۲۰ نوامبر برابر با ۳۰ آبان به نام روز جهانی کودک نامگذاری شده است. نامگذاری این روز تاکیدی بر مراقبت ویژه از آینده سازان کشور است، چراکه تبدیل این کودکان به یک فرد بزرگسال سالم می‌تواند بر پیشرفت و توسعه کشور تاثیر بسزایی داشته باشد؛ بنابراین حفظ سلامت آنها یکی از تکالیف‌های مهم والدین است. در جامعه امروزی یکی از تهدید کننده‌های سلامت کودکان چاقی و اضافه وزن است. امروزه چاقی در دوران کودکی و نوجوانی به صورت یک مشکل همگانی درآمده و به سرعت در حال افزایش است. چاقی در سنین کودکی می‌تواند منجر به چاقی در بزرگسالی شود به طوری که ۴۰-۹۰ درصد کودکان چاق در بزرگسالی از چاقی رنج خواهند برد.

طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، در سال ۲۰۲۲، ۳۷ میلیون کودک زیر ۵ سال در دنیا دارای اضافه وزن بودند. بیش از ۳۹۰ میلیون کودک و نوجوان ۵ تا ۱۹ ساله در سال ۲۰۲۲ دارای اضافه وزن بودند. در مجموع ۱۴.۶ درصد از کودکان پیش دبستانی در کشور‌های کم درآمد در سال ۲۰۰۸ چاق بودند و شیوع چاقی در کل جمعیت ۱۲.۴ درصد در همان گروه سنی بود. مطالعات مختلف در ایران میزان شیوع متفاوتی را نشان داده است که شامل ۲.۵ درصد در تهران، ۱.۱۴ درصد در گلستان، ۶.۷ درصد در بیرجند و ۲.۱۷ درصد در رشت است.

نوع زندگی امروز، کودکان را از جنب و جوش و بازی‌های دوران کودکی دور کرده است که نتیجه این بی تحرکی شیوع چاقی و اضافه وزن در آنها شده استبه طوری که این دو عامل میتواند خطر ابتلا به دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی، کبد چرب، فشار خون و سرطان را در بزرگسالی چند برابر کند.

همچنین از جمله عوارض وزن زیاد می‌توان به دیابت، فشارخون بالا، بیماری‌های قلبی و عروقی، بلوغ زودرس در دختران و تاخیر در بلوغ در پسران، ابتلا به برخی از سرطان‌ها (سرطان روده، معده و سایر سرطانها)، مشکلات تنفسی و مشکلات روحی مانند، افسردگی و کاهش اعتماد به نفس اشاره کرد.

به موازات اپیدمی شدن چاقی، شیوع کبد چرب به طور نگران کننده‌ای در دوران کودکی و بزرگسالی در حال افزایش است. در سال‌های اخیر تغییرات در سبک زندگی باعث افزایش میزان اضافه وزن و چاقی در کل جمعیت شده است که کودکان و نوجوانان نیز از این تغییر مستنثی نبوده اند. کودکان چاق بیشتر از سایر کودکان در معرض ابتلا به بیماری کبد چرب هستند. شیوع کبد چرب در کودکان چاق در کشور‌های مختلف از ۴۲.۶ درصد تا ۷۷.۱ درصد گزارش شده است. در کشور ما نیز مطالعاتی جهت بررسی شیوع کبد چرب در کودکان انجام شده است که شیوع این بیماری را در سنین پایین گزارش کرده اند. تشخیص زود هنگام بیماری کبد چرب در کودکان ضروری است. اگرچه اثربخشی چندین دارو، آنتی اکسیدان ها، مکمل‌های اسید چرب و پروبیوتیک‌ها در کودکان بررسی شده است، اما تغذیه سالم و فعالیت بدنی تنها راهبرد‌های پیشگیری و درمان برای بیماری کبد چرب در کودکان است.

پیشگیری از اضافه وزن و چاقی و کبد چرب در کودکان و نوجوانان

برای پیشگیری از اضافه وزن و چاقی و کبد چرب در کودکان و نوجوانان بهتر است نکات زیر را به یاد بسپاریم:

برای غذا میل کردن قانون بگذارید. بهتر است وعده‌های اصلی و میان وعده‌ها هر روز در ساعت مشخصی مصرف شوند. کودک را شب به موقع بخوابانید تا صبح زود بیدار شده و فرصت کافی برای صرف صبحانه داشته باشد. حتما صبحانه بخورید تا کودک این کار را از شما یاد بگیرد. چیبس و سیب زمینی سرخ کرده حاوی مقدار زیاد چربی هستند. سعی کنید به جای آنها از سیب زمینی پخته یا تنوری استفاده کنید. میان وعده‌های سالم مانند میوه و سبزی برای مصرف فرزندتان در خانه و مدرسه تهیه نمایید. با تزئین متنوع میوه‌ها و سبزیجات کودکان را به خوردن آنها ترغیب کنید. به جای سس‌های کم چرب مثل مایونز می‌توانید در منزل با استفاده از ماست و سبزی‌های خشک شده معطر، روغن زیتون، آب لیموی تازه یک سس خوشمزه برای کودکان تهیه نمایید. مصرف نوشابه ها، آبمیوه‌های صنعتی را کم کنید و به جای آن آب، دوغ کم نمک، یا عرقیات سنتی به کودک بدهید. بستنی سرشار از مواد قندی است و کالری بالایی دارد. پس بهتر است کمتر مصرف شود. می‌توانید با آبمیوه‌های طبیعی در منزل بستنی یخی درست کنید و به کودک بدهید. به هیچ عنوان از شیرینی، شکلات، پیتزا و سایر فست فود‌ها به عنوان پاداش و جایزه برای کودکان و نوجوانان استفاده نکنید، زیرا کودکان گمان می‌کنند این خوراکی‌ها بهتر از سایر غذا‌ها هستند. حتی الامکان کیک و شیرینی را خودتان به صورت خانگی تهیه کنید. در غیر اینصورت کیک‌ها و بیسکویت‌های ساده را برای خرید انتخاب کنید، زیرا انواع خامه‌ای و کرمدار و یا با روکش شکلاتی، چربی زیادی دارند. به کودکان خود یاد دهید چگونه می‌توانند از مقدار قند موجود در محصولات غذایی آگاه شوند. آنها را به رقابت وا دارید که از بین محصولاتی که دوست دارند نوعی که میزان قند کمتری دارد را انتخاب کنند. سعی کنید مقدار روغن و شکر موجود در غذا‌های مصرفی خانواده را کاهش دهید. انواع سوسیس و کالباس دارای چربی بالا هستند، مصرف آنها را برای کودکان محدود کنید. برای تماشای تلویزیون و بازی‌های یارانه‌ای قانون بگذارید. کودکان نباید بیشتر از ۲ ساعت در روز را صرف سرگرمی و فعالیت‌های نشسته مثل تماشای تلوزیون، کار با کامپیوتر و تبلت کنند. میزان مطلوب فعالیت بدنی برای کودکان حداقل یک ساعت در روز است. به تدریج مدت زمان فعالیت بدنی روزانه کودک را به یک ساعت برسانید.

منبع: وزارت بهداشت