باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی تبار - در حالی که جنگ تجاری بی‌امان میان آمریکا و چین وارد مرحله‌ای بی‌سابقه شده، شاید بهترین مکان برای تولیدکنندگان جهانی جهت گریز از پیامدهای این تقابل، جایی نه در شرق آسیا یا اروپا، بلکه در عربستان سعودی باشد. به گزارش میدل ایست آی، کارشناسان معتقدند که عربستان و سایر کشورهای انرژی‌خیز شورای همکاری خلیج فارس می‌توانند به پناهگاه‌های جدیدی برای تولیدکنندگان تبدیل شوند؛ به‌ویژه در دورانی که ریسک‌های تعرفه‌ای در حال افزایش است.

عدیل حمايزیه، تحلیلگر مرکز خاورمیانه دانشگاه هاروارد، به میدل ایست آی گفته است: «با بالا رفتن تعرفه‌ها در برخی کشورها، احتمالاً شاهد افزایش گرایش شرکت‌ها به انتقال فعالیت‌ها به کشورهای شورای همکاری خلیج فارس خواهیم بود؛ چه از طریق تولید نزدیک به مقصد (nearshoring) و چه از مسیر همکاری با کشورهای دوست (friendshoring).»

در نگاه نخست، ممکن است به نظر برسد که اکنون زمان خوبی برای حکومت‌های پادشاهی خلیج فارس نیست؛ به‌ویژه آنهایی که متکی به درآمد نفت هستند. اما به گزارش میدل ایست آی، همان‌طور که قیمت نفت پس از اعلام تعرفه‌های سنگین از سوی ترامپ به شدت افت کرد، کشورهای خلیجی همچنان توانستند با کم‌ترین میزان تعرفه (۱۰ درصد) از این طوفان عبور کنند. علت آن نیز این است که آمریکا انرژی خود را مستقل تولید می‌کند و کشورهای خلیج بیشتر واردکننده کالاهای آمریکایی هستند تا صادرکننده به آمریکا.

در چنین شرایطی، الن والد، بنیان‌گذار شرکت مشاوره انرژی ترنسورسال کانسالتینگ و نویسنده کتاب شرکت سعودی (Saudi Inc)، به میدل ایست آی گفته است: «عربستان باید همین حالا نمایندگان تجاری خود را به واشنگتن بفرستد و بپرسد: چین چه چیزی به شما می‌داد؟ ما همان را در عربستان تولید می‌کنیم و با شما یک قرارداد تجاری عالی می‌بندیم.»

به گزارش میدل ایست آی، این فرصت تازه می‌تواند به تحقق یکی از اصلی‌ترین اهداف اقتصادی محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، کمک کند: کاهش وابستگی به نفت از طریق توسعه صنایع تولیدی. عربستان در ماه مارس اعلام کرد که صادرات غیرنفتی‌اش (به‌استثنای صادرات مجدد) نسبت به سال گذشته ۱۳ درصد رشد داشته است.

در این میان، کارخانه‌هایی با حمایت‌های سخاوتمندانه دولت ساخته شده‌اند؛ از جمله برای شرکت خودروسازی لوسید. اما با وجود تبلیغات رسانه‌ای، چالش‌ها پابرجا هستند: نفت همچنان ۸۷ درصد صادرات سعودی را تشکیل می‌دهد.

ترامپ با تعرفه‌های جدیدش، همزمان باعث سقوط قیمت انرژی و کاهش رقابت‌پذیری صادرات چین در بازار آمریکا شده است؛ این دقیقاً همان تکانه‌ای است که شاید عربستان به آن نیاز داشته باشد. به گزارش میدل ایست آی، عربستان از نظر انرژی ارزان، زمین فراوان، مقررات محدود و سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی و رباتیک، از مزیت‌های زیادی برای جذب سرمایه‌گذاران برخوردار است.

کارشناسان همچنین به میدل ایست آی گفته‌اند که در شرایط جدید جهانی، عربستان می‌تواند به تولید محصولاتی چون پتروشیمی، کودهای شیمیایی، فولاد فرآوری‌شده و لوازم خانگی سطح متوسط بپردازد. این‌ها صنایعی هستند که به منابع انرژی نیاز دارند و در فضای تعرفه‌ای جدید، مزیت رقابتی عربستان را افزایش می‌دهند.

با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که همزمان با بسته شدن بازار آمریکا به روی چین، احتمالاً شاهد افزایش صادرات محصولات ارزان‌قیمت چینی به منطقه خلیج فارس خواهیم بود. جاستین الکساندر، کارشناس موسسه Khalij Economics، به میدل ایست آی گفت: «چین احتمالاً جریان صادرات خود را منحرف می‌کند و کالاهای ارزان‌تر خود را روانه بازارهای خلیجی می‌کند.»

اما حتی با وجود چنین چالش‌هایی، به گزارش میدل ایست آی، نظم جدید جهانی ممکن است در مجموع موقعیت عربستان و دیگر کشورهای خلیج فارس را به عنوان پناهگاه‌هایی با اقتصادهای باز و تعرفه‌های پایین تقویت کند.

البته این همه ماجرا نیست. چشم‌انداز طرح چشمگیر ویژن ۲۰۳۰ نیز در حال تیره شدن است. بر اساس گزارش میدل ایست آی، صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان که پروژه‌هایی چون شهر نئوم را تأمین مالی می‌کند، تحت فشار کاهش درآمدهای نفتی، بخشی از پروژه‌ها را تعدیل کرده است. بر خلاف هدف اولیه که جمعیتی ۱.۵ میلیون نفری برای نئوم پیش‌بینی می‌کرد، اکنون مقامات سعودی انتظار دارند کمتر از ۳۰۰ هزار نفر تا سال ۲۰۳۰ در آن ساکن شوند.

در نهایت، اگرچه سقوط قیمت نفت فشارهای جدی به بودجه عربستان وارد کرده، اما به گفته والد، نویسنده Saudi Inc، فرصت‌های جدید همچنان پابرجا هستند: «بودجه عربستان سهم خود را از آرامکو می‌گیرد، چه نفت ۶۰ دلاری باشد، چه ۹۰ دلاری. تصویر کلی این است که در این جهان جدید، فرصت‌های زیادی برای سعودی‌ها وجود دارد.»