از هویت‌نمایی عناصر ایرانی تا تولید صنعتی انیمیشن
مرکز پویانمایی صبا تنها مرکز تولید پویانمایی در کشور است که برای پخش آثار پویانمایی از شبکه‌های تلویزیونی رسانه ملی فعالیت می‌کند.
مرکز پویانمایی صبا اهداف و مأموریت‌هایی گوناگون در دستورکار دارد که ازجمله آن‌ها تولید برنامه‌های پویانمایی براساس اولویت‌های محتوایی ابلاغی و منطبق با استانداردهای روز دنیا، ترویج سبک زندگی ایرانی - اسلامی به‌واسطه تولید محتوای متعالی و پاک با الهام گرفتن از مبانی و توصیه‌های منبعث از تعالیم دین مبین اسلام، سیاست‌ها و تأکیدات نظام در اسناد بالادستی، فرهنگ غنی ایرانی، پیشرفت‌ها، دستاوردها و ارزش‌های انقلاب اسلامی و همگام با فناوری روز دنیاست.
همچنین پاسخگویی به نیاز رشد کودک متناسب با رده سنی خردسال، کودک و نوجوان مدنظر صباست. ازسوی دیگر، مرکز پویانمایی صبا در تلاش است در برنامه‌های تحولی خود به هیجان‌ها، احساسات، تمایلات و عواطف، درگیر شدن با تجربه‌های احساسی پیچیده‌تر، توان و قابلیت فزاینده برای شکل‌دهی مؤثرتر عواطف و راهبری هیجان‌ها، رفتارها و تعاملات و نیز مداخلات تغییردهنده در جهان بیرون از خود، احراز توانمندی در انتخاب آگاهانه الگوهای رفتاری یا ابداع الگوهای جدید در تناسب با شرایط و اقتضائات روز دنیا توجه و برمبنای آن‌ها تولید اثر کند. توجه ویژه به مخاطب هدف خردسال، کودک و نوجوان و نیز فراهم‌آوری بستر مناسب برای توسعه صنعت پویانمایی با پرورش نیروی انسانی خلاق و حرفه‌ای از دیگر اهداف و مأموریت‌های مرکز پویانمایی صباست که هفته‌نامه صداوسیما در گزارش پیش رو گوشه‌ای از آن‌ها را در گفت‌وگو با مدیران این مرکز مرور کرده است.
مجموعه‌های متنوعی درحال تولید است
علیرضا قانع اسماعیل‌پور، مدیرگروه نوجوان مرکز پویانمایی صبا نیز در گفت‌وگو با هفته‌نامه صداوسیما، با اشاره به اینکه مجموعه کارهایی که در این مرکز برای گروه سنی نوجوان تولید می‌شود، شامل مجموعه‌هایی است که مردم با آن‌ها خاطره دارند، گفت: یکی از مجموعه‌های ویژه ما «پهلوانان» است که اکنون وارد هجدهمین سال تولید خودش شده و تا الان ۷۰ قسمت آن تولید و پخش شده است. مجموعه جدید «کشتی‌گیران» نیز در ۵۲ قسمت ۱۵دقیقه‌ای تولید خواهد شد که روایت زندگی ورزشی یک نوجوان علاقه‌مند به کشتی است و تا قهرمانی المپیک هم پیش می‌رود و بعد مربی کشتی می‌شود. این را هم باید اذعان کنم که پویانمایی سرمایه‌ای ماندگار است که هیچ‌وقت کهنه نمی‌شود. ما پویانمایی را یک کالای سرمایه‌ای می‌بینیم و افرادی که در این کار پیشرواند، درواقع آینده‌نگرند و برنامه‌ریزی‌شان برای ۱۰ سال آینده است.
وی افزود: برنامه‌های متنوعی را در مرکز صبا درحال تولید داریم، مثل مجموعه «گذشته نگذشته»، «نئاندرتال‌ها» و «فرایند» با موضوع علمی‌که با نگاهی به دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی ایران در مرحله اول در ۱۰ قسمت تولید خواهد شد. پویانمایی «سه برادر» داستان سه برادر در دوران تاریخی حکومت آل‌بویه است. مجموعه «دشت پرماجرا» مربوط به گروه‌های مقاومت با موضوع مقاومت و ایستادگی در برابر ستمگران، ماجرای حیوانات یک جنگل است. کفتارها جنگل را اشغال و حیوانات دیگر را از جنگل بیرون می‌کنند. این اثر به‌نوعی به موضوع مقاومت و مبارزه فلسطینی‌ها و جنایات رژیم صهیونیستی برای کودکان می‌پردازد. مجموعه «جوانمردان» به موضوع اشغال ایران و مجموعه «نئاندرتال‌ها» به موضوع جمعیت می‌پردازد. مجموعه «گذشته نگذشته» نیز برشی از تاریخ معاصر است و همه این مجموعه‌ها در حال تولیدند و البته مجموعه پویانمایی «پهلوانان» قرار است نوروز ۱۴۰۴ پخش شود.
تولید برپایه اسناد بالادستی
قانع با بیان اینکه تمام تولیدات ما براساس اسناد بالادستی و سند تحول انجام می‌شود، گفت: همه کارهای تولیدی ما در ابتدا باید برمبنای تحقیق و نگارش انجام شوند. در غیر این صورت امکان‌پذیر نیست که ما به سمت تولید برویم. درواقع، سفارش تولید با موضوعات مختلف براساس اسناد بالادستی، ساختاری و ازطریق معاونت سیما به ما انتقال پیدا می‌کند و ما در برنامه‌سازی‌های خودمان موضوع جمعیت، آداب‌ورسوم و زندگی در مناطق گوناگون کشور و سایر موضوعات به‌روز را لحاظ می‌کنیم.
ماهیت پاک پویانمایی ایرانی
وی با بیان اینکه آثار پویانمایی کشورهای مختلف معرف فرهنگ و آداب‌ورسوم همان کشورهاست، گفت: مثلاً وقتی پویانمایی «شکرستان» از تلویزیون‌های دنیا پخش بشود، نمایانگر این است که این پویانمایی متعلق به ایران است و باید بگویم که از پویانمایی‌های ایرانی استقبال خوبی در داخل و کشورهای خارجی شده است؛ چراکه بسیار پاک و سالم‌اند.
تولید صنعتی پویانمایی
مدیرگروه نوجوان مرکز پویانمایی صبا درباره صنعتی‌سازی تولید پویانمایی اظهار کرد: ما قبلاً درزمینه تولید آثار پویانمایی تولید صنعتی نداشتیم. صنعتی یعنی اینکه بتوانیم تولید اثری را در تعداد و مدت طولانی ادامه بدهیم؛ یعنی یک مجموعه ۳۰دقیقه‌ای در ۸۰ قسمت تولید شود. تولید زمانی صنعتی می‌شود که برای ادامه کار حتماً وحدت رویه‌ای اتخاذ کرده باشید و اکنون ما در مرکز صبا کارهای سریالی پرتعداد انجام می‌دهیم؛ برای مثال یک اثر ۵۰۰قسمتی داریم و به کارهای کوتاه زیاد فکر نمی‌کنیم.
عوامل دخیل در هزینه‌های تولید پویانمایی
مدیرگروه نوجوان مرکز پویانمایی صبا با اشاره به اینکه ساخت آثار پویانمایی و هزینه‌های آن از ابعاد مختلف قابل‌بررسی است، افزود: تولید پویانمایی به عواملی نظیر سه‌بعدی، دوبعدی، تک‌قسمتی یا سریالی بودن اثر و مانند آن بستگی دارد و به‌راحتی نمی‌شود هزینه‌های تولید را از قبل پیش‌بینی کرد؛ چراکه ساخت آثار پویانمایی مرحله‌به‌مرحله پیش می‌رود و از قبل برآورد هزینه کردن کار درستی نیست. البته این را هم باید بگویم که هزینه‌های تولید پویانمایی در ایران بسیار کمتر از کشورهای خارجی است. وی اضافه کرد: پویانمایی تخصصی‌ترین رشته هنری نسبت به سینما و مثل نسبت پرستاری به پزشکی است. اگر سینما را مثل رشته پرستاری محسوب کنیم، پویانمایی در مقابل سینما مثل پزشکی است و این امر اهمیت آثار پویانمایی را و سختی کار در این رشته هنری نشان می‌دهد که حتماً باید در مسیر تولید باکیفیت از متخصصان این رشته بهره برد. قانع افزود: بسیاری از متخصصان و کارشناسان ایرانی رشته پویانمایی به‌اصطلاح لژیونر شده‌اند و از کشورهای خارجی سفارش می‌گیرند.
پیشرفت پویانمایی در ایران
وی با بیان اینکه ما قطعاً در علم پویانمایی و تولید آن پیشرفت کرده‌ایم گفت: ما ۱۸ سال قبل، تولید بسیار کمی داشتیم و اگر هم تولید می‌کردیم، تولیدات ما گاه ناقص و قابل‌پخش بین‌المللی نبود؛ اما امروز تولیدات ما نه‌تنها در ایران، بلکه در سایر کشورهای خارجی هم خواهان دارد و از آثار تولیدی ما استقبال می‌کنند.
مدیرگروه نوجوان مرکز پویانمایی صبا افزود: امروز همه تولیدات ما از همه شبکه‌های تلویزیونی صداوسیما پخش می‌شود و نزدیک به ۴۵ شرکت و گروه فعال با مرکز پویانمایی صبا همکاری می‌کنند و کاملاً بر تولیدات نظارت داریم. نظارت را مرحله‌به‌مرحله و در یک فضای صمیمانه و دوستانه انجام می‌دهیم تا کارها به‌نحو احسن پیش برود.
18 طرح پویانمایی برای کودکان در مسیر تولید
پوریا سازگار، مدیرگروه کودک مرکز پویانمایی صبا ضمن تشریح فعالیت‌های این گروه گفت: ما برای دو رده سنی شش تا ۹ سال و ۹ تا ۱۲ سال برنامه تولید می‌کنیم و هم‌اکنون حدود ۱۸ طرح درزمینه تولید پویانمایی برای کودکان در دست داریم که برخی از آن‌ها در مرحله اول تولید قرار دارند، مثل «راز شهر سوخته»، «ساعت پویا»، «موزه»، «نابغه‌های کوچک» و «راه خوبان» که در نوروز ۱۴۰۴ پخش خواهند شد و برخی برنامه‌ها هم مثل «مهارت‌های زندگی»، «آقامعلم و بچه‌ها»، «موزه»، «ماهی بادکنکی»، «جنگل فندق»، «مثل‌نامه» و «ماجرای ببعی» هم درحال تولیدند و چند برنامه هم در مرحله طراحی و پیش‌تولیدند، مثل «ماجراهای لیکو»، «شهر قطارها»، «تی‌تی هرمز» و «کهکشان کتاب».
وی ادامه داد: کار جدید ما «ساعت پویا» است که روایتگر جبران اشتباهات است؛ یعنی کودکان در این برنامه آموزش می‌بینند که چگونه اشتباهاتشان را جبران کنند یا اشتباه نکنند. پویانمایی «راز شهر سوخته» روایتی از شهر سوخته زابل است . پویانمایی «قصه‌های ناخوانده» هم روایتگر قصه‌های کهن و عامیانه ایرانی است که با زبان شعر و موسیقی برای کودکان بیان می‌شود. مدیرگروه کودک مرکز پویانمایی صبا با بیان اینکه پویانمایی «نابغه‌های کوچک» نیز همان برنامه قبلی «چاق و لاغر» است که با پویانمایی سه‌بعدی بازسازی‌اش کرده‌ایم، عنوان کرد: «ماجراهای لیکو» درباره لنج‌های خلیج‌فارس است و برنامه «تی‌تی هرمز» برای آشنایی بچه‌ها با جزایر ایرانی، صید و حمل‌ونقل دریایی تولید شده که با شیوه سه‌بعدی آموزش‌های لازم را به بچه‌ها می‌دهد. پویانمایی «شهر قطارها» هم درباره راه‌آهن، قطارها و حمل‌ونقل ریلی به کودکان آموزش می‌دهد. یک برنامه شاخص دیگر ما «مهارت‌های زندگی» نام دارد که تاکنون ۵۲۶ قسمت آن تولید و چند قسمتش هم قبلاً پخش شده است و در فصل پنجم آن هم ۵۲ قسمت تولید خواهد شد که رویکرد مذهبی دارد. این برنامه بارها از شبکه‌های استانی و ملی پخش شده و در تلوبیون ۲۱ میلیون بازدیدکننده داشته است. این میزان استقبال درواقع یک نصاب عالی محسوب می‌شود و هنوز پرمخاطب است و بیننده خودش را دارد.
همکاری و تعامل خوب با مراکز استان‌ها
سازگار درباره تعامل با پویانمایی‌کاران استان‌های مختلف هم گفت: معاونت استان‌ها یک واحد پویانمایی داشت که متأسفانه منحل شد. ما تمام دوستانی را که با معاونت استان‌ها همکاری می‌کردند، شناسایی کرده‌ایم و در شهرهای یزد، زاهدان و مشهد همکارانی داریم که با ما کار می‌کنند و در موضوعات مختلف از ما سفارش گرفته‌اند. وی افزود: موضوعات اصلی را به آن‌ها می‌دهیم و آن‌ها هم طرح می‌دهند، مثلاً مجموعه پویانمایی «ماجرای لیکو» در سیستان و بلوچستان، «راه خوبان» در مشهد و «تی‌تی هرمز» در یزد تولید می‌شود. البته بیشتر طرح‌های ما در تهران است و علاوه‌بر هنرمندان شهرستان‌ها، اکنون نزدیک به ۴۰ شرکت تولید پویانمایی در تهران و حدود ۲۰۰۰ نفر بهشکل مستقیم و غیرمستقیم با ما کار می‌کنند که بیشترشان تحصیل‌کرده و جوان‌اند.
استقبال کودکان از پویانمایی‌های وطنی
مدیرگروه کودک مرکز پویانمایی صبا با اشاره به اینکه خوشبختانه مرکز تحقیقات سازمان آمار خوبی ارائه داده و آن هم استقبال ۵۰درصدی مخاطبان کودک از برنامه‌های ما بوده است، گفت: بعضی از برنامه‌ها مثل «مهارت‌های زندگی» بالای ۷۰ درصد مخاطب داشته‌اند.
تعامل خوب با دانشگاه صداوسیما
سازگار در ادامه افزود: دانشجویان دانشگاه صداوسیما برخی از طرح‌های تکمیلی و کارآموزی خود را در این مرکز سپری می‌کنند. هنرجویان هنرستان صداوسیما و دانشجویان مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه صداوسیما نیز دوره‌های کارآموزی‌شان را در این مرکز انجام می‌دهند. وی همچنین گفت: باتوجه‌به اینکه مرکز پویانمایی صبا ۹۵ درصد از پویانمایی کشور را تولید می‌کند، اگر تهیه‌کنندگان پویانمایی از بیرون سازمان هرگونه راهنمایی و کمکی بخواهند، در خدمتشان هستیم و تعامل خوبی با آن‌ها داریم و از آنان حمایت می‌کنیم؛ چون تنها مرکز تولید پویانمایی در کشور هستیم و دوست داریم به همه کمک کنیم و این را هم باید بگویم که از برخی نهادها چون نیروی دریایی، نیروی انتظامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ... سفارش تولید داریم و ما هم از نیروی انتظامی و دیگر نهادها برای تولید، مشاوره می‌گیریم و درکل با همه نهادها، سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها تعامل و همکاری دوسویه داریم.
تعهد تولید سالانه 200 پویانمایی
مدیرگروه کودک مرکز پویانمایی صبا با بیان اینکه باتوجه‌به توفیقات این مرکز، سازمان قول همه‌گونه مساعدت و به‌خصوص افزایش بودجه تولید پویانمایی را داده است که اگر تحقق پیدا کند شاهد آثار قابل‌توجهی خواهیم بود، عنوان کرد: ما تعهد تولید ۲۰۰ ساعت پویانمایی در سال داریم که با کمک سازمان این میزان را افزایش خواهیم داد. آینده بسیار خوبی را برای مرکز پویانمایی صبا پیش‌بینی می‌کنم؛ چراکه همچنان روند صعودی داشته است و امیدواریم تا پنج سال آینده تولید پویانمایی این مرکز چندبرابر شود و به ۱۰۰۰ ساعت در سال برسد.
حسین محمودی، مدیرگروه خردسال مرکز پویانمایی صبا با بیان اینکه گروه خردسال مرکز پویانمایی صبا از مقطع سنی صفر تا شش سال تعریف شده است، گفت: معمولاً برنامه‌های تولیدی ما در دو مقطع سنی بین صفر تا سه سال و از سه تا شش سال تعریف شده است و مخاطب سنی بیشتر برنامه‌ها بین همین دو مقطع‌اند.
وی با بیان این مطلب که اکنون هشت برنامه پویانمایی مخصوص خردسالان را درحال تولید داریم، گفت: علاوه‌بر این‌ها، سه عنوان برنامه هم در مرحله نگارش‌اند که از میان آن‌ها می‌توان به «چی شد که این رنگی شدم»، «چیا»، «کوچولوهای کنجکاو»، «مهد کودک حیوانات»، «فیل کوچولو» و «آنی و مانی» اشاره کرد.
محمودی با اشاره به اینکه در این گروه برای تولید پویانمایی، فرایند مشخص و منظمی وجود دارد، گفت: این فرایند شامل نظارت دقیق و کامل بر طرح‌هاست که نظارت بر طرح‌ها از زمان پیش‌تولید آغاز می‌شود و تا مراحل تولید و پس‌تولید ادامه پیدا می‌کند. از مرحله ابتدایی طرح و فکر طرح تا پایان برنامه، گروه بر برنامه نظارت کامل دارد و وقتی طرح اولیه به گروه ارائه می‌شود، در شورای طرح و برنامه گروه خردسال بررسی‌های لازم انجام و درصورت تأیید به شورای‌عالی طرح و برنامه مرکز پویانمایی صبا ارائه می‌شود و درصورت تصویب در شورای‌عالی طرح مرکز، برآورد و مجوز نگارش صادر می‌شود.
مدیرگروه خردسال مرکز پویانمایی صبا افزود: کار پس‌از صدور نگارش به مرحله سیناپس می‌رسد و سیناپس‌ها را برای گروه می‌فرستند که درصورت تأیید از سوی گروه، سیناپس‌ها برای گروه تولید ارسال می‌شود و فیلم‌نامه براساس سیناپس نوشته می‌شود.
محمودی با بیان اینکه در مراحل نوشتن و تصویب فیلم‌نامه، نظارت کامل انجام می‌شود که شامل نظارت گروه خردسال، واحد فیلم‌نامه و کارشناس محتوایی است که برای هر بخش از فیلم‌نامه و فیلم‌نامه‌ای که برای هر برنامه نوشته می‌شود، گفت: ازطرفی، کارشناس محتوایی در کنار کار است و با تأیید او فیلم‌نامه ابلاغیه می‌گیرد و بعد‌از گرفتن ابلاغیه و با اخذ مجوز، وارد مرحله تولید می‌شود. وی تأکید کرد: از ابتدای پیش‌تولید تا پایان تولید، نظارت گروه ادامه دارد و برای هر برنامه هم ناظر کیفی داریم که در تمام مراحل کنار گروه تولید است و بر تمام مراحل اشراف کامل دارد. مدیرگروه خردسال مرکز صبا درباره برآورد بودجه هم به هفته‌نامه صداوسیما گفت: مرکز پویانمایی صبا براساس بودجه ابلاغی که به مرکز اختصاص پیدا می‌کند و برآوردی که نرخش مشخص است، برآورد را تعیین و جلسات برآورد را برگزار می‌کند. در دو سال اخیر برآوردها افزایش یافته است، بااین‌حال، این نرخ برآورد نسبت به نرخ برآورد پویانمایی‌هایی که در ایران و منطقه تولید می‌شود، کم است؛ ولی این امر باعث نشده که از استانداردها و کیفیت‌های تولیدات مرکز پویانمایی صبا کاسته شود. وی در پایان این گفت‌وگو تصریح کرد: در مجموعه گروه خردسال مرکز پویانمایی صبا اولین مجموعه تلویزیونی 4k به نام «چیا» تولید شده است که این برنامه از شبکه فراتر در حال پخش است و همچنین فصل سوم این برنامه را هم در دست تولید داریم.
سیاوش زرین‌آبادی، تهیه‌کننده پویانمایی «پهلوانان» گفت: فکر تولید یک مجموعه با این فضا و سبک و سیاق برای قشر نوجوان از ۱۸ سال قبل در من شکل گرفت؛ اثری که با شخصیت‌های فرهنگ ایرانی- اسلامی خودمان مطابقت داشته باشد و بتواند با قشر نوجوان ارتباط برقرار کند.
وی افزود: با الهام گرفتن از شخصیت پوریای ولی برای ساخت این مجموعه اقدام کردم و این مجموعه در ۱۸ سال قبل با همکاری خوب مدیران آن موقع مرکز صبا کلید زده شد. ابتدا برای ۱۳ قسمت ۲۷دقیقه‌ای به‌شیوه دوبعدی کار را آغاز کردیم که بعد از سه سال مجموعه پخش شد و بسیار مورداستقبال قرار گرفت که همین استقبال مردم باعث شد کار با تولید فصل‌های جدید ادامه پیدا کند. زرین‌آبادی با بیان اینکه تاکنون ۷۰ قسمت از این مجموعه تولید و از شبکه‌های مختلف صداوسیما پخش شده است، گفت: مجموعه «پهلوانان» اولین بار از شبکه دو سیما پخش شد و الان هم شبکه‌های مختلف درحال پخش این مجموعه‌اند. در دو سال اخیر هم در ایام نوروز از شبکه یک تلویزیون پخش شده است که به‌نظرم، گام بسیار خوبی در پخش مجموعه «پهلوانان» بود و عده زیادی توانستند این مجموعه را تماشا کنند.
قهرمانان ملی افتخار ما هستند
این تهیه‌کننده با بیان اینکه اکنون در روزگاری زندگی می‌کنیم که همه کشورهای جهان برای قهرمانان خود ارزش‌گذاری می‌کنند و سعی دارند با تولید آثار فاخر فرهنگی یاد و خاطره آن‌ها را زنده نگه دارند که البته در برخی موارد، بعضی از کشورها، به‌ویژه در آمریکا گزافه‌گویی هم می‌کنند و از قهرمانان جعلی خود با پویانمایی‌های جذاب رونمایی می‌کنند، گفت: این درحالی است که ما در کشور خودمان شخصیت‌ها و قهرمانان واقعی و بسیار ارزشمندتر و ماندگارتری داریم که باید به آنان بپردازیم، زیرا قهرمانان ما به‌مراتب جذاب‌تر، ارزشمندتر و اخلاقی‌ترند و می‌توانند در امر تربیت و الگوپذیری قشر نوجوان و جوان ما اثرگذارتر از شخصیت‌های جعلی خارجی باشند.
وی افزود: خوشبختانه با پخش «پهلوانان» بازخوردهای خوبی ازسوی نوجوانان و کودکان و خانواده‌های آن‌ها داشتیم که برای ما بسیار ارزشمند و انگیزه‌بخش بوده است. وظیفه ماست که این نوع شخصیت‌ها را برای نوجوانان، کودکان و حتی بزرگسالان روایت و معرفی کنیم که خوشبختانه موردتوجه و عنایت خانواده‌ها و کودکان و نوجوانان قرار گرفته است. زرین‌آبادی با بیان اینکه بیشتر کارهای پویانمایی در فضای قهرمان‌پروری که در کشورهای خارجی و وابسته به استکبار انجام می‌شود، توأم با خشونت، بی‌اخلاقی و ایجاد وحشت و توهّم در نوجوانان و کودکان است، افزود: آن‌ها فقط قصدشان از تولید این‌چنین آثاری ترویج خشونت، خونریزی، هیجانات کاذب و بی‌فرهنگی با تصاویر کاذب بصری است؛ اما ما هدف دیگری را دنبال می‌کنیم و سعی کرده‌ایم که از خشونت پرهیز کنیم و بیشتر به آموزه‌های اخلاقی، تربیتی، دینی، فرهنگی و باورهای اصیل دینی و مذهبی بپردازیم که خوشبختانه موردتوجه خانواده‌ها قرار گرفته است. تهیه‌کننده مجموعه پویانمایی «پهلوانان» با بیان این مطلب که بخش‌هایی از این مجموعه زبان‌گردانی و به عربی هم ترجمه شده است، گفت: به‌نظرم، مجموعه پویانمایی «پهلوانان» ظرفیت‌های لازم را دارد که به چند زبان مهم خارجی ترجمه و زبان‌گردانی شود و به‌ویژه، برای کشورهای اسلامی یا کشورهایی که با ما اشتراکات فرهنگی دارند زبان‌گردانی یا زیرنویس شود و حتی با زیرنویس انگلیسی به سایر کشورها هم عرضه شود. وی در پایان، ضمن تشکر و قدردانی از حمایت‌های مرکز پویانمایی صبا گفت: افزایش هزینه‌های تولید آثار پویانمایی در ایران درحال‌حاضر کار را قدری برای ما سخت کرده است و اگر بودجه تولید آثار پویانمایی مقداری افزایش پیدا کند، قطعاً کارهای فاخر و باارزش‌تری برای مخاطبان تلویزیون و رسانه ملی تولید خواهیم کرد.
محمدرضا عباسپور، مدیر آرشیو مرکز پویانمایی صبا ضمن تشریح فعالیت‌های آرشیو این مرکز گفت: این مرکز، قطب و مرجع پویانمایی کشور تلقی می‌شود و آیین‌نامه‌های تحویل منابع و دریافت پویانمایی از این مکان صادر می‌شود. آرشیو مرکز صبا در سال ۱۴۰۱ به‌عنوان آرشیو نمونه کشور معرفی شده است. کل طرح‌های الف پویانمایی تحویل این مرکز می‌شود و بررسی‌ها تماماً در اینجا صورت می‌گیرد و تنها مرجع تخصصی دریافت منابع پویانمایی صداوسیماست. وی افزود: در سه سال اخیر هم تولید انجین اصلاح تصویر براساس هوش مصنوعی در این مرکز عملی شده است. با توجه به اینکه ما از سال ۱۳۹۳ وارد دوران دیجیتال و فضای فول HD شده‌ایم و طبعاً خیلی از کارهای ما مربوط به قبل از این تاریخ بوده است، ولی قابل‌پخش بوده و مخاطب هم داشته است، اما برای افزایش کیفیت کارها بررسی‌هایی انجام شد و با همکاری مرکز پویانمایی صبا با شبکه فراتر و گروهی از دانشگاه تهران، طراحی و برنامه‌نویسی صورت گرفت و به مدت ۱۵ ماه بررسی به عمل آمد. مدیر آرشیو مرکز پویانمایی صبا ادامه داد: هم‌اکنون منابع قدیمی‌با اصلاح رنگ و تصویر به‌حالت تمام HD و UHD بازسازی می‌شود و به آنتن رسانه ملی برمی‌گردد و تاکنون تقریباً ۱۶ هزار دقیقه منابع را بازسازی کرده‌ایم (منابعی که قبلاً به‌صورت بتاکم بودند به SD تبدیل و بعد به تمامHD و UHD تبدیل شدند). با به‌کارگیری هوش مصنوعی و تبدیل منابع به سامانه‌های به‌روز دنیا برای اولین‌بار در کشور صرفه‌جویی بسیار خوبی برای سازمان صداوسیما شده است.
آرشیو 4400 ساعت منابع پویانمایی تولید ایران
وی با اشاره به اینکه سامانه بازسازی اصلاح رنگ و تصویر منابع که از طریق هوش مصنوعی انجام شده است، برای اولین بار در ایران اتفاق افتاده و کاملاً بومی و ایرانی است، گفت: در این مرکز ۴۴۰۰ ساعت منابع پویانمایی تولید ایران داریم که ما را به‌عنوان بزرگ‌ترین پیشران پویانمایی کشور معرفی می‌کند و تفاوت آرشیو مرکز پویانمایی صبا با سایر آرشیوی‌های کشور در این است که این آرشیو مثل گروه‌های تولیدی که برنامه‌سازی می‌کنند، اختیار دارد که برنامه را اصلاحیه بزند، درخواست کارشناسی تصویر کند و حتی برنامه را برای اصلاح نواقص و ساخت مجدد برخی از بخش‌های برنامه عودت دهد و این تفاوتی است که ما با سایر آرشیوهای پویانمایی در کل کشور داریم. عباسپور با اشاره به اینکه هم‌اکنون شبکه‌های تلویزیونی سراسری و نیز استان‌ها از آرشیو مرکز صبا استفاده می‌کنند و درخصوص تهیه‌کنندگان هم اگر قرار باشد برنامه‌های ترکیبی ساخته و به آن‌ها تصویر ارائه شود، به آن‌ها خدمات می‌دهیم، گفت: پویانمایی‌ها در واحد آرشیو مرکز صبا پالایش و موضوع‌بندی و کلیدواژه‌هایشان آماده می‌شود. پس‌از مشخص شدن مناسبت‌های پخش آن‌ها، کیفیت‌ها بررسی می‌شود و سپس، در سامانه‌ای قرار می‌گیرد تا تمام کشور بتوانند از آن اطلاع داشته باشند و از ما درخواست کنند.
وی افزود: سازمان‌ها و سایر نهادهای کشور هم با اخذ معرفی‌نامه از سازمان متبوع خود می‌توانند از منابع این مرکز استفاده کنند که البته باتوجه‌به اینکه منابع این مرکز اختصاصاً مربوط به سازمان صداوسیماست، تعداد کمی از سازمان‌ها و نهادهای بیرون از سازمان درخواست استفاده از منابع آرشیوی ما را دارند، مگر اینکه سرمایه‌گذاری مشترکی در امر تولید پویانمایی بین صداوسیما و آن سازمان مربوطه صورت‌گرفته باشد و قرار باشد که بخشی از تصاویر را داشته باشند.
در این صورت، براساس هماهنگی‌های لازم و قوانین مربوط به این مرکز، آن آثار را در اختیارشان قرار می‌دهیم. مدیر آرشیو مرکز پویانمایی صبا با بیان اینکه درزمینه حفظ و نگهداری آثار در مرکز پویانمایی صبا باید بگویم که در این مرکز بسیار با دقت این کار را انجام می‌دهیم و آثار را در نسخ بیشتری حفظ و نگهداری می‌کنیم، گفت: در این مرکز، سه نسخه نوار مغناطیسی از برنامه می‌گیریم و دو نسخه را به اداره‌کل آرشیو سازمان ارسال می‌کنیم و یک نسخه مغناطیسی را در این مرکز نگهداری می‌کنیم. کل برنامه‌های ما در سرورها و هاردهایی ذخیره می‌شوند.
عباسپور مهم‌ترین مشکل را دریافت منابع تولیدی پویانمایی ازطریق هوش مصنوعی دانست و گفت: این یعنی فضاها، اشیا و اشخاصی که در پویانمایی هستند، با هوش مصنوعی تولید بشوند. ما الان باید روش‌های خودمان را تغییر بدهیم. فرایند استفاده بیشتر از هوش مصنوعی در حال طی شدن است و یکی از اقدامات مهم پیش روی ماست. وی ادامه داد: یکی از کارهای مهمی‌که الان در مرکز پویانمایی صبا درحال اجراست، تولید پویانمایی با انجین بازی‌های رایانه‌ای است. در مرکز صبا با بهره‌گیری از انجین بازی‌های رایانه‌ای پویانمایی تولید می‌کنیم و تمام پویانمایی‌هایی که در مرکز پویانمایی صبا تولید می‌شود، قابلیت تبدیل به بازی‌های رایانه‌ای را برای بچه‌ها دارد. در حوزه فضای مجازی هم آنچه فضای مجازی لازم داشته باشد که در وبگاه‌ها و نرم افزارهای کاربردی قرار دهد، آن‌ها را در اختیارشان قرار می‌دهیم و تعامل خوبی هم با صداوسیمای استان‌ها داریم. هر مرکزی که بخواهد وارد فضای پویانمایی شود و سؤال و مشکلی داشته باشد، ما کمکش می‌کنیم و شرایط دریافت منابع را برایش تشریح و همراهی‌اش می‌کنیم. یکی از کارهای ما تسهیل‌گری امور برای مراکز است.
ابتدا در پرسش‌وپاسخی صمیمانه با محمدرحیم لیوانی، رئیس مرکز پویانمایی صبا، به اهداف و برنامه‌های این مرکز پرداختیم. دوست داریم از زبان شما بدانیم فعالیت‌های مرکز بیشتر حول چه محورهایی است.
تولیدات مرکز پویانمایی صبا علاوه‌بر به‌روز بودن براساس نیاز مخاطبان خود در تلاش است که تا حد امکان تأکیدات و سیاست‌های ابلاغی نظام جمهوری اسلامی ایران و سازمان صداوسیما را در مدنظر قرار دهد و به آن عمل کند.
چه کارهایی از صبا درحال پخش از شبکه‌های تلویزیونی است و چه کارهایی را در دست اقدام دارید؟
بیش از ۵۵ عنوان مجموعه برنامه پویانمایی در این مرکز درحال تولید است که اشاره به همه آن‌ها در این مجال نمی‌گنجد، برای نمونه برخی از آن‌ها به این شرح است: مجموعه‌های پویانمایی «جوانمردان»، «پهلوانان»، «چشمان بیدار»، «نئاندرتال‌ها»، «کشتی‌گیران»، «سه برادر»، «جنگل فندق»، «ساعت پویا»، «موزه»، «نابغه‌های کوچک»، «گردان مشکل‌گشا»، «مهارت‌های زندگی» و... .
درزمینه کار برای خردسالان و کودکان چه آثاری تولید شده و چه کارهایی در دست تولید دارید؟
این مرکز از ابتدا برای تولید پویانمایی و پاسخگویی به نیاز رشد گروه خردسال، کودک و نوجوان ایجاد شد و به‌مرور تولید برای مخاطبان بزرگسال نیز در دستورکار قرار گرفت. اکنون هم بخش عمده‌ای از تولیدات مرکز پویانمایی صبا برای مخاطبان خردسال و کودک است که شبکه اصلی پخش‌کننده آن‌ها شبکه‌های نهال و پویا هستند و برخی از این برنامه‌ها عبارت‌اند از: «قصه‌های ریرا»، «نقاش کوچولو»، «کوچولوهای کنجکاو»، «فیل کوچولو» و... برای مخاطبان خردسال؛ «ماهی بادکنکی»، «موزه، ساعت پویا»، «مثل‌نامه»، «پند پارسی»، «روباه کلک، خروس زیرک» و... نیز برای مخاطبان کودک.
درحالی که سازمان از شروع دوره مدیریتی جدید در مسیر تحول قرار گرفته، مرکز صبا چه گام‌هایی برای تحقق سند تحول برداشته است؟
خوشبختانه با ابلاغ سند تحول، محور محتوایی اکثر تولیدات مرکز همسو با سند تحول تنظیم شده است و برای طراحی و نگارش فیلم‌نامه، مشاورانی حضور دارند که با همکاری نویسندگان و تهیه‌کنندگان مجموعه محورهای محتوای سند تحول را در تولیدات دنبال می‌کنند. همچنین دو محور اصلی در سند تحول، بحث هویت‌محوری و عدالت‌گستری است که درزمینه هویت ملی و اسلامی در پویانمایی، می‌توان گفت بیشتر تولیدات مرکز پویانمایی صبا به‌گونه‌ای است که هر مخاطبی در هر جایی از دنیا تماشایشان کند، متوجه ایرانی بودنشان می‌شود که این فضا با استفاده از نمادهای ملی، ایرانی و اسلامی در تمام زمینه‌ها، ازقبیل طراحی ظاهر شخصیت‌ها، به‌ویژه شکل و حالت صورت و اندام‌ها، پوشش افراد، نوع علامت‌های ارتباطی میان افراد براساس مفاهیم ایرانی مانند علائم و نشانه‌های پیروزی، موفقیت، خداحافظی و... با استفاده از زبان بدن و...، فضاهای جغرافیایی خاص ایران مانند کوه‌ها، دریاها، شهرها و...، نمادهای پرچم، مسجد، رنگ‌های ایرانی- اسلامی‌به‌عنوان رنگ‌های اصلی تصویر، وسایل، لوازم و تزئینات ایرانی در تصویرو مانند آن به نمایش درمی‌آید. بهره بردن از ادبیات و فرهنگ عامیانه و داستان‌های بومی، ایرانی و دینی برآمده از فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی نیز وجه دیگری است که بر آن تأکید داریم.
ازطرفی، داستان‌سرایی براساس نوع ارتباط فرهنگی و اجتماعی تعریف‌شده با فرهنگ ایرانی- اسلامی و استفاده از بازی‌های ملی و بومی ایرانی عملیاتی می‌شوند و مصداق عینی پیدا می‌کنند.
در زمینه عدالت‌گستری هم توجه به گروه‌های مختلف از سه منظر در مرکز پویانمایی صبا صورت‌گرفته است که شامل استفاده از ظرفیت نیروی انسانی موجود در استان‌ها برای تولید مجموعه‌های پویانمایی به‌ویژه به‌عنوان انیماتور، توجه به حال‌وهوا و قومیت‌های مختلف ازطریق طراحی موقعیت جغرافیایی داستان‌ها در شهرستان‌ها، مانند فضای سیستان و بلوچستان در برنامه «راز شهر سوخته» و...، نیز توجه به ناشنوایان در تولید برنامه‌ها می‌شود. برخی برنامه‌های کودک و نوجوان بهشکل زیرنویس با زبان اشاره برای ناشنوایان آماده‌سازی می‌شود.
در زمینه تولید آثار پویانمایی در گونه دفاع‌مقدس تاکنون در این مرکز چه آثاری تولید شده و برنامه‌ریزی آینده شما دراین‌خصوص چیست؟
ازآنجاکه گونه دفاع مقدس یکی از گونه‌های اصلی محتوایی محسوب می‌شود، آثار خوبی تاکنون در این مرکز تولید شده و برخی آثار نیز در حال تولیدند، مثل «چهل شاهد»، «سلام بر ابراهیم»، «گردان مشکل‌گشا» و «چشمان بیدار».
ازآنجاکه مرکز صبا تنها مرکز تولیدکننده آثار پویانمایی کشور برای شبکه‌های تلویزیونی رسانه ملی محسوب می‌شود، دوست داریم ارزیابی شما را به‌عنوان رئیس مرکز بدانیم: آیا صبا تاکنون به اهداف موردنظرش رسیده است؟
از نگاه خودمان و براساس ارزیابی‌ها و بازخوردهای مخاطبان و به‌خصوص نظرسنجی‌های مرکز تحقیقات سازمان، به نظر می‌رسد مرکز پویانمایی صبا تا حد زیادی در مسیر اصلی حرکت کرده و به اهدافش دست‌یافته است. البته حوزه‌های نظارتی بهتر می‌توانند براین ادعا صحه بگذارند که دراین‌باره به چند مورد می‌توان اشاره کرد، مثلاً برنامه «مهارت‌های زندگی» در گزارش‌های مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما همواره درصد بیننده و رضایت بالای ۵۰ درصد داشته است. برنامه «شکرستان» در تابستان سال گذشته در زمره چهار برنامه اصلی نوجوان از منظر مخاطبان بوده یا برنامه‌های «پهلوانان» و «شکرستان» در بهار امسال در ردیف برنامه‌های پربیننده قرار گرفته‌اند.
این نکته را هم اضافه کنم که اجرای پژوهش‌های کاربردی و محتوایی با هدف غنی‌سازی محتوا و شناخت حداکثری از مسائل براساس شناسایی موضوعات و سرفصل‌ها و خطوط اصلی محتوایی بوده است. این اقدام باعث شده ضمن شناخت جامع تمام جوانب و مسائل، جنبه‌های پنهان و دور از ذهن نیز نمایان شود که درحقیقت، همان خطوط سبز محتوایی موردتأکید در سند تحول است و اکنون یکی از افتخارات ما این است که با اطمینان می‌توان گفت تمام مجموعه‌های پویانمایی در دست تولید دارای محور محتوایی مشخص هستند و هم مرکز پویانمایی صبا و هم برنامه‌ساز به‌روشنی می‌دانند که می‌خواهند به چه موضوع محتوایی در برنامه بپردازند.
درباره برون‌سپاری تولید برنامه‌ها هم برایمان بگویید. نحوه همکاری شرکت‌ها و مؤسسات تولید پویانمایی با مرکز صبا چگونه است و تعامل بر چه مبنایی شکل می‌گیرد؟
تمام پویانمایی‌های این مرکز بهشکل برون‌سپاری و توسط شرکت‌ها و تهیه‌کنندگان خارج از سازمان تولید می‌شود و مرکز صبا به‌عنوان کارفرما بر روند تولید از ابتدا (سفارش و دریافت طرح تا ارزیابی و تسویه‌حساب) چه به‌لحاظ محتوا و چه تولید برنامه نظارت دارد و براساس برنامه‌ریزی تولید و مالی صورت‌گرفته، تولید آثار را پیگیری، آرشیو و درزمینه تخصیص اعتبار به برنامه اقدام می‌کند و همان‌طور که گفته شد، مرکز پویانمایی صبا بر تمام مسیر و فرایند تولید نظارت کامل دارد و تا زمانی که ناظران، فیلم‌نامه و اثر تولیدشده را تأیید نکنند، برنامه به آنتن راه نمی‌یابد.
در میان آثار تولیدی مرکز در بخش بین‌الملل آیا آثاری بوده‌اند که در جشنواره‌های داخلی و بین‌المللی به موفقیت رسیده و جایزه گرفته باشند؟
بله، آثار این مرکز در جشنواره‌های مختلف توفیقاتی داشته‌اند، برای نمونه: در جشنواره پویانمایی تهران در سال گذشته مجموعه پویانمایی «چیا» به‌عنوان بهترین مجموعه انتخاب شد و در جشنواره‌های دیگر با موضوع برنامه‌ها، غالباً آثار مرکز پویانمایی صبا موردتوجه قرار گرفته‌اند.
درخصوص فروش محصولات پویانمایی مرکز صبا به شبکه‌های تلویزیونی کشورهای خارجی هم مصادیقی وجود دارد که به آن‌ها اشاره کنید؟
مرکز پویانمایی صبا در سال‌های اخیر توفیقات چشمگیری به‌لحاظ حضور در جشنواره‌های ملی و بین‌المللی به دست آورده است و کشورهای خارجی، به‌خصوص کشورهای جنوب شرق آسیا چون چین، ویتنام، مالزی و همچنین کشورهایی مانند ایتالیا و برزیل سالانه تعدادی از آثار تولیدی این مرکز را خریداری و از شبکه‌های تلویزیونی‌شان پخش می‌کنند، مثل مجموعه‌های پویانمایی «شکرستان»، «تندر»، «چیا» و «ماهی بادکنکی».
جا داره یادی از مرحوم احمدی هم کنیم که با اون صدا و ریتم قشنگ تو شکرستان هنرنمایی کردن