براساس مستندات سازمان جهانی بهداشت (WHO) [۲]، همه افراد در معرض اشعه UV ناشی از خورشید هستند و تعداد در حال افزایشی از مردم در معرض منابع مصنوعی مورد استفاده در صنعت، تجارت و تفریح و سرگرمی ​​هستند.

خورشید فراوان‌ترین منبع اشعه فرابنفش در محیط اطراف ما است. امواج خورشیدی شامل نور مرئی، گرما و اشعه فرابنفش (UV) است. همانطور که نور مرئی از رنگ‌های مختلفی تشکیل شده است که در رنگین کمان آشکار می‌شوند، طیف اشعه UV به سه ناحیه با عنوان UVA، UVB و UVC تقسیم می‌شود. هنگامی که نورخورشید از اتمسفر (جو) عبور می‌کند، کل UVC و بیشتر UVB به واسطه ازن، بخار آب، اکسیژن و دی اکسید کربن جذب می‌شود. UVA به میزان قابل توجهی توسط اتمسفر فیلتر نمی‌شود.

آیا ارتباطی بین کاهش (تخریب) لایه ازن و اشعه UV وجود دارد؟

مطابق Who ازن یک جاذب ویژه و مؤثر اشعه UV است. با نازک‌تر شدن لایه ازن، فعالیت فیلتر محافظ اتمسفر به تدریج کاهش می‌یابد. در نتیجه، مردم و محیط زیست در معرض میزان بالاتری از اشعه UV، به ویژه UVB قرار می‌گیرند. تخریب لایه ازن به دلیل مواد شیمیایی ساخته شده توسط انسان که در اتمسفر آزاد می‌شوند، ایجاد می‌گردد و تا زمانی که استفاده از ترکیبات کلر و برم به شدت کاهش یابد، ادامه خواهد داشت. توافق‌های بین المللی به ویژه پروتکل مونترال، به تدریج موفق به حذف تدریجی تولید مواد مخرب لایه ازن می‌شوند. با این حال، طول عمر طولانی مواد شیمیایی که قبلاً به اتمسفر آزاد شده‌اند، باعث می‌شود تا مشکلات تخریب لایه ازن برای سال‌های طولانی ادامه داشته باشد. ترمیم کامل میزان ازن تا سال ۲۰۵۰ مورد انتظار نمی‌باشد.

 بروز انواع مختلف سرطان پوست در دهه‌های گذشته به طور چشمگیری در حال افزایش بوده است. برخی از افراد ادعا می‌کنند که این به دلیل تخریب لایه ازن و افزایش میزان UV است. با این حال، اکنون بیشتر شواهد نشان می‌دهند که علت اصلی افزایش نرخ سرطان، تغییر رفتار است، تا تخریب لایه ازن.

فعالیت‌های بیشتر در خارج از منزل و در فضای باز و تغییر عادات آفتاب گرفتن، اغلب منجر به مواجهه بیش از حد با UV می‌شود. افزایش آگاهی و تغییرات در سبک زندگی، برای اصلاح روند‌های جاری به فوریت ضروری است.

تفاوت بین UVA، UVB و UVC چیست؟

در مستندات Who سه نوع پرتو‌های UV بر اساس طول موج آنها طبقه بندی می‌شوند. این پرتو‌ها از نظر فعالیت بیولوژیکی و میزان نفوذ آنها در پوست متفاوت هستند. هر چه طول موج کوتاه‌تر باشد، اشعه UV مضرتر است. با این حال، اشعه UV با طول موج کوتاه تر، کمتر قادر به نفوذ به پوست است.

ناحیه UV محدوده طول موج ۴۰۰-۱۰۰ نانومتر را پوشش می‌دهد و به سه باند تقسیم می‌شود:

UVA (۳۱۵-۴۰۰ نانومتر)

 UVB (۲۸۰-۳۱۵ نانومتر)

 UVC (۱۰۰-۲۸۰ نانومتر)

 UVC با طول موج کوتاه مضرترین نوع اشعه UV است، اما به طور کامل توسط اتمسفر فیلتر می‌شود و به سطح زمین نمی‌رسد.

 UVB با طول موج متوسط از نظر بیولوژیکی بسیار فعال است، اما نمی‌تواند به فراتر از لایه‌های سطحی پوست نفوذ کند. UVB مسئول برنزه شدن و سوختن تاخیری است. علاوه بر اثرات کوتاه مدت ذکر شده، پیری پوست را افزایش می‌دهد و به طور قابل توجهی باعث ایجاد سرطان پوست می‌شود. بیشتر UVB خورشیدی توسط اتمسفر فیلتر می‌شود.

 UVA با طول موج نسبتاً بلند تقریباً ۹۵ درصد از اشعه UV را که به سطح زمین می‌رسد، تشکیل می‌دهد. UVA می‌تواند به لایه‌های عمیق‌تر پوست نفوذ کند و مسئول اثر برنزه شدن فوری پوست است. علاوه بر این، UVA به پیری و چین و چروک پوست نیز کمک می‌کند. برای مدت طولانی تصور می‌شد که UVA نمی‌تواند هیچ آسیب پایداری ایجاد کند. مطالعات اخیر قویاً نشان می‌دهد که ممکن است باعث ایجاد سرطان‌های پوست نیز شود.

کدام یک از فاکتور‌های محیطی بر مواجهه فرد با UV تأثیر می‌گذارد؟

زمان سال و زمان روز

میزان UV عمدتاً با ارتفاع خورشید در آسمان تغییر می‌کند و در عرض‌های جغرافیایی میانی در طول ماه‌های تابستان در بازه زمانی ۴ ساعته حوالی ظهر خورشیدی بیشترین میزان را دارد. در این مواقع تشعشعات خورشیدی مستقیم‌ترین مسیر را به سمت زمین دارند. در مقابل، در ساعات اولیه صبح یا ساعات اواخر بعد از ظهر، تشعشعات خورشیدی با زاویه بیشتری از اتمسفر عبور می‌کنند. در این مواقع اشعه UV بسیار بیشتری جذب می‌شود و کمتر به سطح زمین می‌رسد.

عرض جغرافیایی

میزان UV در نزدیک‌تر به مناطق استوایی، بالاتر است. در نزدیک‌تر به خط استوا، تشعشعات خورشید مسافت کوتاه تری برای عبور از اتمسفر دارند و بنابراین اشعه UV مضرکمتری جذب می‌شود.

ارتفاع

با افزایش ارتفاع، اتمسفر کمتری برای جذب اشعه UV در دسترس است. با هر ۱۰۰۰ متر ارتفاع، میزان UV تقریباً ۱۰ درصد افزایش می‌یابد.

ابر و مه

مراقب باشید میزان اشعه UV را که از ابر‌ها عبور می‌کند، دست کم نگیرید.

 بسیاری از سطوح اشعه UV را بازتابش (منعکس) می‌کنند و به میزان UV که به طور کلی متحمل می‌شوید، اضافه می‌کنند. در حالی که چمن، خاک یا آب کمتر از ۱۰ درصد اشعه UV برخوردی را بازتابش می‌کند، شن و ماسه حدود ۱۵ درصد، و آب دریا [۳]حدود ۲۵ درصد را بازتابش می‌کنند. برف تازه یک بازتابنده (منعکس کننده) بسیار خوب است و تقریباً مواجهه UV فرد را دو برابر می‌کند. بروز مکرر برف کوری یا فوتوکراتیت [۴]در اسکی بازان تایید می‌کند که در اقدامات حفاظتی UV، باید بازتابش زمین را در نظر گرفت.

میزان UV در آسمان بدون ابر، بالاترین میزان را دارد و پوشش ابر به طور کلی میزان مواجهه UV افراد را کاهش می‌دهد. با این حال، ابر‌های سبک یا نازک تأثیر کمی دارند و حتی ممکن است میزان UV را به دلیل پدیده پراکندگی پرتو‌ها [۵]، افزایش دهند. فریب یک روز ابری یا نسیم خنک را نخورید. حتی یک توقف طولانی مدت در سایه در فضای باز، به عنوان مثال بین ساختمان ها، ممکن است یک فرد حساس را در یک روز با میزان بالای UV، دچار آفتاب سوختگی کند.

 ازن

ازن مقداری از اشعه UV را جذب می‌کند که در صورت عدم وجود ازن، به سطح زمین می‌رسد. میزان ازن در طی سال و حتی در طول روز متغیر است.

بازتابش زمین

اشعه UV در مقادیر گوناگون توسط سطوح مختلف بازتابش یا پراکنده می‌شود. به عنوان مثال، برف می‌تواند تا ۸۰ درصد از اشعه UV را بازتابش کند، ساحل شنی خشک حدود ۱۵ درصد و آب دریا حدود ۲۵ درصد.