رنسانس آسیایی در ایجاد کانون‌های جدید قدرت و ثروت / حکمرانی جهانی غرب محور دچار بحران است
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس گفت: باتوجه به جابه جایی کانون‌های ثروت در دنیا، می‌توان گفت که نظام تک قطبی در مسیر فروپاشی بوده و نظم ساختاری اقتصادی و امنیتی در جهان در حال بازآرایی و تغییر است.
بابک نگاهداری در پیش نشست همایش بین‌المللی «سیاست امنیتی جمهوری اسلامی ایران در برابر مناطق آسیایی» که امروز (۲۱ آبان ماه ۱۴۰۲) در دانشگاه عالی دفاع ملی برگزار شد، با وقوع جنایات رژیم صهیونیستی در غزه اشاره و اظهار کرد: این نسل کشی نسبتی با هیچ قانون و شرافت جنگیدن ندارد.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی بیان کرد: ریاست محترم جمهور هم در عربستان گفت که در غزه، محور شرافت در مقابل محور شرارت قرار گرفته است. امیدواریم وعده الهی محقق شود و پیروزی نهایی با محور شرافت باشد.
وی به ارائه تحلیلی از شرایط عمومی جهان و تحولات منطقه پس از استقرار نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران پرداخت و اظهار کرد: شناخت الزامات ساختاری نظام بین‌المللی و منطقه‌ای، پیش شرط واکاوی سیاست خارجی است.
نگاهداری با اشاره به اینکه گزارش‌هایی در خصوص جانمایی جمهوری اسلامی ایران در میان نظام بین‌المللی جدید در مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر شده، گفت: بحث در بستر سیاست خارجی در چند لایه مطرح می‌شود؛ لایه اول مربوط به تحولات جهانی است که بر منطقه ما تأثیر می‌گذارد و لایه دوم پویش‌های متحول منطقه‌ای و کلان روندهای‌ی که در منطقه رخ می‌دهد.
جابه‌جایی کانون‌های قدرت و ثروت در جهان
وی ادامه‌داد: به نظر می‌رسد در سطح کلان، دو جابه‌جایی در دنیا در حال رخ دادن است؛ یکی جابه‌جایی کانون‌های قدرت و دیگری جابه‌جایی کانون‌های ثروت.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به تحلیل تأثیر جابه‌جایی کانون‌های قدرت در نظام ساختاری و امنیتی جمهوری اسلامی ایران پرداخت و افزود: همان طور که در روند‌های سیاسی فعلی قابل مشاهده‌است، نظام تک قطبی که در سالیان گذشته با محوریت آمریکا شکل گرفته‌بود، دارد مضمحل می‌شود؛ به این دلیل که شاید آمریکا دیگر منابع مالی کافی را برای حفظ این قدرت نداشته‌باشد و از طرف دیگر شاهدیم که انسجام و حمایت داخلی در میان مردم خود را هم از دست داده است.
وی توضیح داد: به همین دلیل به نظر می‌رسد که آمریکا نمی‌تواند مانند گذشته نقش پلیس جهانی را بازی کرده و آن را ادامه دهد و می‌توان گفت که لحظه فروپاشی نظام تک قطبی نزدیک شده‌است.
تحلیل جهان پساآمریکایی
نگاهداری با بیان اینکه دو دیدگاه درباره جهان پساآمریکایی وجود دارد، افزود: عده‌ای معتقدند که نظام تک قطبی در حال فروپاشی است، اما برای دنیا پس از آمریکا، طرح نویی شکل نگرفته‌است. گروه دیگر هم معتقدند که چین در تلاش است به‌تدریج قدرت اقتصادی خود را به قدرت نظامی ترجمه و تبدیل کند و همزمان از نظر نظامی و اقتصادی قدرتمند شود.
وی افزود: بنابراین یک رقابت جدی در حال شکل گیری است که باعث ایجاد تنش ژئوپولتیک و ژئواکونومیک بین آمریکا و چین می‌شود و در نهایت جهانی دو قطبی را شکل می‌دهد.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی بیان کرد: آنچه محرز است اینکه نظام تک قطبی در حال فروپاشی است و اگر جابه‌جایی کانون‌های ثروت در دنیا را رصد کنیم، همچنین تغییرات و بازآرایی در نظم ساختاری اقتصادی و امنیتی جهان را مشاهده کنیم، متوجه سیر و روند این تغییرات می‌شویم.
رنسانس آسیایی در شکل گیری کانون‌های ثروت
وی تصریح‌کرد: این تغییرات را می‌توان به یک دوره رنسانس آسیایی در شکل گیری کانون‌های ثروت تعبیر کرد که واکنش‌های غربی را به‌همراه داشته است و می‌توانیم واکنش‌های ملی گرایانه رهبران آمریکایی و غربی را در این زمینه مشاهده کنیم.
نگاهداری با بیان اینکه حاصل انتقال کانون‌های قدرت و ثروت، شکل گیری تعارض فزاینده بین قدرت‌های نوظهور بوده است، افزود: در این میان باید به تغییرات اقتصادی چین توجه کرد. رهبران این کشور استراتژی جدیدی، به نام چرخه دوگانه را در توسعه اقتصادی خود دنبال می‌کنند که این استراتژی بر استقلال اقتصادی از غرب در حوزه فناوری‌های بسیار پیشرفته، امنیت انرژی و غذایی تأکید دارد.
وی وجه دیگر تعارض شکل گرفته در میان قدرت‌ها را معطوف به فعالیت‌های روسیه دانست و گفت: مثلاً جدایی کریمه از اوکراین و همین طور بحران کنونی اوکراین در این زمینه تحلیل می‌شود.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی بیان کرد: در دورانی که کشور‌های غربی بر الگوی امنیتی ناتو محور تکیه داشتند، مسکو خواستار ایجاد تعامل بر اساس اصل تقسیم‌ناپذیر امنیت بود.
وی ادامه‌داد: آمریکا اقتصاد انرژی روسیه را تحریم کرد و غرب هم از این طریق اقتصاد را در خدمت سیاست و فشار ژئوپلیتیک به این کشور قرار داد که نتیجه این وضعیت فشار فزاینده بر زنجیره‌های ارزش بود.
بحران در حکمرانی جهانی غرب محور
نگاهداری با بیان اینکه چنین شرایطی باعث ایجاد نوعی بحران در حکمرانی جهانی غرب محور شده، گفت: ابتکارات چین در نظم اقتصادی جهانی مانند احیای جاده ابریشم و بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی و همین طور ابتکار عمل روسیه در نظم سیاسی و امنیتی جهانی، نشان از تلاش آنهاست تا در روندی تدریجی بنیان‌های نظم جدید سیاسی-امنیتی و اقتصادی در سطح بین‌المللی ایجاد کنند.
وی به اثر کلان روند‌های منطقه‌ای در تغییرات سیاسی کشور‌های مختلف دنیا اشاره کرد و گفت: در چنین بستر متحول و دگرگون‌شونده‌ای که غلبه از آنِ دغدغه‌های سیاسی-امنیتی است، سیاست منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران می‌باید هم برآورندة ملاحظات سیاسی-امنیتی کشور باشد و هم با ضرورت‌ها و الزامات اقتصادی انطباق و سازگاری داشته‌باشد.
تغییر نقش و آرایش نظامی آمریکا در غرب آسیا
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به تغییر نقش و آرایش نظامی آمریکا در غرب آسیا اشاره کرد و گفت: از نشانه‌های این تغییر می‌توان به ایجاد قدرت‌های فرامنطقه‌ای جدید، رقابت‌های درون منطقه‌ای، تلاش بازگیران فرامنطقه‌ای در نایایداری دوستان منطقه‌ای ایران، نبرد ترکیبی رژیم صهیونیستی، ریسک اشاعه هسته‌ای در غرب آسیا، الگوی جدید موازنه گرایی در سیاست خارجی کشور‌های منطقه و ارتقای نقش امنیتی محور مقاومت اشاره کرد.
وی با بیان اینکه سیاست خارجی ایران بر موازنه سازی متمرکز شده‌است، افزود: محور این موازنه سازی در سطح جهان براساس سیاست آسیایی با نگاه به شرق و در سطح منطقه‌ای بر پایه سیاست همسایگی تعیین شده‌است.
نگاهداری توضیح داد: سیاست آسیایی ایران بر محور تقویت روابط با قدرت‌های نوظهور مانند روسیه و چین است که به یکدیگر نزدیک شده‌اند و مناسبات دوجانبه یا مثلث استراتژیک تشکیل داده‌اند.
وی با اشاره به اینکه سه رویداد مهم طی دو دهه اخیر سبب شده‌اند تا تهران تحکیم شراکت استراتژیک با روسیه را با هدف موازنه‌سازی راهبردی در برابر غرب به رهبری آمریکا برگزیند، افزود: تحولات منطقه‌ای غرب آسیا به‌ویژه در سوریه و مشارکت نظامی تهران و مسکو، نقض برجام از سوی آمریکا، افزایش بحران اوکراین و تشدید سیاست‌های تحریمی این مشارکت را تقویت کرده است که می‌تواند منجر به توافق نامه بلندمدت همکاری در همه زمینه‌ها شود.
چین؛ کنشگر اصلی در ساختارشکنی استراتژیک
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ادامه‌داد: چین نقش کنشگر اصلی در ساختارشکنی، هنجارگذاری و قاعده نویسی در نظام بین الملل در حال گذار را در دستور کار قرار داده که عملکرد نهاد‌های بین‌المللی و منطقه‌ای نظیر سازمان همکاری‌های شانگ‌های و عضویت در بریکس تحلیل کرد.
وی به دیگر سیاست‌های همسایگی کشور‌های منطقه برای اثرگذاری در نظام بین‌المللی جدید اشاره کرد و گفت: سیاست‌هایی نظیر موضع محتاطانه و نسبتاً بی طرفانه در برابر جنگ اوکراین و همکاری نکردن با تحریم‌ها و نپیوستن به کمپین علیه روسیه، بیانگر سیاست موازنه‌گرایی در میان کشور‌های همسایه در جریان‌های بین‌المللی جدید است.
نگاهداری توضیح داد: از سوی دیگر، روابط منطقه‌ای نشانه‌هایی از آرامش و پایداری را نیز بازتاب می‌دهد که با احیا روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی با میانجی‌گری چین شروع شده‌است.
شکل گیری سیاست متعادل در غرب آسیا
وی با اشاره به اینکه کشور‌های غرب آسیا به‌دنبال در پیش گرفتن سیاست جدید متوازن و تعادل با درک مشترک هستند، افزود: بر پایه گستره نفوذ و اثرگذاری سعودی‌ها در منطقه می‌توان انتظار داشت که به‌دنبال آن سایر کشور‌های منطقه مانند امارات متحده عربی و بحرین نیز یخ روابط با ایران را بشکنند و در‌نتیجه آن، فصل جدیدی از سیاست همسایگی در گستره وسیع‌تری از منطقه آغاز شود.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشانه‌های این تغییرات را در حمایت از مبارزه تاریخی فلسطین در احقاق حقوق‌شان، محکوم سازی جنایات صهیونیست‌ها، اتخاذ سیاست و اعمال اقدامات مشترک برای مقابله با رژیم اسرائیل و... دانست.
وی خاطرنشان کرد: تعاملات منسجم منطقه‌ای به‌ویژه در شرایط بحرانی یک دستاورد ارزشمند به‌حساب می‌آید
