اولین زمزمه‌های ضرورت احداث یک کتابخانه مرکزی در استان خراسان جنوبی به سال‌های نخست تاسیس این استان یعنی ۱۳۸۵ برمی‌گردد.

بعد از گذشت سه سال، اسفند ۱۳۸۸ طرح ملی ساخت بزرگترین کتابخانه مرکزی خراسان جنوبی در سفر سوم هیات دولت تصویب و یک سال بعد کلنگ اجرای این طرح با حضور دبیرکل وقت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به زمین زده شد و قرار بود حداکثر در مدت چهار سال به بهره‌برداری برسد.

همچنین مجموع اعتبار مورد نیاز برای بهره‌برداری کامل این کتابخانه ۱۲۰ میلیارد ریال از محل منابع استانی در مساحت هشت هزار مترمربع زیربنا و سه طبقه برآورد شد.

در سال‌های پس از آن، به‌ دلیل تخصیص نیافتن و تامین نشدن بودجه، احداث کتابخانه مرکزی در این استان با جدیت دنبال نشد و به دلیل افزایش هزینه‌ها باید در ردیف پروژه‌های ملی قرار می‌گرفت.

به دلیل تاخیر در آغاز عملیات اجرایی و عبور از مهلت قانونی ساخت پروژه مذکور، دهه ۹۰ موضوع تامین زمین هم به مشکلات این پروژه فرهنگی استان افزوده شد و در نهایت زمین در اختیار نهاد کتابخانه‌های عمومی استان قرار نگرفت.

حال باید مسئولان فرهنگی استان از سر نو به دنبال تامین زمین می‌رفتند، مشکل نبود زمین در سایه کمبود اعتبار بر سر این پروژه حیاتی استان آوار شد و کتابخانه مرکزی در گام نخست یعنی روی کاغذ باقی ماند.

پیگیری‌ها ادامه داشت تا اینکه این پروژه سال ۱۳۹۶ در ردیف پروژه‌های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت، در این برهه زمانی رقمی معادل چهار میلیارد و ۴۰۰ میلیون ریال برای بهای زمین کتابخانه نیاز بود که به اداره کل راه و شهرسازی خراسان جنوبی پرداخت و زمین پروژه به اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تحویل قطعی شود.

در آن دوره وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تنها یک میلیارد ریال از بهای زمین را پرداخت کرد اما به دلیل اختصاص ندادن کل ارزش زمین، باز هم زمین واگذار نشد.

سال ۱۳۹۹ مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی و مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی نشستی در خصوص رفع مشکل تحویل زمین برگزار کردند تا این مشکل یکبار برای همیشه رفع شود چون سازمان ملی زمین و مسکن به ادارات کل راه و شهرسازی‌ این اجازه را داده بود تا در زمینه تامین زمین کتابخانه‌های عمومی، زمین را به‌صورت رایگان یا با اقساط ۲۰ ساله واگذار کنند.

در نهایت با همکاری و حمایت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان جنوبی چهار میلیارد و ۷۰۰ میلیون ریال اعتبار توسط نهاد کتابخانه‌های عمومی استان برای تملک زمین به حساب اداره کل راه و شهرسازی خراسان جنوبی واریز و ۱۱ هزار مترمربع زمین تملک شد.

یکی از شروط واگذاری زمین نیز آغاز عملیات اجرایی و ساخت و ساز در طول ۲ سال تعیین شد اما اکنون که از تملک رسمی این زمین حدود سه سال می‌گذرد کماکان اقدامی صورت نگرفته و اداره کل راه و شهرسازی استان طبق قوانین و تفاهم نامه مربوطه شکوائیه‌ای تنظیم کرده تا زمین عودت داده شود.

برای پیگیری این موضوع به سراغ چند تن از مسئولان دستگاه‌های اجرایی رفتیم تا جویای آخرین وضعیت کتابخانه مرکزی خراسان جنوبی باشیم.

کتابخانه مرکزی استان در بن‌بست اعتبار

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی خراسان جنوبی با بیان اینکه احداث کتابخانه مرکزی استان نیاز به عزم همگانی دارد اظهار کرد: در شرایط فعلی برای احداث این پروژه در زمینی به مساحت ۱۱ هزار مترمربع بیش از سه هزار تا سه هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز است.

محمود حاجی افزود: زمین این کتابخانه با پیگیری‌های متعدد مسئولان وقت با چنگ و دندان تامین شده بود اما به دلیل نبود اعتبار و انجام نشدن ساخت و ساز، راه و شهرسازی استان در حال پس گرفتن زمین است.

وی اظهار کرد: بر اساس مستندات موجود مجری این پروژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده و نهاد کتابخانه‌های عمومی بهره‌بردار پروژه است اما برای تامین اعتبار پیگیری‌ها و مکاتبات زیادی با مسئولان انجام دادیم که به نتیجه نرسید.

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی خراسان جنوبی تصریح کرد: همه مسئولان استان به ظاهر معتقدند کتابخانه مرکزی به عنوان یک پروژه فرهنگی باید در استان اجرا شود اما در عمل تاکنون شاهد این موضوع نبوده‌ایم.

وی عنوان کرد: اداره کل راه و شهرسازی تا این لحظه نهایت همکاری را داشته و اینکه اکنون باید زمین عودت داده شود قانونی بوده و حمل بر عدم همکاری نیست.

حاجی یادآور شد: اگر اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی حداقل رقمی را برای آغاز عملیات اجرایی با به تعبیری زخمی کردن این پروژه اختصاص می‌داد زمین برگشت داده نمی‌شد اما تا این لحظه فقط نقشه و مطالعات طرح انجام شده است.

وی تاکید کرد: در دولت سیزدهم با سفرهای هیات دولت به استان مصوبات و اعتبارات خوبی به استان اختصاص یافت، مکرر پیگیری کردیم تا کتابخانه مرکزی استان جزو مصوبات سفر قرار بگیرد اما در استان نسبت به این موضوع بی توجهی شد و اعتباری اختصاص نیافت.

فرماندار بیرجند هم گفت: کتابخانه مرکزی استان در غالب ۲.۵ هکتار با ۱۱ هزار مترمربع در سه طبقه طراحی شده و سند به نام اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر شده است.

علی فاضلی‌فرد افزود: کتابخانه‌های عمومی یک نهاد غیردولتی بوده و اعتبار مورد نیاز پروژه‌هایی مانند کتابخانه مرکزی باید توسط دستگاه دولتی تامین شود لذا اداره کل فرهنگ و ارشاد استان باید این پروژه را در اولویت قرار می‌داد.

وی بیان کرد: اکنون زمین کتابخانه مرکزی استان باید مسترد شود که این زیبنده استان و شهر فرهنگی بیرجند نیست لذا انتظار داریم مبلغی اختصاص داده شود تا حداقل فنداسیون پروژه اجرا و اعتبار ملی تخصیص یابد.

توپ در زمین کدام نهاد است؟

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان جنوبی هم گفت: اداره کل نهاد کتابخانه‌های عمومی استان باید پیگیر تامین اعتبار برای این پروژه می‌بود.

علی فرخنده افزود: پروژه کتابخانه مرکزی استان دارای ردیف ملی بوده و نهاد کتابخانه‌های استان می‌توانست منابع مالی را از طریق نهاد کتابخانه‌های کشور و وزارت فرهنگ و ارشاد پیگیری کند.

وی بیان کرد: با وجود این موضوع، هفته گذشته به اتفاق سه نفر از نمایندگان استان در مجلس با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دیدار داشته و درخواست کتبی مشکلات حوزه فرهنگی تقدیم شد که یکی از مشکلات مطروحه کتابخانه مرکزی بیرجند بود.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان جنوبی تاکید کرد: اشکالی که بر این پروژه وارد است و نگران آن هستیم اینکه مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی استان ماده ۲۳ این پروژه را اخذ نکرده است.

وی ادامه داد: وقتی پروژه‌ای ماده ۲۳ نداشته باشد روی هوا بوده و به هیچ عنوان اعتبار آن اختصاص نمی‌یابد، لذا باید این مهم تعیین تکلیف شود.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان جنوبی هم  از کتابخانه مرکزی استان به عنوان یک پروژه بزرگ مقیاس در استان یاد کرد و افزود: این پروژه در زمینی به مساحت ۱۱ هزار مترمربع در سه طبقه پیش بینی شده است.

حمید جهانشاهی اظهار کرد: چنین پروژه‌هایی ملی محسوب شده و منابع آن نیز از محل اعتبارات ملی تامین می‌شود، کمک مالی برای تامین زمین این پروژه سال ۱۴۰۰ در استان تامین شده است.

ابهام در اخذ ماده ۲۳ برای کتابخانه مرکزی

وی با اشاره به ابهام اخذ ماده ۲۳ قانون برنامه و بودجه برای کتابخانه مرکزی استان تصریح کرد: اخذ این ماده قانونی مقدمه اصلی تامین اعتبار ملی برای پروژه‌های اجرایی است.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان جنوبی ادامه داد: در این زمینه ابهام وجود دارد و قرار شد مستندات سال ۱۳۹۷ بررسی شود اما معتقد هستند که این ماده اخذ شده است.

وی تاکید کرد: اگر کتابخانه مرکزی استان ماده ۲۳ نداشته باشد این پروژه پیچیده‌تر و زمانبر خواهد شد، به احتمال زیاد یکی از دلایلی که این پروژه در سفر دوم رئیس جمهور شهید به استان قید نشده نداشتن ماده ۲۳ بوده است که موضوع را بررسی خواهیم کرد.

جهانشاهی با اشاره به اینکه متولی این پروژه ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان برنامه و بودجه است عنوان کرد: در استان به وسع خود اعتبار زمین را تامین کرده‌ایم.

وی در خصوص عودت زمین پروژه کتابخانه مرکزی استان به راه و شهرسازی یادآور شد: اقدام اداره کل راه و شهرسازی استان منطقی است چون اگر زمان اجرای پروژه طولانی شود زمین باید جایگزین شود.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان جنوبی افزود: اگر زمین این پروژه به اداره راه و شهرسازی عودت داده شود در مکان دیگری زمین اختصاص خواهد یافت.

وی بیان کرد: ادامه روند اجرایی این پروژه مستلزم اعتبار ملی و پیش نیاز این اعتبار نیز اخذ ماده ۲۳ است در حالیکه مسئولان متولی در این خصوص شک و شبهه دارند، لذا تاکید داریم به سمت اخذ این ماده قانونی بروند، حتی اگر اخذ این ماده زمانبر باشد هم باید بازنگری شود.

اعتبار استانی پاسخگو نیست

جهانشاهی اعتبار مورد نیاز برای این پروژه را سه هزار میلیارد ریال اعلام کرد و گفت: باید مسئولان به فکر جذب اعتبار ملی برای این پروژه باشند چون از محل اعتبارات استانی تامین این رقم امکان‌پذیر نیست.

وی اظهار کرد: موضع اداره کل راه و شهرسازی در خصوص این پروژه منطقی است چون اقدام عمرانی در این خصوص انجام نشده، از طرفی این پروژه نتوانسته به ردیف‌های ملی وصل شود و در توان استان نیز نیست.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان جنوبی یادآور شد: در سفر رئیس جمهور شهید به استان ۶۰۰ میلیارد ریال اعتبار به حوزه فرهنگی استان اختصاص یافت اما این پروژه در آن گنجانده نشده است.

مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی خراسان جنوبی هم در خصوص اخذ ماده ۲۳ این پروژه گفت: برای کتابخانه مرکزی بیرجند در سال‌های گذشته ماده ۲۱۵ ملی که ماده ۲۳ کنونی است اخذ شده است در غیر اینصورت یک میلیارد ریال اعتبار تخصیص داده نمی‌شد.

حاجی افزود: برای این پروژه ماده ۲۳ استانی اخذ نشده چون استان اعتباری اختصاص نداده است چون ‌یکی از شروط اخذ این کمیسیون پرداخت یک سوم هزینه پروژه است در حالیکه این پروژه ملی بوده و هیچ اعتباری از محل استان به این کتابخانه اختصاص نیافته است.

وی بیان کرد: با وجود پیگیری‌های مکرر در سفر رئیس جمهور شهید به خراسان جنوبی موضوع پیگیری نشد در حالیکه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان به عنوان مجری ساخت باید پیگیر باشد.

مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی خراسان جنوبی اظهار کرد: مالک کتابخانه مرکزی استان بعد از احداث، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی است و نهاد کتابخانه‌ها فقط بهره‌بردار این پروژه خواهد بود.

منبع: ایرنا