به نقل از آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها، مقاومت فرهنگی به معنای تلاش آگاهانه و هدفمندی است که یک فرد راهبر و شاخص، یک گروه یا جامعه برای حفظ و حراست از هویت، ارزش‌ها، باورها و سنت‌های دینی و ملی خود در برابر هجوم فرهنگی دشمنان و نفوذ فرهنگ‌های دیگر انجام می‌دهد. این مقاومت می‌تواند در سطوح مختلف فردی، اجتماعی و ملی و جهانی رخ دهد.

هر جامعه‌ای هویت فرهنگی خاص خود را دارد که شامل زبان، آداب و رسوم، دین و باورهای مذهبی، هنر، ادبیات و بسیاری از عناصر دیگر است. مقاومت فرهنگی به حفظ این هویت کمک می‌کند و از نابودی آن جلوگیری می‌کند.  در دنیای امروز، فرایند جهانی‌شدن و تبادل فرهنگی به شدت در جریان است. اما این فرایند اگر کنترل نشود، می‌تواند به اسم همسان‌سازی فرهنگی به از بین رفتن تنوع فرهنگی در جهان منجر شود. مقاومت فرهنگی در برابر این همسان‌سازی ایستادگی می‌کند. مقاومت فرهنگی به تقویت استقلال و خودباوری یک جامعه کمک می‌کند. زمانی که یک جامعه بتواند هویت خود را حفظ کند، احساس اعتماد به نفس ملی خواهد داشت و می‌تواند در برابر چالش‌ها و تهاجم نظامی و اقتصادی و سیاسی خارجی نیز ایستادگی کند.

   مردم ایران نیز در طول تاریخ، در برابر تهاجم فرهنگی و تلاش برای تغییر هویت اسلامی و ایرانی خود ایستادگی کرده‌اند. همچنین مردم فلسطین که در طول تاریخ، مقاومت شجاعانه‌ای در برابر اشغالگری و تلاش برای تغییر هویت فرهنگی خود نشان داده‌اند، نمونه‌هایی از مقاومت فرهنگی هستند. بسیاری از اقوام بومی و جنبش‌های بومی در سراسر جهان برای حفظ ارزش ها و زبان، فرهنگ و سرزمین خود در مقابل هجوم فرهنگ بیگانکان مبارزه می‌کنند.

جامعه اسلامی ایران به ویژه در این برهه حساس و پیچ تاریخی که جهان با آن مواجه است، و دشمنان اسلام و مسلمانان در منطقه غرب آسیا با تمام توان و به طور همه جانبه در تهاجم به کشورهای اسلامی به ویژه در فلسطین و لبنان هستند، لزوم تمسک به الگوهای مقاومت از جمله در عرصه فرهنگی بیش از پیش احساس می شود. چراکه مقاومت فرهنگی به عنوان مکمل به مقاومت نظامی و ابزاری برای مقابله با جنگ روانی و رسانه ای نیز عمل می کنند.

پیام آور کربلا ؛ الگوی مقاومت فرهنگی

 پیام آور کربلای حسینی (ع)؛ حضرت زینب کبری (س)، به حق الگوی کامل در عرصه مقاومت فرهنگی است. ایشان در واقعه عاشورا، با شجاعت و بصیرت بی نظیر و مثال‌زدنی، در برابر ظلم و ستم یزید و یزیدیان ایستادند و با سخنرانی‌های آتشین و بیان حقایق، نهضت حسینی را زنده نگه داشتند وبه الگوی شاخص و جاودانه در مقاومت فرهنگی تبدیل شدند:

 مقاومت در برابر تحریف تاریخ: پس از واقعه کربلا، یزید و دستگاه تبلیغاتی او تلاش کردند تا حقیقت عاشورا را تحریف کنند و قیام امام حسین (ع) را به یک فتنه داخلی تبدیل کنند. حضرت زینب (س) با بیان حقایق و افشای جنایات یزید، از تحریف تاریخ جلوگیری کردند و چهره واقعی ظالمان را به جهانیان نشان دادند.

 حفظ هویت اسلامی: در شرایطی که دشمنان اسلام تلاش می‌کردند تا هویت اسلامی را تضعیف کنند، حضرت زینب (س) با تبیین آموزه‌های اسلامی و ترویج فرهنگ عاشورا، به حفظ هویت اسلامی کمک شایانی کردند.

بیداری وجدان‌های خفته: سخنرانی‌های آتشین حضرت زینب (س) در کوفه و شام، باعث بیداری وجدان‌های خفته شد و بسیاری از مردم را به تفکر و بیداری وامی‌داشت.

 ترویج فرهنگ مقاومت: حضرت زینب (س) با مقاومت در برابر ظلم و ستم، فرهنگ مقاومت را در برابر ظالمان ترویج دادند. ایشان به عنوان یک زن مسلمان قوی و مقاوم، نشان داد که زنان نیز می‌توانند نقش مهمی در جامعه داشته باشند و در برابر ظلم و ستم ایستادگی کنند.

از این روی، به منظور الهام گیری از سیره‌ی بانوی مقاوم عاشورایی حضرت زینب کبری (س)؛ بایستی با مطالعه تاریخ اسلام و واقعه عاشورا، بصیرت خود را نسبت به حق و باطل افزایش دهیم، در برابر هر نوع ظلم و ستمی، چه در سطح فردی و چه در سطح اجتماعی، ایستادگی کنیم.

جلوه های مقاومت فرهنگی حضرت زینب کبری

حضرت زینب کبری (س) به عنوان الگوی کامل مقاومت فرهنگی، جلوه های مختلفی از این مقاومت را در برابر ظلم و ستم زمانه خویش به نمایش گذاشتند که امروزه برای الهام بخش بوده و آموزندگی دارد:

•  مقاومت کلامی و گفتاری:

 حضرت زینب (س) جهت افشای چهره واقعی دشمن، با خطبه‌های افشاگرانه و آتشین خود در کوفه و شام، چهره خیانت بار و زشت یزید و حکومت ظالمانه او را به جهانیان نشان دادند و از تحریف حقایق تاریخی جلوگیری کردند. ایشان با بیان حقایق و بیان واقعیت‌های تلخ کربلا، وجدان‌های خفته تاریخ را بیدار کردند و بسیاری از مردم را به تفکر و بیداری وامی‌داشتند. حضرت زینب (س) با تبیین فلسفه قیام امام حسین (ع) و اهداف والای آن، به ماندگاری و جاودانگی این قیام کمک شایانی کردند. این مجاهدت نوعی مقاومت فرهنگی و جهاد تبیین بود.

•  مقاومت عملی و رفتاری

 حضرت زینب (س) در برابر مصائب و سختی‌های فراوان، صبر و استقامت بی‌نظیری از خود نشان دادند و با تحمل این مصائب، به عظمت و شکوه اسلام افزودند. ایشان در اسارت نیز کرامت انسانی خود و اهل بیت را حفظ کردند و به عنوان نمادی از مقاومت در برابر ظلم ظاهر شدند. حضرت زینب (س) با تربیت فرزندان و نسل‌های آینده، فرهنگ مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم را به آنان آموختند. ایشان با رفتار خود الگوی عملی در فرهنگ مقاومت فرهنگی و نظامی برای بشریت به ویژه بانوان معرفی نمودند.

• مقاومت سیاسی

حضرت زینب (س) با افشاگری‌های خود علیه حکومت جور یزید، به مشروعیت‌زدایی از این حکومت پرداختند .ایشان با حمایت از مظلومان و اسیران، به عنوان صدای مظلومان تاریخ در آمدند. و همچون جده بزرگوارشان فاطمه زهرا (س) الگوی تاثیرگذار در تاریخ و آینده سیاسی جهان اسلام شدند. این نوع رفتار جلوه‌ای از مقاومت فرهنگی محسوب می شود.

• مقاومت مذهبی و اعتقادی

حضرت زینب (س) با تبیین آموزه‌های اسلامی و ترویج فرهنگ عاشورا، به حفظ هویت اسلامی کمک شایانی کردند. ایشان با بیان حقایق تاریخی، از تحریف تاریخ توسط دشمنان اسلام جلوگیری کردند. حضرت زینب (س) با تبیین صحیح مفاهیم اسلامی، از تحریف این مفاهیم توسط دشمنان جلوگیری کردند. وی با مقاومت در برابر ظلم و ستم، فرهنگ مقاومت را در برابر ظالمان ترویج دادند. حضرت زینب (س) با حفظ ارزش‌های اسلامی و مقابله با فرهنگ غلط، در برابر هجوم فرهنگی دشمن مقاومت کردند. ایشان با حفظ شأن و منزلت خود و اهل بیت، در برابر تحقیر و توهین دشمن ایستادگی کردند. حضرت زینب (س) در برابر یأس و ناامیدی مقاوم کرده و با امیدواری و ایمان به آینده، به مسلمانان امید و انگیزه می‌دادند.

بنابراین، مقاومت فرهنگی حضرت زینب (س) یک مقاومت همه جانبه بود که ابعاد سیاسی، اجتماعی، مذهبی و شخصیتی و رفتاری را در بر می‌گرفت. ایشان با تمسک به قرآن و سیره اهل بیت (ع)، به عنوان الگویی کامل برای همه انسان‌ها در همه عصرها، به ویژه در مبارزه با ظلم و ستم، مطرح هستند. حضرت زینب (س) با بیان وقایع کربلا و حفظ یاد و خاطره شهدا، از فراموشی این واقعه تاریخی جلوگیری کردند. ایشان هرگز در برابر دشمن تسلیم نشدند و تا آخرین لحظه به مبارزه خود ادامه دادند و ثابت کردند که نظریه مقاومت مبتنی بر دین مبین اسلام بوده و هرگز نباید تسلیم و سازش با دشمنان دین خدا را جایگزین آن کرد.

الهام‌بخشِ بانوان در جبهه مقاومت اسلامی

حضرت زینب کبری (س) به عنوان الگوی کامل مقاومت فرهنگی، برای همگان به ویژه برای بانوان امروزی نیز الهام‌بخش و راهگشا است. ایشان با شجاعت، بصیرت و فداکاری، در برابر ظلم و ستم ایستادگی کردند و با سخنرانی‌های آتشین و بیان حقایق، نهضت حسینی را زنده نگه داشتند و مقاومت فرهنگی ماندگاری کردند.

مقاومت در برابر تحریف هویت: در عصر حاضر، با گسترش فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی، تلاش‌های بسیاری برای تحریف هویت و ارزش‌های اسلامی صورت می‌گیرد. بانوان امروزی می‌توانند با الگوگیری از حضرت زینب (س)، در برابر این تحریف‌ها ایستادگی کرده و هویت اسلامی خود را حفظ کنند.

 حفظ حجاب و عفاف: حضرت زینب (س) در شرایط سخت اسارت، حجاب و عفاف خود را حفظ کردند. بانوان امروزی نیز با الگوگیری از ایشان می‌توانند حجاب را نه تنها یک پوشش، بلکه نمادی از مقاومت در برابر فرهنگ مبتذل بدانند. در عصر حاضر، جبهه مقاومت اسلامی با هجوم فرهنگی گسترده‌ای از سوی دشمنان روبرو است. حضرت زینب (س) در شرایط سخت اسارت، حجاب و عفاف خود را حفظ کردند. بانوان فعال در جبهه مقاومت نیز با الگوگیری از ایشان می‌توانند حجاب را نه تنها یک پوشش، بلکه نمادی از مقاومت در برابر فرهنگ مبتذل غربی بدانند.

 فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی: حضرت زینب (س) با سخنرانی‌های خود و بیان حقایق، نقش مهمی در آگاه‌سازی مردم ایفا کردند. بانوان امروزی نیز می‌توانند با فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی، به روشنگری و آگاهی‌بخشی بپردازند. حضرت زینب (س) نشان داد که زنان نیز می‌توانند نقش مهمی در جامعه داشته باشند و در برابر ظلم و ستم ایستادگی کنند. ایشان به عنوان الگوی کامل مقاومت و ایثار، برای بانوان فعال در جبهه مقاومت اسلامی، الهام‌بخش و راهگشا است. بانوان فعال در جبهه مقاومت نیز می‌توانند با فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی، به روشنگری و آگاهی‌بخشی بپردازند.

صبر و استقامت: حضرت زینب (س) در برابر مصائب و سختی‌های فراوان، صبر و استقامت بی‌نظیری از خود نشان دادند. بانوان امروزی نیز در مواجهه با مشکلات و سختی‌های زندگی، می‌توانند از صبر و استقامت ایشان الگو بگیرند.

حضرت زینب (س) در برابر مصائب و سختی‌های فراوان، صبر و استقامت بی‌نظیری از خود نشان دادند. بانوان فعال در جبهه مقاومت نیز در مواجهه با مشکلات و سختی‌های مبارزه، می‌توانند از صبر و استقامت ایشان الگو بگیرند. حضرت زینب (س) با وجود همه مصائبی که دیدند، هرگز امید خود را از دست ندادند و به آینده‌ای روشن ایمان داشتند. بانوان فعال در جبهه مقاومت نیز باید با امیدواری به آینده، برای پیروزی نهایی تلاش کنند.

 امیدواری و آینده‌نگری: حضرت زینب (س) با وجود همه مصائبی که دیدند، هرگز امید خود را از دست ندادند و به آینده‌ای روشن ایمان داشتند. بانوان امروزی نیز باید با امیدواری به آینده، برای ساختن جامعه‌ای بهتر تلاش کنند.

تربیت نسل مقاوم: بانوان به عنوان مادران جامعه، نقش مهمی در تربیت نسل آینده دارند. آن‌ها می‌توانند با آموزش ارزش‌های اسلامی و انقلابی به فرزندان خود، آینده‌ای روشن و پر از نسل جوان مقاوم برای جامعه رقم بزنند.

جهاد گر تبیین: با استفاده صحیح از فضای مجازی، می‌توان به نشر معارف اسلامی و مقابله با شایعات و تبلیغات سوء پرداخت. ارتباط با دیگر بانوان فعال در جبهه مقاومت، باعث تبادل تجربیات و تقویت روحیه همدلی و همکاری می‌شود. بانوان فعال در جبهه مقاومت باید به سهم خود با حفظ یاد و خاطره شهدا و روایتگری حماسه‌های آن‌ها، از فراموشی این ارزش‌ها جلوگیری کنند. بانوان مسلمان باید با تبیین صحیح آموزهای جهاد و مقاومت اسلامی، از تحریف این مفاهیم توسط دشمنان جلوگیری کنند.

 بنابراین، با مطالعه زندگی و سیره این بانوی بزرگوار، می‌توان از ابعاد مختلف شخصیت ایشان آگاهی یافت و از آن‌ها الگو گرفت. مسلمانان به ویژه بانوان با الگوگیری از این بانوی عاشورایی، می‌توانند در برابر هر نوع ظلم و ستمی ایستادگی کنند و به سعادت دنیوی و اخروی دست یابند.

بانوان فعال در جبهه مقاومت اسلامی با مشارکت مستمر در فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی و اجتماعی مرتبط با مقاومت اسلامی، به ویژه در هیات های عزاداری سیدالشهدا (ع) و مراسم بزرگداشت شهدای جبهه مقاومت اسلامی، باعث افزایش معنویت و آگاهی، ارتقای روحیه مقاومت و ظلم ستیزی، تقویت ایمان و آشنایی با معارف اسلامی و مبانی و فلسفه مقاومت خود شده و دستمایه مقاومت فرهنگی را کسب کنند و در  جامعه ترویج و تبلیغ کنند. البته مقاومت فرهنگی یک فرایند پویا و مستمر است که نیازمند تلاش همه جانبه و مشارکت همه اعضای جامعه اسلامی است.

نویسنده:حجت الاسلام محمدباقر مشکاتی