به گزارش خبرنگار دانشگاه باشگاه خبرنگاران، پيشينه كنفرانس كشورهاي غيرمتعهد به نخستين كنفرانس كشورهاي آسيايي و آفريقايي در شهر باندونگ اندونزي برمي‌گردد كه از 18 تا 27 آوريل 1955 (1334 هجري شمسي) به دعوت احمد سوكارنو رئيس جمهور اندونزي و با حضور 29 كشور از جمله چين،هند،يوگسلاوي سابق، مصر، الجزاير، اتيوپي،ليبريا و ... برگزار شد.
سوكارنو، نهرو، عبدالناصر و ژنرال تيتو در كنفرانس باندونگ، بر مسائل اتحاد كشورهاي فقير، مبارزه عليه استعمار و تبعيض‌نژادي، مبارزه عليه رژيم نامشروع اسرائيل و نيز برقراري روابط تجاري عادلانه ميان كشورهاي توسعه يافته و كشورهاي در حال توسعه تاكيد كردند.
كنفرانس باندونگ،طيف وسيعي از كشورهاي طرفدار غرب يا كمونيست يا بي‌طرف را در بر مي‌گرفت اما همه كشورهاي شركت كننده پشتيباني خود را از 6 اصل معروف همزيستي مسالمت‌آميز مبتني بر احترام،حق حاكميت و تماميت ارضي يكديگر،عدم تجاوز،عدم مداخله در امور داخلي يكديگر،برابري حقوقي و همكاري اقتصادي اعلام داشتند.
كنفرانس باندونگ، سرانجام به تشكيل جنبش عدم تعهد كه در واقع خارج از دو بلوك شرق و غرب بود انجاميد و فعاليت خود را در سالهاي بعد گسترش داد.در كنفرانس مزبور، اصل و قطعنامه "حق تعيين سرنوشت ملت‌ها" تصويب شد و جنبش غيرمتعهدها را تحرك بخشيد.
بدين ترتيب اين كنفرانس موجب ظهور جنبش عدم تعهد شد كه اولين اجلاس خود را در سال 1961 (شهريور 1340) با حضور 25 كشور غيرمتعهد در بلگراد پايتخت يوگسلاوي سابق برگزار كرد.
براي كسب اطلاع از اولين ارتباط ايرانيان با جنبش عدم تعهد و نيز اهداف اين جنبش، با يكي از پيشكسوتان عرصه مبارزه و جهاد عليه رژيم پهلوي كه تاريخ زنده تحولات سياسي و اجتماعي معاصر است، گفتگو كرده‌ايم.
حجت‌الاسلام والمسلمين شيخ مصطفي رهنما، بنيانگذار جمعيت مسلم آزاد در سال 1330، مدير مجله "حيات مسلمين" در آن روزگار، از قديمي‌ترين مبارزان اسلام‌گراي ضد طاغوت و از موسسين جمعيت دفاع از ملت فلسطين در مصاحبه تفصيلي با خبرنگار باشگاه خبرنگاران با اشاره به برخي اسناد تاريخي درباره جنبش عدم تعهد كه شايد هنوز خيلي‌ها از آن بي‌اطلاع باشند، مطالبي را در اين باره بيان كرد.
اولين ارتباط ايرانيان با جنبش عدم تعهد دقيقا از چه زماني بوده است؟
با توجه به اينكه جمهوري اسلامي ايران قرار است براي 3 سال رياست كنفرانس كشورهاي غيرمتعهد را به عهده بگيرد براي جهانيان اين موضوع اهميت دارد كه ايران از چه زماني با اين جنبش ارتباط داشته‌اند. آيا اصلا ملت مسلمان ايران در 50 سال پيش كه اين تشكيلات بي‌طرفانه آغاز به كار كرد با آن همكاري و هماهنگي داشته است يا خير؟
اينها سوالات مهمي است كه بايد طور دقيق پاسخ گفت. در كتابي به نام "كشورهاي بي‌طرف" كه به زبان‌هاي فرانسوي و انگليسي در يوگسلاوي سابق چاپ شده و بدست من رسيده، به وضوح نامي از ايرانيان مطرح شده كه شايد نه دولت و نه خبرنگاران از اين موضوع خبر نداشته باشند.
چه موضوعي؟
وقتي اولين كنفرانس غيرمتعهدها با حضور 25 كشور در شهريور 1340 در بلگراد برگزار شد، مجموعه تصويب‌نامه‌ها و قطعنامه‌هاي مربوط به آن در اين كتاب چاپ شده و نسخه فرانسوي آن را مرحوم شمس‌الدين ميرعلائي،اولين سفير جمهوري اسلامي ايران در فرانسه (همان كسي كه نامه انقلابيون مسلمان ايران به مناسبت ورود امام خميني (ره) به پاريس را به رئيس جمهور فرانسه داده بود) ترجمه كرد. موضوع مهم اين است كه نامه تبريكي از سوي جمعيت مسلم آزاد (كه از بهار سال 1330 تاسيس و جمعي از مبارزان مسلمان ايراني در آن حضور داشته‌اند) به مناسبت تشكيل كنفرانس عدم تعهد به محل برگزاري آن در بلگراد فرستاده و اين مطلب در آن كتاب و اسناد مربوطه به ثبت رسيده است. لذا مبارزان اسلام‌گرا در اين جمعيت، اولين ايرانياني بوده‌اند كه با جنبش عدم تعهد، ارتباط برقرار كرده و بخصوص در برخي از مسائل به همكاري نزديك با آن پرداخته‌اند.
موضوعات مهمي كه مسلمانان ايراني در همكاري با جنبش عدم تعهد پيگيري كرده‌اند چيست؟
مهمترين موضوع، قضيه فلسطين و دفاع از مبارزات اين ملت عليه رژيم اشغالگر قدس بوده است. در همان موقعي كه جمعيت مسلم آزاد براي مركز يوگسلاوي سابق به مناسبت برگزاري كنفرانس كشورهاي غيرمتعهد، پيام تبريك فرستاد و براي همكاري‌هاي آينده اعلام آمادگي كرد،سران غيرمتعهدها صراحتا گفتند كه يكي از اهداف اصلي ما آزادي فلسطين از دست صهيونيست هاي غاصب است. از سوي ديگر جمعيت دفاع از فلسطين نيز در ايران، فعاليت‌هاي گسترده‌اي را در ارتباط با جنبش عدم تعهد انجام داده كه مجموعه اين سوابق گروه‌هاي مسلمان ايراني، مورد توجه سران كشورهاي غيرمتعهد براي آزادي سرزمين فلسطين از دست رژيم نژادپرست اسرائيل، بوده است.
آيا از رژيم سابق ايران نيز كسي در اولين دوره كنفرانس غيرمتعهدها حضور داشت؟
دولت وقت ايران هيچ كاري در ارتباط با اين موضوع انجام نداد. تنها در كنفرانس باندونگ كه به نام كنفرانس كشورهاي آسيايي و آفريقايي برگزار شد، علي اميني وزير امور دارايي دولت فضل‌الله زاهدي، شخصا شركت كرد زيرا هنوز اسم غيرمتعهدها مطرح نشده بود اما به دليل وابستگي رژيم شاه به آمريكا،از دوره بعدي كه كنفرانس غيرمتعهدها در بلگراد تشكيل شد،حكومت وقت ايران در اين جنبش حضور نداشت تا اينكه پس از پيروزي انقلاب اسلامي و با توجه به سياست نه شرقي نه غربي از سوي جمهوري اسلامي، ايران به واقع از معدود كشورهايي بوده كه هم در شعار و هم در عمل، عدم تعهد خود را به قدرت‌هاي غرب و شرق اعلام كرده و در جنبش غيرمتعهدها نيز حضور دارد.
حاج آقا! اگر مطلب ديگري باقي مانده بفرماييد.
متن كامل تصويب‌نامه‌ها و شرح حضور اعضاي شركت‌كننده در اولين كنفرانس كشورهاي غيرمتعهد در بلگراد، در كتاب"كشورهاي بي‌طرف" به زبان‌هاي فرانسوي و انگليسي چاپ شده كه از يوگسلاوي سابق براي من فرستاده‌اند و اگر بخواهيد مي‌توانم آنرا در اختيار شما قرار دهم. مهمترين نكته كتاب مذكور براي ما اين است كه جمعيت مسلم آزاد به عنوان يك گروه مبارز اسلام‌گرا به نمايندگي از ملت انقلابي و مسلمان ايران، توانسته هماهنگي و ارتباط دوجانبه‌اي را با جنبش عدم تعهد برقرار كند. حتي يكي از اعضاي جبهه ملي به نام الله يار صالح به من گفت كه آقاي شيخ مصطفي رهنما! چرا موضوع كشورهاي غيرمتعهد را به ما نگفتيد كه به كنفرانس آنها تبريك بگوئيم، من به او گفتم تصور مي‌كردم شما خودتان به اين موضوع مهم توجه داشته و اين كار را انجام داده‌ايد! به هر حال، به مناسبت برگزاري اجلاس غيرمتعهدها اين موضوع اهميت دارد كه ايران به واسطه اسلام‌گرايان انقلابي از همان ابتدا با جنبش عدم تعهد ارتباط داشته و خلاء وابستگي رژيم سابق را پركرده است. ضمن اينكه آزادي فلسطين نيز مهمترين هدف انقلاب اسلامي و جنبش غيرمتعهدها محسوب مي‌‌شود.
گفتگو از محمد حسن عبدي مطلق
انتهاي پيام/ر