه به زمین تاثيرات مستقیمی در ارتفاع جزر و مد دارد یعنی هنگامي كه ماه در حضيض زميني قرار دارد نيروي مولد جزر و مد آن به اندازة 20 درصد بيش از حد عادي خواهد بود که در زمان اوج مداری ماه نیز جزرو مد از حد عادی خود پایین تر است. /عط