گذرگاه‌های مرزی در مناسبات امنیتی و اقتصادی چه تاثیراتی دارند؟

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه از افتتاح دومین نقطه مرزی رسمی بین جمهوری اسلامی ایران و پاکستان در تاریخ شنبه ٢٩ آذر امسال خبر داد.

سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین گفت که در سفر اخیر محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان به اسلام آباد، وزرای امور خارجه ایران و پاکستان موافقت کردند، در بازه زمانی کوتاهی گذرگاه مرزی ریمدان – گبد دو کشور، که قبلا مذاکرات آن انجام شده بود، افتتاح شود، به این ترتیب و با هماهنگی‌های انجام شده میان مقامات دو کشور و دستگاه‌های ذیربط، امروز مرز ریمدان-گبد به عنوان دومین نقطه مرزی رسمی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اسلامی پاکستان در استان سیستان و بلوچستان توسط مقامات عالی رتبه ذیربط دو کشور افتتاح خواهد شد.

سخنگوی وزارت امور خارجه افتتاح این گذرگاه مرزی را عاملی برای افزایش مبادلات اقتصادی و تجاری میان دو کشور ایران و پاکستان دانست و گفت که ایجاد این گذرگاه مرزی بین دو کشور دوست و همسایه و افتتاح اخیر راه آهن خواف- هرات نشان می‌دهد جمهوری اسلامی ایران برای تعامل و همکاری با همسایگان خود اولویت ویژه‌ای قائل است و راه رشد و تعالی منطقه غرب آسیا را در همکاری نزدیک کشور‌های همسایه می‌بیند.

مرزهای مشترک ایران با کشورهای همسایه

ایران ۱۵ همسایه دارد و از ۳۱ استان کشورمان، ۱۶ استان دارای مرز‌های زمینی و دریایی هستند که سه کشور افغانستان، ترکیه و ارمنستان دارای مرز زمینی و هشت کشور قزاقستان، امارات، عمان، قطر، عربستان، کویت و روسیه دارای مرز دریایی هستندو با چهار همسایه پاکستان، ترکمنستان، آذربایجان و عراق همزمان دارای مرز‌های زمینی و دریایی است.

مرز‌های ایران اصطلاحی است که در جغرافیای سیاسی از آن برای مشخص کردن مرز‌های جغرافیای ایران استفاده می‌شود و مفهوم آن خطوطی فرضی است که محدوده کشورمان  را با کشور‌های همسایه معین می‌کند. ایران بیش از ۶ هزار کیلومتر با کشور‌های ترکیه، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، پاکستان، عراق، افغانستان و ارمنستان مرز مشترک (خشکی) دارد. ایران همچنین دارای ۲هزار و هفتصد کیلومتر مرز آبی در دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان است و  طولانی‌ترین مرز را با عراق و کوتاه‌ترین مرز را با ارمنستان داریم.

دومین گذرگاه ایران و پاکستان چه تاثیراتی دارد؟

افتتاح گذرگاه «ریمدان-گبد» نوید رونق اقتصادی میان دو کشور همسایه و افزایش رفت و آمد مردمی است که سبب تقویت روابط و ایجاد فرصت‌های بیشتر در مسیر گسترش تعاملات اقتصادی بازرگانی می‌شود. مقامات ایران و پاکستان طی سال‌های اخیر طرح افزایش گذرگاه‌های مرزی را در دستور کار قرار دادند و همانطور که گفته شد، آخرین تحول آن نیز مربوط به سفر ماه گذشته وزیر امور خارجه کشورمان به اسلام آباد و اعلام خبر خوش بازگشایی مرز ریمدان می‌شود.

بر همین اساس شمارش معکوس برای بازگشایی این گذرگاه جدید مرزی آغاز شده و طی دیدار سید رسول موسوی دستیار ویژه وزیر امور خارجه ایران و «رحیم حیات قریشی» سفیر پاکستان در تهران، این موضوع به طور رسمی اعلام شد. دستیار ویژه وزیر امور خارجه کشورمان در حساب کاربری خود در توییتر اعلام کرد که ۲۹ آذر، گذرگاه مرزی ریمدان-گبد با حضور مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی ایران و پاکستان افتتاح می‌شود. ایران و پاکستان با داشتن ۹۰۹ کیلومتر مرز مشترک تنها از یک گذرگاه مرزی «میرجاوه-تفتان» برخوردار بودند.

فعالیت رسمی و با تمام ظرفیت گذرگاه ریمدان-گبد، تاکنون با استقبال گسترده سیاسیون و جامعه بازرگانی پاکستان همسایه شرقی ایران همراه بوده است. با توجه به اینکه مرز میرجاوه-تفتان تنها گذرگاه رسمی میان ایران و پاکستان جهت تبادل تجارت و رفت و آمد‌های شهروندان شناخته می‌شود، فعالیت گذرگاه جدید ریمدان محدودیت‌های پیش روی بازرگانان پاکستانی به ویژه ساکنان ایالت بلوچستان برای دسترسی به نقطه صفر مرزی را کاهش می‌دهد.

از جمله مزایای گذرگاه جدید ریمدان-گبد، تسهیل در دسترسی به بازار ایران، افزایش صادرات-واردات، کاهش زمان سفر به دو کشور و استفاده بهتر از ظرفیت‌های دو استان همجوار مرزی است. ستایش جامعه بازرگانی و تجار پاکستان از تصمیم کلیدی ایران برای گشایش مرز ریمدان حاکی از اشتیاق کشور همسایه برای برخورداری از روابط نزدیک با ایران و بهره‌گیری از فرصت طلایی توسعه تجارت دوجانبه است؛ رویای دیگری که دو کشور آن را به حقیقت تبدیل کردند و از موهبت های آن بهره‌مند شده و می‌شوند.

دستیار ویژه وزیر امور خارجه کشورمان اواسط خردادماه سال ۹۸ با سفر به ایالت بلوچستان پاکستان از نزدیک مسائل پیش روی تجارت دو کشور از جمله فعالیت‌های بازرگانی در مرز زمینی را با طرف‌های پاکستانی و ذی نفعان بازرگانی-تجاری ایالت بلوچستان را مورد بحث و بررسی قرار داد. عمده تجارت ایران و پاکستان از طریق مسیر زمینی منتهی به گذرگاه مرزی میرجاوه (تفتان) انجام می‌شود و در این بین ساکنان دو منطقه سیستان و بلوچستان ایران و ایالت بلوچستان پاکستان سهم به سزایی برای توسعه تجارت و همکاری‌های اقتصادی میان دو کشور همسایه دارند. در عین حال فعالیت رسمی معبر ریمدان-گبد می‌تواند جان تازه‌ای به مراودات مرزی ببخشد.

مرزهای مهم ایران با کشورهای همسایه

از جمله مرزهای ایران با ترکیه؛ «مرز بازرگان» در شهر بازرگان واقع در شهرستان ماکو در استان آذربایجان غریی و به عنوان مرز ایران و ترکیه در دامنه کوه آرارات واقع شده است و یکی از با اهمیت‌ترین نقاط گمرک ایران است. نام این مرز در کشور ترکیه مرز گوربولاغ  است. همچنین «مرز رازی» در بخش قطور واقع در شهرستان خوی در استان آذربایجان غربی واقع شده است و دروازه ایران با ترکیه هستند. مرز رازی حد وسط کوه‌های بلند نقطه مرزی است، نام این مرز در کشور ترکیه مرز کاپی کوی هستند و یکی از ویژگی‌های مرز رازی، وجود خطوط ریلی در این مسیر است. علاوه بر این «مرز سرو» در شهر ارومیه در استان آذربایجان غربی واقع شده است و دومین مرز زمینی بزرگ بین ایران و ترکیه است. نام دیگر این مرز در کشور ترکیه «اسن دره» است.

«مرز نوردوز» در شهرستان جلفا در استان آذربایجان شرقی در مجاورت رودخانه ارس واقع شده است و تنها مرز ایران و ارمنستان مرز نوردوز است، نام این مرز در کشور ارمنستان مغری هستند.

از جمله مرزهای ایران با جمهوری آذربایجان؛ «مرز آستارا» در شهر آستارا در استان گیلان در مجاورت رودخانه آستاراچای واقع شده است و از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین نقاط گمرکی ایران که محل اتصال ایران و جمهوری آذربایجان است  که نام این مرز در جمهوری آذربایجان مرز بدیلی هستند. «مرز جلفا» در شهر جلفا در استان آذربایجان شرقی واقع شده است، دروازه مرزی ایران با جمهوری آذربایجان است. مرز جلفا به دلیل واقع شدن در نقطه صفر مرزی و همسایگی با کشور‌های ارمنستان و آذربایجان و داشتن خط آهن سراسری و اتصال آن به آسیای میانه و قفقاز اهمیت زیادی دارد.

«مرز بیله سوار» در شمال شرق استان اردبیل قرار گرفته است، دروازه مرزی ایران و جمهوری آذربایجان است. «مرز پلدشت» در شهر پلدشت در استان آذربایجان غربی واقع شده است، نام این مرز در جمهوری آذربایجان صنم بلاغی هستند.

از جمله مرزهای ایران با افغانستان؛ «مرز دوغارون» در شهرستان تایباد در استان خراسان رضوی واقع شده است، از مهم‌ترین دروازه‌های مرزی ایران و افغانستان است. این مرز به دلیل قرار گرفتن در کریدور‌های بین المللی و جاده ابریشم از اهمیت بالایی برخوردار است. «مرز میلک» از روستا‌های شهرستان هیرمند در استان سیستان بلوچستان واقع شده است، از دروازه‌های مرزی ایران و افغانستان است.

«مرز باجگیران» در شهرستان قوچان در خراسان رضوی واقع شده است، دروازه ورودی ایران و ترکمنستان است، شهر باجگیران نقطه صفر مرزی بین ایران و ترکمنستان است. «مرز لطف آباد» در شهرستان لطف آباد از توابع شهرستان درگز در استان خراسان رضوی واقع شده، این مرز یکی از مهم‌ترین دروازه‌های ورودی ایران و ترکمنستان است. «مرز سرخس» در شمال شرقی ایران واقع شده، از ویژگی این مرز قرار گرفتن در بهترین نقطه حمل و نقل ایران و ترکمنستان و واقع شدن در مسیر جاده ابریشم و کریدور اصلی شمال-جنوب و شرق-غرب است، علاوه بر این «مرز اینچه برون» در شهرستان گنبد کاووس در استان گلستان واقع شده که دروازه ورودی ایران و ترکمنستان  به شمار می‌آید.

«مرز میرجاوه» در جنوب شرقی زاهدان در استان سیستان و بلوچستان واقع شده، اصلی‌ترین دروازه ایران و پاکستان است. میرجاوه شرقی‌ترین و استراتژیک‌ترین دروازه ورودی ایران است.

«مرز خسروی» در شهرستان قصر شیرین در استان کرمانشاه واقع شده، این مرز از مرز‌های رسمی و بین‌المللی غربی ایران است، «مرز تمرچین» در شهرستان پیرانشهر در آذربایجان غربی قرار دارد، از دروازه‌های ورودی ایران و عراق است. این مرز بعد از مرز بازرگان از با اهمیت‌ترین و فعال‌ترین مرز‌ها در زمینه ترانزیت کالا در ایران است.

از جمله مرزهای ایران با عراق؛ «مرز باشماق» در شهرستان مریوان در استان کردستان که مابین کردستان ایران و سلمانیه عراق واقع شده، از دروازه‌های ورودی ایران و عراق است و از مهمترین مرز‌های رسمی زمینی ایران با کردستان عراق است. «مرز مهران» هم در استان ایلام قرار دارد. «مرز شلمچه» در یکی از روستا‌های شهرستان خرمشهر در جنوب غرب ایران واقع شده، «مرز چذابه» در شمال غربی بستان در استان خوزستان واقع شده است. علاوه بر این «مرز پرویزخان» در شهرستان قصر شیرین در استان کرمانشاه قرار دارد. مرز پرویزخان از مرز‌های غربی ایران است و ارتباط ایران با اقلیم کردستان عراق را فراهم می‌سازد.

ظرفیت بالای ایران برای ایجاد یک بلوک اقتصادی قدرتمند در منطقه

 ۲۰ آذر هم خط آهن خواف - هرات توسط روسای جمهور ایران و افغانستان به صورت ویدئو کنفرانس افتتاح شد، در همین باره سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه پیش از افتتاح این خط آهن با بیان اینکه روابط ⁧‫ایران و ⁧‫افغانستان‬⁩ هر روز بیش از پیش نمونه عالی حسن همسایگی در این منطقه است، گفت که با افتخار در کنار مردم و دولت افغانستان در مسیر ثبات و توسعه این کشور ایستاده‌ایم.

جمهوری اسلامی ایران همواره از برقراری صلح و ثبات در افغانستان حمایت کرده و چندی پیش هم سخنگوی وزارت امور خارجه ایران ضمن استقبال توافق هیئت‌های مذاکره کننده دولت افغانستان و طالبان در دوحه، ابراز امیدواری کرد آغاز گفت‎‌وگو‌ها با هدف برقراری آتش بس، منجر به دستیابی به توافق نهایی و ایجاد ثبات پایدار در این کشور شود.

حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره اهمین گذرگاه ها گفت که با توجه به اینکه ایران در طول سال های گذشته تلاش فراوانی به کار گرفت تا یک مجموعه همکاری های اقتصادی بین کشورهای اطراف ایران ایجاد کند، گذرگاه هایی که در طول سال های اخیر بین ایران با کشورهای عراق، ترکیه، افغانستان و پاکستان شکل گرفته است، در چارچوب تلاش های ایران برای شکستن حلقه محاصره علیه کشور ما قابل تجزیه و تحلیل است.

او همچنین گفت که از آنجایی که ظرفیت ایران برای ایجاد یک بلوک اقتصادی قدرتمند در منطقه بسیار بالاست، لذا احداث این گذرگاه ها می تواند یک شاکله جدید اقتصادی مبتنی بر تعاونی های منطقه‌ای ایجاد کند و باعث شود که فشارهای آمریکا به ایران کمتر شود، لذا کشورهایی مانند عراق، افغانستان، پاکستان و برخی کشورهای دیگر مانند چین و روسیه هم تمایل زیادی دارند که یک جبهه مشترک اقتصادی تشکیل دهند تا بتوانند مانع فشارهای آمریکا به کشورهای مستقل شرق شوند.

هانی زاده همچنین تاکید کرد: به نظر می‌رسد که گذرگاهی که بین ایران و پاکستان احداث خواهد شد، می‌تواند یک همکاری امنیتی و اقتصادی بالایی در منطقه بین کشورهای اطراف ما ایجاد کند، علاوه بر این خود پاکستانی ها هم به دلیل کارشکنی های آمریکا درصدد هستند که با ایران رابطه خود را تقویت کنند، اکنون درصدد هستند که این گذرگاه را به عنوان یک کریدور همکاری امنیتی و اقتصادی با ایران به وجود بیاورند تا بتوانند وابستگی اقتصادی خود را به غرب کم کنند.

این کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: در گذشته هم یک گذرگاه امنیتی برای همکاری امنیتی بین ایران، پاکستان و افغانستان به وجود آمده است که در حفظ امنیت مرز های سه کشور کاملا موثر بوده است، از آنجایی که مرزهای سه کشور ایران، افغانستان و پاکستان همواره در گذشته مورد تهدید گروهک های تروریستی، آمریکا و ناتو بوده است، لذا نخستین گذرگاه امنیتی که در سال های گذشته بین این سه کشور ایجاد شد، موجب شد که گروهک‌های تروریستی نتوانند به مرزهای ما نفوذ کنند، به همین دلیل این رویکرد امنیتی به سمت رویکرد های اقتصادی هم گسترش پیدا کرده است. مرز ایران با پاکستان گسترده است که می تواند به عنوان یک مرز صلح بین سه کشور ایران، پاکستان و افغانستان تلقی شود.

او همچنین گفت که وقتی گذرگاه و مرزهای اقتصادی بین دو کشور تعریف شود این گذرگاه های نیازمند یک همکاری امنیتی برای حفظ مراودات اقتصادی بین ایران و کشورهای همجوار است، لذا گذرگاه های اقتصادی می‌تواند به همکاری های امنیتی بین ایران با ترکیه، عراق، افغانستان و پاکستان منجر شود و این باعث پویایی اقتصاد همه کشورهای منطقه و حتی حفظ امنیت مرزهای مشترک خواهد بود.

گزارش از فاطمه زهرا نصراللهی

انتهای پیام/