آتشکده نیاسر در ۲۰ کیلومتری غرب کاشان، سازه ای متعلق به اواخر دوران اشکانی یا اوایل دوران ساسانی و یکی از سالم‌ترین و کهن‌ترین آتشکده های ایران است که بر بالای یک بلندی سنگی و در جوار چشمه‌ای به نام "چشمه اسکندریه" قرار دارد که این چشمه آبشار نیاسر را تغذیه می‌کند.
یک معدن تراورتن در شعاع صد متری آتشکده نیاسر طی سال‌ها ضوابط حریمی آن را نقض و منظر این اثر تاریخی را مخدوش کرده و حالا آن طور که مدیر پایگاه میراث‌فرهنگی نیاسر به ایرنا گفته، مجوز بهره‌برداری این معدن با پیگیری برخی اهالی منطقه که اراضی آن‌ها در محدوده معدن بوده، باطل شده است.
مکاتبات میراث فرهنگی در همه سال‌های گذشته نتوانسته بود، این مشکل را در حریم آتشکده نیاسر حل کند چراکه معدن کاران و سازمان های متولی معتقد بودند معدن تراورتن برای این اثر تاریخی مشکلی ایجاد نمی کند. این موضوع در حالی است که حریم منظری این اثر تاریخی در اثر برداشت سنگ، مخدوش و این مهم که سیمای آتشکده نیاسر را تخریب کرده است، نادیده گرفته شده بود.
پیشتر در اسفند ۱۴۰۱ در گزارشی، به شرایط دشوار حریم منظری آتشکده نیاسر بدلیل فعالیت معدن تراورتن پرداخته بودیم و پیرو آن، علی دارابی قائم مقام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به اداره کل حفظ و احیاء بناها، محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی وزارتخانه و مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان دستور داد موضوع را با فوریت و اولویت بررسی کنند.
حسبِ دستور این مقام میراث فرهنگی کشور، موضوع از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان، اداره میراث فرهنگی کاشان و پایگاه میراث فرهنگی نیاسر به لحاظ حقوقی پیگیری شد.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی نیاسر، گفت: در کنار این پیگیری‌ها، تعدادی از مالکان اراضی واقع در محدوده معدن نیز بدلیل پیشروی معدن‌دار به اراضی آن‌ها، از طریق دستگاه‌های مربوطه این موضوع را پیگری کردند.
علی ابولفضلی افزود: نهایتا شورای عالی معادن استان جهت بررسی موضوع از دستگاه‌های مربوطه از جمله میراث فرهنگی استعلامات لازم را انجام داد و به این ترتیب با نظر این شورا مجوز بهره‌برداری معدن تراورتن در حریم آتشکده نیاسر باطل شد.
وی گفت: با ابطال مجوز بهره‌برداری معدن تراورتن، قرار شد با توجه به کاربری گردشگری این محدوده در طرح جامع شهر نیاسر، چاله های بزرگی که در اثر فعالیت و برداشت سنگ ایجاد شده است، توسط معدن‌دار پر و به حالت اولیه بازگردانده شود.
وی افزود: پیشتر هم از معدن‌دار خواسته شده بود تا وضعیت منطقه را ساماندهی کند تا آنچه بواسطه برداشت سنگ رخ داده و منظر آتشکده نیاسر را مخدوش کرده، تغییر کند اما این مطالبه دچار تاخیر شد.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی نیاسر گفت: معدن در زمان حاضر تعطیل است و پیگیر هستیم معدن‌دار به تعهداتش عمل کند تا با ساماندهی منطقه، حریم منظری آتشکده نیاسر بهبود پیدا کند.
یک فعال میراث فرهنگی نیز با اشاره به وضعیت دشوار حریم منظری آتشکده نیاسر گفت: علاوه بر آسیب‌های احتمالی که فعالیت معدن تراورتن در حریم این اثر تاریخی داشته، شوربختانه سیمای منظری سالم‌ترین آتشکده ایران به شدت مخدوش شده و این موضوع نیازمند پیگری است تا معدن‌دار شرایط دشواری را که پدید آورده، ترمیم کند.
نرگس درخشان افزود: بواسطه فعالیت معدن طی سال‌های گذشته، چاله‌های بزرگ با مناظری نازیبا در حریم آتشکده نیاسر بوجود آورده است و اولین سوالی که با دیدن این صحنه به ذهن بیننده می‌آید این است که چرا نظارت دستگاه میراث فرهنگی کشور تا این اندازه نازل و ناکارآمد است که نتوانسته مانع چنین تخریبی شود و یا اینکه چرا پیگیری‌ها و دفاعیات میراث فرهنگی در مراجع قانونی و در برابر نهادهای وابسته به امور معادن نتوانسته حرفش را به کرسی بنشاند.
وی تصریح کرد: این موضوع نشان می‌دهد که هنوز قوانین میراث فرهنگی بدرستی درک نمی‌شود و به این واسطه صدمات جبران ناپذیری به سرمایه‌هایی که حکم گرانبهاترین ذخایر کشور را دارند وارد می‌شود.
درخشان یادآور شد: طبق ضوابط حریم آثار تاریخی، فعالیت معادن در این حریم ممنوع است و هر اتفاقی در آن باید با اجازه میراث فرهنگی باشد اما آنچه در حریم آتشکده نیاسر رخ داده بیانگر نادیده گرفته شدن این قوانین است و حالا در زمانی که حریم منظری این اثر یگانه ایران به شدت مخدوش شده، مجوز معدن باطل شده است.
وی افزود: به هر روی امیدواریم هرچه زودتر منطقه برداشت سنگ در حریم آتشکده ساماندهی شود و موارد اینچنینی درس عبرتی برای تصمیم‌گیری های آینده در حریم و عرصه آثار تاریخی باشد تا تصمیم گیران از کنار قوانین و نظرات کارشناسی به سادگی عبور نکنند.
به گفته فعالان میراث فرهنگی قریب به ۲۰ سال برداشت سنگ معدن تراورتن در حریم آتشکده نیاسر حریم منظری این اثر باستانی را مخدوش کرده است. علاوه بر معدن تراورتن، یک معدن انفجاری سنگ آهن نیز در سه کیلومتری این اثر تاریخی فعال است.
آتشکده نیاسر در ۳۵ کیلومتری غرب کاشان و در منطقه ای کوهستانی در ارتفاعات کرکس قرار دارد. گفته می شود این آتشکده مربوط به اواخر دوران اشکانی و یا اوایل دوران ساسانی است.
این اثر که در سال ۱۳۱۷ در شمار آثار ملی ایران قرار گرفته است، از کهن ترین و سالم ترین چهارتاقی های موجود در کشور به شمار می آید.
منبع: ایرنا
