در گزارش زیر به بررسی بازتاب های جنگ سوریه در فضای مجازی پرداختهایم.
تحولات و درگیریهایی که از ۷ اکتبر و عملیات طوفانالاقصی آغاز شدند وارد بخش جدیدی شد. پس ازغزه و لبنان، این بار نوبت سوریه است که محل درگیری و منازعات باشد. با یک تفاوت اساسی، این بار اسراییل مستقیما وارد درگیریها نشده است و گروههای تروریستی و مخالف دولت بشار اسد جنگ را آغاز کردند. ما در ادامه به سراغ بررسی این جنگ در شبکههای اجتماعی رفتهایم. پیش از بررسی آمار شبکههای اجتماعی، به صورت کوتاه وضعیت سوریه را پیش از درگیریها و در ده روز ابتدایی آذر بررسی کنیم.
تیر اول را چه کسی پرتاب کرد؟
در فاصله بین سالهای ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۰، درگیری بین گروههای مختلفی در جریان بود. در یک سمت دولت بشار اسد قرار داشت که مورد حمایت ایران، حزبالله و در بیشتر روزها روسیه بود قرار داشت و در طرف مقابل نیروهای افراطی اسلامی مانند داعش و القاعده بودند و مخالفان دولت که نیروهای دموکراتیک نامیده میشدند. این جنگ پیچیده و چندجانبه در سال ۲۰۲۰ رو به پایان بود، اما در چند نقطه هنوز آثاری از مخالفان دولت سوریه و نیروهای اسلامی دیده میشد. مناطق کردنشین شمال و شرق سوریه در تصرف نیروهای کرد بودند، گروههایی تحت عنوان دولت اسلامی در مرکز این کشور به صورت پراکنده فعالیت داشتند و در شمال غرب سوریه با محوریت شهر ادلب نیروهای تروریستی با ارتش سوریه درگیر بودند. این وضعیت جنگی به صورت پراکنده، اما با قدرت بیشتر ارتش و دولت سوریه ادامه یافت.
اول آذر ۱۴۰۳، اسراییل به پایگاههای نظامی ساکن در تدمر و پالمیرا که برخی از آنها متعلق به سپاه قدس بودند حمله هوایی کرد. پس از آن اخبار درگیری و حمله در استان دیرالزور نیز شنیده میشد. اخباری مانند حمله به پایگاههای آمریکا، حمله آمریکا به پایگاههای محور مقاومت و همچنین جابجایی نیروها در این منطقه. همه این اخبار بوی جنگ میداد.
سحرگاه هفتم آذر آتشبس میان اسراییل و حزبالله آغاز شد. در کنار آتشبس، حمله «هیئت تحریر شام» از شمال غرب سوریه به سمت حلب، دومین شهر مهم سوریه، هم آغاز شد. این گروه در سال ۲۰۱۱ با نام «جبهه نصرت» و با پشتیبانی القاعده تاسیس شد. ابومحمد الجولانی، رهبر این گروه بود که در سال ۲۰۱۶ ارتباط خود را با القاعده قطع کرد و مستقلا با نام هیئت تحریر شام به مبارزه ادامه داد.
یک روز پس از اغاز جنگ، سردار کیومرث پورهاشمی در حلب شهید شد و در دهم آذر، تحریر شام و سایر نیروهای تروریستی وارد حلب شدند و این شهر سقوط کرد. حرکت این نیروها ادامه یافت و به سمت جنوب سوریه، شهرهای حماه، حمص و دمشق ادامه یافت.
افزایش تولید محتوا پیرامون جنگ سوریه در شبکههای اجتماعی
از هفتم آذر تاکنون، تحولات سوریه از مهمترین موضوعات شبکههای اجتماعی بودند. این روند افزایشی باعث شد تا هشتگهای #حلب و #سوریه پرتکرارترین هشتگهای توییتر فارسی شوند. در مجموع محتوای ایکس، اینستاگرام، تلگرام و خبرگزاریها، نزدیک به ۱۶۰ هزار محتوا در روز دهم آذر منتشر شد که مرتبط با سوریه و تحولات آن بودند. این روند همچنان ادامه دارد.
پربازدیدترین موضوعات توییتر فارسی پیرامون جنگ سوریه
آخرین اخبار از وضعیت تحولات سوریه بخش مهمی از محتواهای توییتر فارسی بودند. اخبار سوریه نزدیک به 17 میلیون بازدید در ده روز داشت.
مهمترین و پربازدیدترین موضوعی که همراه با اظهارنظر و موضعگیری بود ضعیف شدن محور مقاومت و لزوم تغییر رویکرد جمهوری اسلامی از نظر کاربران بود. برخی با خوشحالی و برخی با ناراحتی اعلام کردند که در یک سال اخیر محور مقاومت ضعیف شده است و لازم است تا دوباره تقویت شود. این موضوع 11% از پربازدیدترین توییتها را شامل میشود.
نکته مهم که ۹% از بازدیدها را به خود اختصاص داد اظهار تعجب و شگفتی بود. بسیاری از کاربران توییتری نسبت به شروع ناگهانی و سرعت اتفاقات در سوریه اظهار شگفتی کردند.
اشاره به وضعیت داخلی سوریه چهارمین و پنجمین موضوعات بودند. وضعیت نامساعد کشور سوریه، دولت بشار اسد و ارتش این کشور، پس از جنگهای گسترده در سوریه بین سالهای ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸ از محورهای مورد اشاره کاربران توییتری بود. همچنین اشاره به پیچیدگی و تنوع گروههای درگیر در سوریه از بخشهای مهم توییتهای پربازدید بودند.
پس از موارد ذکرشده، اشاره به نقش حزبالله، سپاه قدس و فاطمیون در سوریه موارد مهمی بودند که به ترتیب ۶.۴% و ۵.۴% از بازدیدها را به خود اختصاص دادند.
مقصر درگیریهای سوریه کیست؟
توییتریها در تحلیلها و اظهارات خود به دنبال مقصر اصلی رخدادهای اخیر سوریه هستند. در ۵۱% از محتوای منتشرشده در ۱۰ روز اخیر آذر، این مورد دیده میشود.
اولین مقصر از نگاه کاربران توییتری دولت اسرائیل است. در ۱۶% از مجموع محتوا دیده میشود که کاربران معتقدند آتشبس نتانیاهو با حزبالله و سپس شروع درگیری داخلی در سوریه راهحل اسراییل است. از ۱۵ مهر ۱۴۰۲ که عملیات طوفانالاقصی آغاز شد تا کنون، اسراییل همواره در حال جنگ با حزبالله و حماس بود و این آتشبس و انتقال درگیری به بخش دیگری از منطقه باعث میشود تا اسراییل فرصتی برای تجدید قوا و بستن راه تجهیز و تامین نیروهای حزبالله از مسیر زمینی سوریه باشد.
پس از اسراییل، مهمترین عامل از نظر کاربران توییتری وضعیت دولت بشار اسد و مشکلات داخلی است. ۱۳% از محتوا به عدم بهبود وضعیت سوریه پس از پایان جنگهای قبلی و نارضایتی مردم سوریه اشاره دارد و آن را علت شروع مجدد درگیریها میدانند.
مهمترین مقصر از نگاه کاربران ایکس پس از اسراییل و سوریه، اردوغان است. برخی کاربران معتقدند که اردوغان برای امتیاز گرفتن از دولت سوریه دست به حمایت از گروههای مختلف تروریستی به ویژه تحریر الشام زده است. ویدئویی نیز منتشر شد که سربازان این گروه تروریستی در جیبهای خود لیر ترکیه داشتند.
پس از ترکیه ایران و اشتباهات نیروهای نظامی ایران در سوریه عامل شروع مجدد درگیریها معرفی شدهاند. در نهایت نیز پوتین به دلیل عدم حمایت از اسد مقصر مطرح شد.
پراکندگی شهرها و مناطق سوریه با بیشترین میزان بازتاب در شبکههای اجتماعی ایران
نقشه بالا بر اساس میزان محتوای هر شهر در رسانههای ایران است (مجموع محتوای ایکس، اینستاگرام، کانالهای تلگرام و خبرگزاریها). شمال غربی سوریه که هممرز با ترکیه است بیشترین میزان تحولات را دارد. شهر حلب با ۱۳۸ هزار محتوا، با اختلاف زیادی شهر اصلی در درگیریها و اخبار مرتبط با سوریه بوده است. پس از آن شهر ادلب قرار دارد با نزدیک به ۱۸ هزار محتوا. این دو شهر محل اصلی درگیریها بودند که به همین دلیل بازتاب بیشتری در رسانههای ایرانی داشتند.
حرکت و تصرف سایر مناطق شمال غربی سوریه توسط نیروهای تروریستی نیز محتوای بسیاری داشتند. شهرهای سراقب و خانطومان از این دست مناطق بودند. خانطومان به ویژه در توییتر فارسی مورد توجه بود زیرا منطقهای است که در سری قبلی جنگهای داخلی سوریه، سپاه قدس شهدای زیادی در این منطقه داد.
حماه شهر جدید محل درگیریها است. گرفتن این شهر برای نیروهای تروریست باعث میشود تا به شهر مهم حمص و پس از آن دمشق نزدیک و نزدیکتر شوند. اخباری مبتنی بر سقوط این شهر و سپس تکذیب آن نیز منتشر شدند.
در مرکز و شرق سوریه نیز درگیریهایی وجود داشته است. اسراییل، پیش از حمله هیئت تحریر شام به حلب، در روزهای ابتدایی آذر به پایگاههای نظامی در تدمر و پالمیرا حمله هوایی کرد. اخباری مبنی بر حمله آمریکا به پایگاههای نظامی موجود در دیرالزور نیز منتشر شده است و پیش از آن حمله به پایگاههای نظامی آمریکا در این منطقه نیز حملاتی انجام شده بود. همچنین بخشی از نیروهای ایرانی و روسی که در این منطقه حضور داشتند در روزهای اخیر به سمت سایر مناطق سوریه خارج شدند.
در شمال سوریه نیز درگیریهایی در جریان است که کمتر مورد پوشش خبری قرار گرفتند. نیروهای سوریه دموکراتیک (با نامهای اختصاری قسد، SDF یا QSD) که بیشتر آنها کرد هستند و در دور قبلی درگیریها با حمایت آمریکا ایجاد شدند در شمال سوریه فعالیت دارند. منبج یکی از شهرهایی است که قسد در آن فعال است.
مجموعا بیش از ۳۰ شهر و منطقه در سوریه به عنوان مناطق درگیر در اخبار و محتوای شبکههای اجتماعی منتشر شده است. این شهرها عمدتا در شمال غربی و غرب سوریه است، اما مناطق مختلف شرقی و مرکزی مانند صحرای بوکمال نیز در آنها دیده میشود.
آقای بشاراسد اگر می توانست یک سیستم سیاسی فدرالی را در سوریه پیاده کند به نفع همه تمام می شد حقیقتش جمعیت سنی سوریه هم زیاد هست پس سه منطقه فدرالی کردنشین و سنی نشین و شیعه نشین قابل تعریف در یک نظام فدرالی یا ایالتی می تواند انجام شود. و جنگ را خاتمه بدهد.