همزمان با آغاز سال تحصیلی، آماده‌سازی سالن ثبت نام با همکاری، مدیریت‌های اداری و پشتیبانی، آموزشی و تحصیلات تکمیلی و روابط عمومی و اطلاع‌سانی دانشگاه انجام شد.  

 ثبت نام از دانشجویان نو ورود به عنوان یکی از مراحل کلیدی حضور دانشجویان در دانشگاه در حال برگزاری است.

دانشگاه بیرجند براساس موافقت شورای گسترش آموزش عالی در سیزدهم خرداد ماه ۱۳۵۴ در قالب یک مؤسسه آموزش عالی به ریاست زنده یاد پروفسور محمدحسن گنجی از دانش آموختگان مدرسه شوکتیه و پدر علم جغرافیای نوین ایران تأسیس شد.

فعالیت آموزشی و علمی این دانشگاه از مهرماه سال ۱۳۵۶ با پذیرش ۱۲۰ دانشجو در سه رشته کارشناسی شیمی، فیزیک و ریاضی آغاز گردید.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی به مجتمع آموزش عالی تغییر یافت و مراحل رشد و شکوفایی خود را با سرعت بیشتری ادامه داد. در سال ۱۳۶۸ به مجتمع دانشگاهی تبدیل شد و به لحاظ موقیعت شایسته علمی در اسفندماه ۱۳۷۱ به دانشگاه بیرجند ارتقاء یافت.

دانشگاه بیرجند به عنوان قطب علمی و آموزشی شرق کشور و بزرگترین و قدیمی‌ترین مؤسسه آموزش عالی استان خراسان جنوبی با بیش از ۴۶ سال سابقه و کارکرد علمی، آموزشی، فرهنگی و اجتماعی ۳۰ هزار نیروی متخصص تربیت نموده است.

این دانشگاه همه ارکان یک دانشگاه کامل را دارد و از هیئت امناء و هیئت ممیزه مستقل برخوردار می‌باشد. دانشگاه بیرجند دارای حدود ۱۳.۳۰۰ هزار دانشجو در ۳۴۰ کدرشته در مقاطع تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری است.

دانشجویان تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) این دانشگاه  بالغ بر ۳۰ درصد جمعیت دانشجویی را تشکیل می‌دهند. دانشگاه بیرجند با ۳۵۰ نفر عضو هیئت علمی دارای

دانشگاه بیرجند دارای ۱۱ دانشکده در سه پردیس شوکت آباد، امیرآباد و پردیس شهداء است که به ترتیب تأسیس عبارتند از: دانشکده علوم، دانشکده کشاورزی، دانشکده مهندسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشکده هنر، دانشکده علوم ورزشی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشکده علوم ریاضی و آمار، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشکده برق و کامپیوتر و دانشکده فنی فردوس.

 دانشکده فنی و مهندسی فردوس، آموزشکده کشاورزی سرایان، آموزشکده کشاورزی سربیشه و آموزشکده معدن نهبندان از جمله مجموعه‌های اقماری دانشگاه بیرجند در سطح استان خراسان جنوبی هستند.

دانشگاه بیرجند در راستای انجام رسالت آموزشی و علمی خود دارای ۵۳ هزار مترمربع فضای آموزشی و ۱۱۳ هزار مترمربع فضای رفاهی و کمک آموزشی ملکی می‌باشد.

این دانشگاه به عنوان یک قطب علمی افزون بر نقش موثر در پویایی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی منطقه سهم مهمی در ارتقای بیرجند، مرکزیت یافتن و تکوین هویت نوین آن را به خود اختصاص داده است.

جذب دانشجویان خارجی از اولویت‌ها و اهداف دانشگاه بیرجند است و هم اکنون ۵۸۰ دانشجوی بین الملل در این دانشگاه مشغول به تحصیل می‌باشند.

در راستای گسترش ارتباطات علمی وبین المللی در سه سال اخیر دانشگاه بیرجند با ۲۱ دانشگاه مطرح خارجی تفاهم نامه همکاری علمی امضا کرده است.

دانشگاه بیرجند با توان پژوهشی بالا از نظر نیروی انسانی و امکانات قابل قبول پژوهشی تاکنون بیش از ۳۰۰ طرح پژوهشی، صد‌ها مقاله علمی پژوهشی، ثبت اختراع، ترجمه و تألیف کتب متعدد توسط اساتید مجرب و دانشجویان خلاق و کسب رتبه دوم انعقاد قرارداد پژوهشی کشور را داشته است.

این دانشگاه  براساس رتبه بندی مؤسسه تایمز که یکی از معتبرترین نظام‌های رتبه بندی جهان است در زمره ۱۱۰۲ دانشگاه برتر جهان و در بین دانشگاه‌های داخلی در رتبه ۱۶ قرار دارد.

دانشگاه بیرجند براساس آخرین رتبه بندی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمره دانشگاه‌های جامع سطح ۲ در تراز عملکرد ملی و با مأموریت محوری توسعه آموزش، پژوهش و فناوری و کمک به رفع چالش‌های ملی قرار گرفته است.

این دانشگاه  بر پایۀ ویرایش ۲۰۲۲ میلادی رتبه‌بندی جهانی دانشگاهی «گرین‌متریک» دربارۀ توسعۀ پایدار، درمیان دانشگاه‌های سبز دنیا قرار دارد.