باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهره شعبانی -  علی باباجانی یکی از شاعران برجسته‌ای قمی است که در حوزه‌ ادبیات کودک و نوجوان فعالیت می‌کند. او با آفرینش آثار ماندگار، تأثیر چشم‌گیری بر ادبیات این دسته از مخاطبان گذاشته است. اشعار او اغلب با زبانی ساده، روان و سرشار از احساسات نوشته شده‌اند که کودکان و نوجوانان را به دنیایی شاد و خیال‌انگیز دعوت می‌کنند.

باباجانی در اشعار خود اغلب به موضوعات اخلاقی، اجتماعی و انسانی می‌پردازد. او سعی دارد تا با بهره‌گیری از تخیل و بهره‌گیری از عناصر فرهنگی و بومی، حس همدلی و احترام به دیگران را در مخاطبان جوان خود پرورش دهد. آثار او توانسته‌اند در تربیت و شکل‌دهی به شخصیت کودکان نقش مهمی ایفا کنند.

علی باباجانی، شاعر توانمند کودک و نوجوان، از افتخارات متعددی در عرصه‌ی ادبیات برخوردار استخارات، برگزیده شدن در کنگره‌ی ملی شهدای کاشان است، جایی که توانایی هنری او در سرودن اشعار با مضمون‌های عمیق و ارزشمند به رسمیت شناخته شد. این دستاورد نشان‌دهنده‌ی تعهد و عشق او به فرهنگ، هنر و جامعه است.

 فرصتی برای گفتگو با شاعر کودک و نوجوان داشتیم؛ فرصتی که به ما امکان داد تا بیشتر با افکار، آثار و دیدگاه‌های این شاعر بزرگ آشنا شویم. این دیدار دریچه‌ای به دنیای خلاقانه‌ی او بود که اشعارش، بازتابی از ارزش‌های انسانی و فرهنگی عمیق است.

۱. لطفاً خودتان را معرفی کنید و بگویید چه زمانی و چگونه وارد حوزه ادبیات دینی کودک و نوجوان شدید؟

علی باباجانی هستم. نویسنده، شاعر ادبیات کودک و نوجوان. از سال ۱۳۷۷ وارد این حوزه شدم. بیش از ۱۲۰ کتاب در حوزه کودک و نوجوان دارم. با مجلات مختلف از جمله سلام بچه ها و پوپک، رشد کودک و رشد نوآموز، نبات، کیهان بچه ها، سروش نوجوان و ... همکاری داشتم. در حال حاضر مسئول دبیرخانه ادبیات دینی کودک و نوجوان در قم هستم. 

۲. چه عواملی شما را به سمت نوشتن شعر برای کودکان و نوجوانان هدایت کرد؟

اولین عامل کشش و میل درونی به این گونه ادبیات و علاقه مندی به ادبیات کودک و نوجوان است. دومین عامل خود کودکان هستند که دنیای زیبا و پاکی دارند و تنفس را در هوای کودکی برای خودم ضروری می‌دانستم. عامل سوم محیط کار. در فضای کاری که مشغول بودم، سروکارم با نوشته‌ها و عزیزانی بود که هدفشان کودک و نوجوان بود. عامل بعدی را می‌توانم به فرزندم اشاره کنم که زندگی کودکانه اش توانست مرا به دنیای کودک نزدیک‌تر و علاقه‌مندتر کند. 

۳. از چه کسانی به عنوان الگو‌های خود در حوزه شعر کودک و نوجوان نام می‌برید؟

از نظر کاری و اخلاقی می‌توانم به چند نفر اشاره کنم. البته این نکته را بگویم که همه عزیزانی که در مسیر زندگی‌ام قرار گرفتند، الگو‌های من بودند و ذکر نام تک تک شان زمان می‌برد. یکی از این عزیزان، استاد مصطفی رحماندوست است که واقعا از دستگیر و یاور شاگردان خود هستند. دومین نفر حاج آقا عبدالله حسن زاده، سردبیر سابق مجلات سلام بچه‌هاست که سال‌ها در محضرشان شاگردی کردم و درس‌های زیادی به من دادند. به نوعی ایشان پدر معنوی بنده هستند. دیگر الگوی من مرحوم قیصر امین پور است که واقعا مثل برادری مهربان و دلسوز رفتار می‌کردند و هم استاد شعر بود و هم استاد اخلاق.

۴. چالش‌های اصلی در نوشتن شعر برای کودکان و نوجوانان چیست؟

شعر کودک و نوجوان مثل سایر موارد برای خودش چالش‌هایی دارد. البته ممکن است نظر دیگران متفاوت باشد. اولین چالش ارتباط با مخاطب است. شاعری که شعر می‌گوید، یکی از دغدغه هایش این است که آیا مخاطب این اثر را پسندیده یا خیر. هر دوره نوجوانان و کودکان تغییر می‌کنند و با دنیای متفاوتی نسبت به قبلی مواجه می‌شوند. به همین خاطر به روز بودن شعر هم مهم است. چالش دیگر کم توجهی به چاپ شعر و مجموعه شعر است. متاسفانه در برخی انتشارات دولتی مافیا‌هایی خفته‌اند که شعر‌های خودی‌ها را به چاپ می‌رسانند و به مجموعه شعر دیگران توجهی ندارند. البته برخی.

۵. چه موضوعاتی را بیشتر در شعر‌های خود برای کودکان و نوجوانان می‌پردازید؟

خب مشخص است به موضوعاتی که متناسب با دنیای کودکان و نوجوانان باشد. البته بین شعر کودک و شعر نوجوان هم تفاوت وجود دارد. مثلا عشق در شعر نوجوان می‌تواند از موضوعات مرتبط باشد، اما در شعر کودک رنگ و شکل آن عوض می‌شود.
خدا، دوستی و مهربانی، قدردانی از پدر و مادر، توجه به طبیعت و حیوانات و ... موضوعاتی است که در شعرهایم استفاده شده است. 

۶. چه مراحلی برای نوشتن یک شعر برای کودکان و نوجوانان طی می‌کنید؟

اولین مرحله جرقه شعر است. گاهی اتفاق یا تصویر یا صدا و یا مطلبی باعث جرقه اولیه شعر می‌شود. مرحله دوم تمرکز روی آن موضوع است و بعد چینش کلمات و سپس ویرایش و بعد عرضه آن به مخاطب.

۷. آیا نظر کودکان و نوجوانان درباره شعر‌های خود را جویا می‌شوید؟ چگونه؟

گاهگاهی با خواندن شعر‌های برای این عزیزان احساسشان را درک می‌کنم. البته گاهی هم در فضای مجازی و کتابخانه و یا جلسات هم از نظریات کودکان و نوجوانان آگاه می‌شوم.

۸. اثر شما در کنگره شعر شهدای کاشان برگزیده شناخته شد چه تجربه‌هایی از آن کسب کردید؟

یک مراسم جمع و جور و صمیمی و مهربانانه. توفیق شد برخی از دوستان شاعر و همچنین استاد رسول زاده را زیارت کنم و حس خیلی خوبی از این کنگره گرفتم. لازم است از کلیه عوامل برگزاری این کنگره تشکر کنم. بخصوص سرکار خانم حسنا محمدزاده شاعر ارزشمند و افتخار کاشان. همچنین از مسوولین محترم که یاریگری برگزاری این کنگره بودند، متشکرم. یاد شهدای کاشان گرامی.

۹. چگونه شعر‌های خود را با ارزش‌ها و مفاهیم دینی تلفیق می‌کنید؟

وقتی به وادی ادبیات و شعر از گذشته تا حال سر بزنید، خواهید دید که مملو از مفاهیم و مضامین دینی است؛ و دین هم برای رشد و ارتقاء اخلاق و ترویج مردمداری و خدا پرستی است. وقتی این باور در وجود شاعر شکل بگیرد، یقینا آثاری که خلق می‌کند در راستای مفاهیم دینی خواهد بود.

۱۰. چه احساسی دارید از اینکه رتبه برتر شعر کودک و نوجوان را در کنگره شعر شهدای کاشان کسب کردید؟

همیشه برنده شدن حس خوبی را به انسان منتقل می‌کند. هر کسی دوست دارد در کاری که هست برنده و برتر باشد. قطعا حس خوب و خوشحالی به من دست داد و باعث شد که گام‌های بعدی را جدی‌تر بگیرم.
مهم این است که همین حس در همان لحظه درک شود و انگیزه‌ای شود برای کار‌های بهتر. اگر نه کسی که همیشه در این حس بماند و فریفته شود، کار بهتری را نمی‌تواند انجام دهد، چون به همان حس اکتفا می‌کند. 
لازم است مجددا تشکر کنم از عزیزانی که این حس را در من به وجود آوردند و باعث ایجاد انگیزه شدند.

۱۱. به نظر شما نقش شعر در تربیت و آموزش کودکان و نوجوانان چیست؟

کلا برای آموزش کودک و نوجوان، هنر می‌تواند موثر باشد.ذهن انسان طوری است که کلمات موزون و زیبا را بهتر می‌پسندد. پرداخت و خلق یک اثر هنری در قالب شعر می‌تواند یادگیری را در ذهن کودک و نوجوان تسهیل کند. 
از این روست که مردم اشعار پیشینیان را بسیار دوست دارند، چراکه حکمت و معرفت را به زیباترین شکل به مخاطب ارائه دادند‌

۱۲. آیا برنامه یا پروژه‌ای جدید در دست دارید که بخواهید با ما به اشتراک بگذارید؟

زندگی که بدون برنامه نمی‌شود. در حال حاضر ۱۲۰ کتاب چاپ شده دارم که نتیجه برنامه‌های گذشته است. فعلا زندگی نامه یکی از شهدای مدافع حرم را می‌نویسم که امیدوارم به زودی تمام شود. یکی دیگر از اقداماتم آموزش شعر و داستان است که تلاش دارم به صورت جدی پیگیر باشم. 

۱۳. چگونه شعر‌های خود را به مخاطبان منتقل می‌کنید؟

برخی مواقع اتفاق می‌افتد که در مدرسه‌ای حضور پیدا می‌کنم و اثر را برای مخاطبان می‌خوانم. کتاب‌هایی که به چاپ می‌رسد، گاهی به دست مواقع در مراسم مختلف بعنوان جایزه یا هدیه به دست مخاطب می‌رسانم. در فضای مجازی هم فعالیت‌هایی دارم که برایم نتایجی هم دارد. 

۱۴. از تکنولوژی و فضای مجازی چگونه برای ترویج شعر کودک و نوجوان استفاده می‌کنید؟

یکی از راه‌های ارتباط با مخاطبان فضای مجازی است. در این زمینه تلاش‌هایی کردم؛ اما استمرار به آن صورت نداشته. در اینستاگرام پیجی به اسم خودم دارم. در تلگرام و ایتا هم صفحاتی داشتم که به مرور فعالیتم کمرنگ شد؛ اما بیشتر آموزش‌های خود را از این طریق به مخاطب می‌رسانم. ارتباط با گروه‌های شاعران کودک و نوجوان هم از این طریق صورت می‌گیرد. استفاده درست از این فضا می‌تواند برای پیشرفت و پیشبرد کار مفید و موثر باشد. 

۱۵. آیا همکاری با نویسندگان و شاعران دیگر داشته‌اید؟ اگر بله، چگونه بود؟

بله بسیار در این زمینه فعالیت داشته و دارم. ارتباطم با نویسندگان و شاعران کم نیست. در فضای مجله که کار می‌کردم، هر روز با تعدادی شاعر و نویسنده ارتباط داشتم. شرکت در جلسات شعر و داستان مجلات رشد و ارتباط مجازی در گروه‌های تخصصی شعر کودک و نوجوان از جمله راه‌های ارتباطی است. 

البته در حال حاضر به واسطه شغل و کارم، هر هفته نشستی با عنوان نشست ادبیات دینی کودک و نوجوان (سلام) داریم. در این نشست هر هفته حداقل پانزده نویسنده و شاعر حضور پیدا می‌کنند. کار دیگرم دعوت از نویسندگان بیرون از استان، برای حضور در نشست ادبی سلام است که باعث ارتباط بیشتر می‌شود. 

۱۶. آیا توصیه‌ای برای نویسندگان جوانی که علاقه‌مند به نوشتن شعر برای کودکان و نوجوانان هستند، دارید؟

توصیه که نه. ولی چند جمله بعنوان تجربه می‌گویم. هر روز و هر روز شعر بخوانند. شعر حفظ کنند که دایره واژگان زیاد شود. هر روز و هر روز بنویسند و بسرایند؛ حتی ضعیف که رود شعرشان جاری و ساری باشد. داشتن استاد در مسیر می‌تواند کمک بزرگی شود. این باور را هم در خود تقویت کنند که من شاعرم و می‌توانم موفق شوم. ارتباط با شاعران و کودکان و نوجوانان را حفط کنند. چرا که هر دو نیاز است. 

۱۷. به نظر شما چه ویژگی‌هایی باید در یک شعر کودک و نوجوان وجود داشته باشد تا جذاب و موثر باشد؟

شعر باید مخاطب پسند باشد. با دنیای کودک و نوجوان بتواند ارتباط برقرار کند. صادق و صمیمی باشد. بتواند با مخاطب به خوبی ارتباط برقرار کند. حس و عاطفه خوبی داشته باشد و از نظر اصول شعری و زیبایی‌های بیانی توفیق داشته باشد. 

۱۸. چگونه با نقد‌ها و بازخورد‌های شعر‌های خود برخورد می‌کنید؟

نقد می‌تواند برای پیشبرد کار‌ها موثر و مفید باشد. البته نقد سازنده و مفید. من که خودم از نقد استقبال می‌کند؛ چون می‌دانم که موثر است. البته این به دیدگاه نقدشونده نسبت به نقد هم بستگی دارد. در این مورد با سه گروه مواجه هستیم. برخی ممکن است به خاطر نقد اثرشان ناراحت شوند و انگیزه برای نوشتن و سرودن را از دست بدهند. برخی دیگر بی تفاوت هستند و برایشان مهم نیست و گروه سوم از نقد استفاده می‌کنند و آنجایی را که مناسب می‌دانند، مورد استفاده قرار می‌دهند. 

من ممکن است از برخی نقد‌ها ناراحت شوم، ولی سعی می‌کنم خودم را کنترل کنم و این نقد را نقد اثر بدانم نه نقد شخصیت. 
در مورد بازخورد شعر هم مسلما هر کسی با بازخورد مثبت شعر انرژی می‌گیرد و تلاش می‌کند که بهتر و بهتر شود. 

۱۹. چگونه تعادل بین سرگرمی و آموزنده بودن در شعر‌های خود را حفظ می‌کنید؟

این بستگی به مخاطب دارد. در مخاطبان خردسال توجه به سرگرمی و بازی در شعر می‌تواند کمک کننده برای آموزش باشد. البته به هدف شعر بستگی دارد؛ اگر هدف تعلیم و آموزش باشد، تکنیک‌هایی برای تولید شعرهای سرگرم کننده وجود دارد که می‌توان از آن‌ها استفاده کرده. کلاش شعر نوعی بازی با کلمات است که شاعر تلاش می‌کند به زیباترین شکل آن را به مخاطب ارایه دهد. 

۲۰. به عنوان مسئول دبیرخانه ادبیات دینی کودک و نوجوان، برنامه‌ها و اهداف آینده شما چیست؟ 

امسال  پانزدهمین دوره کتاب سال کودک و نوجوان سلام را داریم. یکی از اقداماتمان برگزاری این جشنواره به بهترین شکل است. 
برنامه بعدی ادامه نشست‌های هفتگی سلام است. نشست ماهانه با عنوان تجربه نگاری داریم که از نویسندگان و شاعران مطرح کشوری دعوت می‌کنیم. چاپ و تولید آثار کودک و نوجوان هم از جمله برنامه‌هایی است که برای سال ۱۴۰۴ در نظر گرفته ایم.