منظومه خوانی، زبان مشترک اقوام ایرانی

 به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از کرمان  ،دهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، امسال با محوریت منظومه خوانی از 6 تیر به مدت 4 روز با شرکت 148 هنرمند از 23 استان کشور و 3 گروه هنرمند از کشورهای دیگر در کرمان برگزار می شود.
اما این سؤال مطرح است که منظور از منظومه خوانی که محور جشنواره امسال را تشکیل می دهد، چیست؟ در این گزارش سعی شده است ضمن بیان تعریف کوتاهی از موسیقی نواحی به منظومه خوانی به عنوان یکی از شاخه های این موسیقی نگاهی بیندازیم .
قربانی فعال عرصه موسیقی نواحی در تعریف موسیقی نواحی که شنیدن آن ما را از دردها، غم ها، شادی ها و آرزوهای هر قومی آگاه می کند، چنین می گوید: در کشور ایران به لحاظ پراکندگی جغرافیایی، اقوام مختلفی حضور دارند که هر کدام از این اقوام، موسیقی مختص خودشان را دارند. این موسیقی مخصوص اقوام مختلف ایران است و قدمت بسیار زیادی دارد و سینه به سینه تا به امروز حفظ شده است.
اخلاقی رئیس انجمن موسیقی استان و مدیر دبیرخانه دهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران با بیان اینکه ایران را فرهنگ های متنوعی تشکیل می دهند و این تراکم فرهنگی، غنای موسیقی سنتی و کلاسیک را بالا برده است، با قدرت هر چه تمام به تمجید از موسیقی نواحی می پردازد و آن را سنگ بنایی برای موسیقی های دیگر می داند، وی می گوید: موسیقی نواحی زیر ساخت موسیقی کشور ما را تشکیل می دهد، یعنی: اگر بخواهیم ریشه های موسیقی سنتی ایران را که به عنوان یکی از آثار تمدن شفاهی بشر در یونسکو ثبت جهانی شده است، بیابیم به موسیقی نواحی می رسیم. از طرفی دیگر بخش زیادی از گوشه هایی که در موسیقی کلاسیک مثل دستگاه، چهارگاه، همایون وغیره استفاده می کنیم، از موسیقی نواحی ریشه گرفته است.
اما، قربانی از بخش های مختلف این موسیقی غنی اقوام ایرانی سخن می گوید و می افزاید: یکی از بخش های موسیقی نواحی منظومه خوانی است که امسال هم بخش تخصصی دهمین جشنواره موسیقی نواحی، درباره منظومه خوانی است.
اما قرار دادن این بخش در یکی از جشنواره های موسیقی ایران چه ضروری دارد؟
محمود مدبری استاد ادبیات دانشگاه منظومه خوانی را یکی از مسائل مهم فرهنگی کشور در طول صدها سال به خصوص بعد از اسلام که ادبیات دری رواج پیدا کرد، می داند.
مدیر دبیرخانه دهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران نیز علت اختصاص این موضوع به دهمین دوره از جشنواره موسیقی نواحی را چنین بیان می کند: منظومه خوانی همچون لالایی ها یکی از بخش های بسیار مهم موسیقی نواحی است. ما منظومه ها را داریم که بسیار تأثیر گذارند و بیان کننده یک قسمت مهم از فرهنگ یک قومند.
گروسی از انواع مختلف منظومه ها می گوید و هدف غایی آن ها را بعد تربیتی آن ها می داند. وی چنین می گوید: ما منظومه های گوناگونی چون شاهنامه ، خسرو شیرین و منظومه های صوفی نامه و ساقی نامه داریم و این ها هم بعد تعلیمی و هم بعد حماسی دارند، هرچند عاشقانه و حماسی باشند. هردو بعد تعلیمی در این ها مستتر است و در آخر نتیجه تعلیمی و اخلاقی می گیرند. اخلاقی در تعریف این نوع از هنر می گوید: منظومه در عبارت به نظم درآوردن سخن است؛ اما، منظور از منظومه خوانی در موسیقی چیست؟ در مجموع منظومه ها داستان های روایی هستند که در هر خرده فرهنگی از جمله عاشق شدن ها، کار، آموزش ها و حماسه ها وجود دارند وبه نظم درآمده و خوانده می شوند که در آن خواننده رکن اصلی را دارد و ساز هم همراهیش می کند که گاها خود خواننده ساز می زند و گاهی پیش می آید که نوازنده همراه دارد.
قربانی نیز درباره نقش خواننده ونوازنده در این هنر می گوید: خواننده حضور دارد و برخی موارد موارد ساز هم او را همراهی می کند.
گروسی درپاسخ به این سوال که چه سازهایی در منظومه خوانی مورد استفاده قرار می گیرد، می گوید: سازها و اینسترومنت ها و ابزارهایی که استفاده می شود، بیشتر سازهای محلی است که بسته به اینکه در کدام ناحیه باشد، متفاوتند. به عنوان مثال خراسان بیشتر از دوتار، آذربایجان قپوز و سورنا دارند.
وی می افزاید: منظومه ها در دستگاه های مختلف موسیقی اجرا می شوند. به عنوان مثال مهم ترین منظومه ما که شاهنامه است، اکثراً در دستگاه همایون و بعضاً فرود به چهارگاه استفاده می شود.
اما، هر چه که سهم مردم در آن زیاد باشد، ماندگارتر و پویا تر می شود، راز ماندگاری هنر اصیل منظومه خوانی و رونق آن مردمی بودنش است.
مدبری در این باره می گوید: در منظومه خوانی به منظومه هایی که برد مردمی بیشتری دارند، به خاطر قصه ها و بن مایه های فرهنگی که در میان مردم است و بیشتر مورد پسند آن هاست وتبعاً با فرهنگ عامیانه و فولکلور ما پیوند نزدیک دارند، توجه می شود.
وی افزود: توجه به قصه ها و داستان های سنتی که بخش عمده آن شاهنامه است؛ ولی، برزو نامه خوانی، فرامرزنامه خوانی به نوع دیگری بوده است که امروزه همه تحت تأثیر شاهنامه خوانی است . در عین حال، حمله خوانی مثل حمله حیدری و نمونه های حمله حیدری که 10 یا 15 مورد از زمان صفوی تا به امروز با دیدگاه مذهبی تر وجود داشته است. پرده خوانی ها که یک قسمت آن می توانست با داستان های ملی و مذهبی ما ارتباط پیدا کند؛ بنابراین، تبعاً خواندن این متون به خاطر آن ظرفیت ها و استعدادهای ویژه ای که در درون این متون است، با ارتباط مردمی، داستان های عامیانه و فرهنگ های بومی که وجود دارد، مورد توجه است.
جشنواره موسیقی نواحی بهانه خوبی برای نشان دادن وحدت اقوام ایرانی این سرزمین است.
گروسی فعال موسیقی نواحی بیان می کند: منظور از موسیقی نواحی و منظومه خوانی ، بیشتر نزدیک کردن ملل و خرده فرهنگ های متفاوت در ایران به همدیگر است که ما بتوانیم این ها را از سلیقه ها، افکار وذهنیات مشترکی که از سرتا سر ایران دارند که شعر و موسیقی و منظومه است، آگاه کنیم و تبعاً یکپارچگی، همبستگی و وابستگی ملل مختلف ایرانی به هم بیشتر خواهد شد و این که بگوییم: منظومه داریم و شعر و موسیقی چیز جدای از هم نیستند، در ایران شعر همیشه به کمک موسیقی آمده است و موسیقی هم به کمک شعر آمده است و هردو به کمک زبان پارسی آمده اند.
‌اما، تنوع منظومه خوانی در اقوام مختلف به چه نحوی است؟
اخلاقی می گوید: ببینید داستان ها و منظومه ای که در سیستان می شنوید، از لحاظ مضمون و مفهوم فرض کنید نزدیک به کردستان باشند؛ اما، نوع بیان خاص خودش را دارد که در آن خطه و آن فرهنگ اجرا می شود.
کرمان که به گفته اخلاقی دارای منظومه های زیادی است، این روزها خود را برای پذیرایی از علاقمندان به این هنر آماده می کند، باشد که به حفظ و رونق این هنر زیبا کمک کند.

گزارش از معصومه یحیی زاده

انتهای پیام/ی