هفته جهانی تغذیه با شیر مادر که برای اقدام تغذیه با شیر مادر مطرح می‌شود، حول محور تقویت ظرفیت افرادی است که شیردهی نوزادان را در جامعه ترویج می‌دهند و از آن محافظت و حمایت می‌کنند.

تغذیه با شیر مادر نقش مهمی در پیشبرد اهداف توسعه پایدار دارد که شامل پایان دادن به گرسنگی، بهبود تغذیه و ارتقای سلامت و تندرستی است. تغذیه با شیر مادر یکی از راه‌های حیاتی برای کاهش مرگ‌ومیر کودکان زیر ۵ سال است. عنوان سال ۲۰۲۴ در این روز، «پر کردن شکاف: حمایت از شیردهی برای همه» اعلام شده است.

شیر دادن کودک توسط مادر بر اساس آیات الهی

شیر دادن کودک توسط مادر، موضوعی است که در آیات قرآن مجید و روایات نیز به آن پرداخته شده است و کتاب مقدس ما در سوره‌های مختلف تأکید بر این امر دارد. اگرچه به‌عنوان یک مسلمان معتقدیم که آیات الهی بی‌چون و چرا مورد تأیید هستند و باید از آن تبعیت کرد، اما مستندات علمی می‌تواند به‌خوبی پرده از راز تأکیدات الهی بر این دستورات بردارد.

امروزه استفاده از شیر مادر، از سوی مراکز علمی و سیاستگذاری کشور‌ها و مجامع بین‌المللی ازجمله سازمان بهداشت جهانی و یونیسف مورد تایید و توجه قرار گرفته است. شیر دادن مطلوب بر اساس نظر مرکز مبارزه با بیماری‌های آمریکا، یعنی کودک فقط شیر مادر را دریافت کند و از تغذیه با روش‌های دیگر (تا سن ۶ ماهگی) خودداری شود.

ساره دشتی متخصص بهداشت باروری، در گفتگو با ایسنا اظهار کرد: شیر مادر بهترین و کامل‌ترین تغذیه برای شیرخوار است و بر اساس توصیه‌های جهانی، شیرخوار در ۶ ماه اول زندگی، نیازمند استفاده از شیر مادر است و نباید هیچ نوع مایعات و مواد غذایی جامدی دریافت کند، البته در این مدت برخی از ویتامین‌ها مانند A و D به صورت مکمل توصیه می‌شود.

در اینجا به بهانه هفته جهانی شیر مادر ابتدا به اهمیت تغذیه با شیر مادر پرداخته شده و سپس اشاره‌ای به دستورات الهی در قرآن درباره این موضوع شده است.

تغذیه با شیر مادر

تغذیه با شیر مادر بخش مهمی از دوره نوزادی است. شیردهی یا ترشح شیر حمایت کامل تغذیه‌ای را فراهم می‌کند و وابستگی عاطفی کودک به والدین شیرده را تقویت می‌کند. پیوند عاطفی قوی، طولانی شدن موفقیت‌آمیز شیردهی را تسهیل می‌کند. شیر مادر به‌عنوان منبع بهینه و انحصاری تغذیه اولیه برای همه نوزادان از بدو تولد تا حداقل ۶ ماهگی توصیه می‌شود. شیر مادر برای رشد بسیار مهم است.

تولید شیر توسط دستگاه هیپوتالاموس هیپوفیز و هورمون‌های مرتبط با آن تنظیم می‌شود. اکسی توسین و پرولاکتین هورمون‌های اصلی در تولید شیر و رفلکس کاهشی ناشی از آن هستند. شیر مادر سرشار از مواد مغذی و فاکتور‌های ایمنی است که می‌تواند از نوزادان در برابر بیماری‌ها و اختلالات ایمنی مختلف محافظت کند.

بررسی سیستماتیک با هدف بررسی نقش تغذیه با شیر مادر به‌عنوان عامل محافظتی در برابر توسعه بیماری‌های ناشی از سیستم ایمنی نشان داد که شیردهی به‌عنوان عامل محافظتی در برابر بیماری‌های مختلف نقش دارد. نقش تغذیه با شیر مادر در پیشگیری از دیابت شیرین به‌طور قابل توجهی بیشتر از سایر بیماری‌هاست.

تغذیه با شیر مادر به‌عنوان عامل اصلی محافظتی در زندگی نوزادان در نظر گرفته شده است. شیر اولیه تولید شده توسط مادر به‌عنوان آغوز شناخته می‌شود و سرشار از مولکول‌های فعال ایمنی و مواد مغذی و ویتامین‌های مختلف است که برای رشد نوزادان بسیار ضروری است.

شیرخوارانی که در اوایل زندگی خود با شیر مادر تغذیه می‌شوند، به میزان قابل‌توجهی در برابر بیماری‌های مختلف، ایمنی ایجاد کرده‌اند. همچنین مشخص شده است نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند فاقد شرایط سوءتغذیه هستند. بر اساس گفته سازمان بهداشت جهانی، تغذیه با شیر مادر به کودکان کمک می‌کند تا در سال اول زندگی خود به مواد مغذی لازم دست یابند.

تغذیه با شیر مادر در دوره ۶ ماهه اولیه زندگی نقش مهمی در کمک به نوزادان برای رسیدن به رشد مطلوب در دوران کودکی ایفا می‌کند.

فواید شیردهی برای کودک چیست؟

نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که شیردهی خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها را در کودک کاهش می‌دهد و به ایجاد سیستم ایمنی قوی کمک می‌کند. نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند کمتر در معرض خطر ابتلا به موارد زیر هستند:

• اسهال، استفراغ و انتروکولیت نکروزان زودرس؛

• عفونت‌های تنفسی مانند ذات الریه، ویروس سنسیشیال تنفسی و سیاه سرفه؛

• عفونت گوش؛

• مننژیت باکتریایی؛

•آسم؛

• سندرم مرگ ناگهانی نوزاد و مرگ و میر نوزادان؛

•چاقی دوران کودکی

• اگزما؛

• دیابت نوع ۲ در مراحل بعدی زندگی؛

• سرطان خون (در دوران کودکی)؛

• پوسیگی دندان و مشکلات ارتودنسی آینده برای نوزادان کمتر از یک سال 

• بیماری سلیاک و بیماری التهابی روده

نتایج تحقیقات نشان می‌دهد نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، میزان بستری شدن در بیمارستان کمتری دارند و از سلامت بهتری برخوردارند. این امر منجر به مراجعه کمتر به متخصص اطفال برای بیماری می‌شود.

خطر ابتلا به بیماری‌ها و اختلالات ناشی از سیستم ایمنی ممکن است توسط شیر مادر و شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند کاهش یابد، زیرا شیر مادر سرشار از ایمونوگلوبولین‌هایی است که مخصوص مواد حساسیت‌زا هستند.

فواید تغذیه‌ای شیر مادر

شیر مادر حاوی همه موادی است که کودک شما برای رشد و نمو نیاز دارد. فرمول منحصر به‌فرد و خاصی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها را فراهم می‌کند. شیر مادر از سلامت کودک حمایت می‌کند زیرا:

• برای شکم و روده‌های نابالغ آنان به‌راحتی هضم می‌شود؛

• حاوی آنتی‌بادی‌هایی است که در برابر عفونت محافظت می‌کند و ایمنی را تقویت می‌کند؛

• دارای مقدار مناسب چربی، قند، آب، پروتئین و ویتامین برای رشد کودک است؛

• باعث افزایش وزن سالم می‌شود؛

• برای برآوردن نیاز‌های غذایی کودک در طول زمان ترکیب آن تغییر می‌کند 

• حاوی موادی است که به‌طور طبیعی کودک را آرام می‌کند.

اکثر سازمان‌های مراقبت‌های بهداشتی توصیه می‌کنند که حداقل ۶ ماه، نوزاد خود فقط با شیر مادر تغذیه کنید. هنگامی که کودک شما به اندازه کافی برای غذای جامد بزرگ شد، می‌توانید به او غذا بدهید و تا ۲ سال یا بیشتر به شیردهی نیز ادامه دهید.

اجزای تشکیل‌دهنده شیر مادر

اجزای زیادی در شیر مادر وجود دارد که نیاز‌های کودک شما را برآورده می‌کند که شامل موارد زیر است:

• کربوهیدرات‌هایی مانند لاکتوز که از تعادل سالم باکتری‌ها در معده کودک حمایت می‌کند؛

• چربی‌هایی که به رشد مغز و سیستم عصبی کودک کمک می‌کنند؛

• پروتئین‌هایی مانند لاکتوفرین و ایمونوگلوبولین ترشحی که از کودک در برابر عفونت محافظت می‌کنند؛

• ویتامین‌هایی که از رشد کودک حمایت می‌کنند 

• گلبول‌های سفید خون که به مبارزه با عفونت کمک می‌کنند.

تغذیه با شیر مادر به مزایای تغذیه‌ای و محافظت در برابر بیماری نه تنها برای نوزادان، بلکه به مادران شیرده نیز کمک می‌کند. مادران شیردهی که برای مدت طولانی‌تری به شیردهی می‌پردازند از چاقی محافظت می‌شوند و خطر ابتلا به سرطان در سینه و تخمدان در آنان کاهش می‌یابد. خطر شکنندگی استخوان‌ها که منجر به پوکی استخوان می‌شود نیز در مادرانی که (سه تا ۶ ماهگی) فرزندان خود را با شیر مادر تغذیه می‌کنند، کمتر گزارش شده است. 

منبع: ایسنا