هاری ناشی از نوعی ویروس مشترک بین انسان و حیوان (زئونوز) است که موجب التهاب حاد مغزی می‌شود. انتقال بیماری از طریق گاز گرفتن حیوانات مبتلا به حیوان و انسان انجام می‌گیرد. همچنین بزاق مبتلایان به هاری منبع سرشاری از ویروس این بیماری است.

علایم این بیماری مواردی از جمله اضطراب، رفتار‌های خشونت‌آمیز، توهم و افسردگی، ترس از آب (ترس از آب به دلیل بیرون آمدن کف از دهان فرد بیمار)، مشکل در صحبت کردن و تکلم، ناتوانی در بلع، فلج شدن فک، حرکت غیرطبیعی عضله دیافراگم، دوبینی، مشکلات تنفسی و در نهایت ایست قلبی است.

این بیماری در اصل بیماری ویروسی دستگاه عصبی مرکزی پستانداران است که اگرچه در صورت ابتلا ۱۰۰ درصد کشنده است، اما به راحتی قابل پیشگیری است و به واسطه حالت بالینی خاص بیماری در انسان و حیوانات، از دیرباز تاکنون بیماری "هاری" به عنوان رب النوع وحشت در جوامع بشری شناخته و مطرح بوده است.

بر اساس اعلام کارشناسان و صاحب‌نظران، بیماری هاری از مرگبارترین بیماری‌های مشترک انسان و دام است و در هر ۱۰ دقیقه یک نفر در جهان بر اثر آن جان خود را از دست می‌دهد؛ سالانه این بیماری حدود ۷۰ هزار انسان را به کام مرگ می‌کشد که بیشتر فربانیان آن کودکان کشور‌های در حال توسعه هستند.

هنوز دوسوم کشور‌های دنیا آلوده به ویروس هاری هستند و بیشتر از ۹۰ درصد موارد ابتلای انسانی از طریق گازگرفتگی توسط سگ آلوده ایجاد می‌شود بنابراین اهمیت کنترل جمعیت سگ‌های بدون صاحب و البته مایه‌کوبی سگ‌های صاحبدار از اهمیت بسزایی برخوردار است.

ویروس هاری حدود ۲۳۰۰ سال قبل از میلاد شناخته شده است و به نظر می‌رسد "سگ"، ناقل اصلی این بیماری باشد. دانشمندانی مانند "ابوعلی‌سینا"، "محمد بن زکریای رازی" و "سید اسماعیل جرجانی" بیماری هاری را توصیف و آن‌را شرح داده‌اند؛ "لویی پاستور" درمان ضد هاری و واکسیناسیون را در سال ۱۸۸۵ میلادی ارائه داد و در سال ۱۲۹۹ شمسی انستیتو پاستور ایران بنا نهاده شد و امروزه بیش از ۳۰۰ مرکز درمان ضد هاری در کشور به امر درمان این بیماری مشغول هستند.

گفته شده است در ایران سالانه بیش از ۱۰۰ هزار نفر به علت گزش حیوانات مشکوک به هاری به ویژه سگ، زیر درمان هاری قرار می‌گیرند.

به نظر می‌رسد "سگ"، ناقل اصلی این بیماری باشد. دانشمندانی مانند "ابوعلی‌سینا"، "محمد بن زکریای رازی" و "سید اسماعیل جرجانی" بیماری هاری را توصیف و آن‌را شرح داده‌اند

بیماری هاری که در بسیاری از کشور‌های جهان وجود دارد، در ایران نیز به شکل بومی از مشکلات مهم بهداشت عمومی به شمار می‌رود، اما این بیماری در کشور‌هایی مانند "انگلستان، اسکاندیناوی، ایرلند، اسکاتلند، استرالیا و نیوزلند" دیده نمی‌شود و به عبارتی ریشه‌کن شده است.

این حالت بیشتر با وضعیت جغرافیایی این کشور‌ها به ویژه محصور بودن آنها در آب مرتبط است، اما در کشور‌هایی مانند "آمریکا، کانادا، اروپا، هند، روسیه، آفریقا و ایران"، هاری همچنان شیوع دارد.

اکثر حیوانات خونگرم نسبت به این بیماری حساس هستند؛ انتقال دهندگان اصلی بیماری سگ، گوشتخواران وحشی (مخصوصاً گرگ و شغال)، گربه و همچنین روباه‌ها هستند.

رییس اداره بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی اداره‌کل دامپزشکی خراسان رضوی، سال گذشته نسبت به افزایش چشمگیر شمار سگ‌های بی‌صاحب، به عنوان عامل اصلی این بیماری و تبعات ناشی از آن برای مردم استان هشدار داده و گفته بود: افزایش جمعیت این سگ‌ها علت اصلی در رشد موارد ابتلا به هاری در حیوانات استان است.

دکتر محمدرضا بهروزیان شریف، ضعف کار در زمینه ساماندهی این سگ‌ها را مشهود دانست و گفت: علت افزایش آمار در این بخش، نبود برنامه‌ای برای ساماندهی و کنترل در این زمینه است.

بهروزیان تاکید کرد: در مدیریت و کنترل بیماری هاری چهار اصل باید مد نظرباشد که شامل آموزش و ترویج با کمک کلیه دستگاه‌های اجرایی و کنترل بیماری هاری در حیات وحش است که بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است، کنترل بیماری در حیوانات صاحب‌دار توسط دامپزشکی با واکسیناسیون و در نهایت کنترل جمعیت سگ‌های بی‌صاحب که برعهده شهرداری‌ها و دهیاری‌ها است.

وی با اشاره به درخواست افزایش سهمیه واکسیناسیون سگ‌های استان در سال گذشته، گفت: با موافقت سازمان دامپزشکی پارسال شاهد افزایش سهمیه استان از ۷۵ هزار به ۱۰۰ هزار واکسن بودیم.

با موافقت سازمان دامپزشکی در همان سال شاهد افزایش سهمیه از ۷۵ هزار به ۱۰۰ هزار واکسن بوده‌ایم

رییس اداره بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی اداره کل دامپزشکی خراسان رضوی بیان کرد: علت تقاضای استان برای افزایش واکسن، مایه‌کوبی سگ‌‍هایی است که توسط شهرداری‌ها در کمپ‌ها جمع‌آوری و عقیم‌سازی می‌شوند، زیرا این اقدام در کنترل بیماری هاری موثر بوده است.

بهروزبان افزود: طبق برنامه سازمان بهداشت جهانی با ۷۵ درصد واکسیناسیون سگ‌های صاحب‌دار، چرخه هاری شکسته می‌شود.

بهروزیان، خرداد پارسال فعال شدن ستاد کنترل جمعیت سگ‌های بی‌صاحب استان را ضروری خوانده بود و حال آنکه هنوز موردی از ابتلای انسانی به بیماری هاری در استان گزارش نشده بود، افزود:ااکنون در مردادماه شاهد گزارش رسمی فوت دست‌کم ۲ نفر، شامل یک مرد ۴۱ ساله و یک نوجوان ۱۳ ساله، بر اثر این بیماری در خراسان رضوی بوده ایم و این مرگ‌ها نشان از تعلل و کوتاهی در برقراری فعالیت ستاد مربوطه در استان است.

زخمی شدن ۱۱ شهروند در مشهد و سگ گزیدگی ۲ دامپزشک در استان خراسان رضوی، از دیگر گزارش‌های اعلامی در سال جاری است که از احتمال وجود بیماری هاری خبر می‌دهد.

رییس اداره بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی اداره کل دامپزشکی خراسان رضوی اظهار کرد: سال گذشته در مکاتبات و پیگیری‌های انجام شده و نیز تقاضای دانشگاه علوم پزشکی مشهد برای این منظور از استانداری، اقدامات لازم انجام شد چرا که معتقدیم فعالیت این ستاد می‌تواند در کنترل جمعیت سگ‌های بی‌صاحب و پیشگیری از شیوع بیماری هاری و انتقال آن به جمعیت انسانی موثر باشد.

طبق آمار جهانی در صورت واکسیناسیون ۷۵ درصد سگ‌های صاحب‌دار در برابر بیماری هاری، احتمال ابتلای انسانی به این بیماری خطرناک صفر می‌شود بنابراین در کنار انجام واکسیناسیون، کنترل جمعیت سگ‌های بی‌صاحب و واکسیناسیون آنها امری ضروری است

وی تصریح کرد: مشکل امروز این است که در صورت فعالیت نداشتن ستاد کنترل جمعیت سگ‌های بی‌صاحب، کار واکسیناسیون و تاثیر آن در کنترل بیماری ابتر می‌ماند و شاهد شیوع گسترده ویروس هاری در میان این گروه از سگ‌ها و در نهایت انتقال آن به جمعیت انسانی خواهیم بود.

دکتر بهروزیان خاطرنشان کرد: البته شیوه کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد کاملا متفاوت شده و در شیوه جدید سگ‌های بی‌صاحب توسط شهرداری جمع آوری و در پناهگاه‌های مخصوص عقیم‌سازی و در برابر بیماری هاری واکسینه می‌شوند و در مرحله آخر در همان منطقه آزادسازی می‌شوند.

وی افزود: بدین ترتیب در شیوه جدید به هیچ وجه معدوم سازی سگ‌ها مدنظر نیست.

بهروزیان گفت: طبق آمار جهانی در صورت مایه‌کوبی ۷۵ درصد سگ‌های صاحب‌دار در برابر بیماری هاری، احتمال ابتلای انسانی به این بیماری خطرناک صفر می‌شود، بنابراین در کنار انجام واکسیناسیون، کنترل جمعیت سگ‌های بی‌صاحب و واکسیناسیون آنها امری ضروری است.

وی گفت: وضعیت شیوع این بیماری در سال گذشته در شهرستان طرقبه و شاندیز بسیار نگران کننده بود، اما با فعال شدن ستاد کنترل جمعیت در این شهرستان، شاهد وضعیت مطلوب تری در این منطقه هستیم، اما شهر‌های چناران و مشهد در رتبه دوم و سوم از نظر شیوع بیماری هاری در بین حیوانات قرار دارند.

رییس گروه بیماری‌های واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز بر اساس گزارش رسمی این دانشگاه، اظهار کرد: سال گذشته ۲۰ هزار ۵۶۹ و مورد حیوان گزیدگی در مشهد و حوزه زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد به ثبت رسیده است.

دکتر زهرا نهبندانی افزود: ۸۰ درصد این حیوان گزیدگی‌ها توسط سگ رخ داده که ۱۵ درصد آن توسط سگ‌های ولگرد در این مناطق صورت گرفته است.

وی با بیان اینکه ۲۰ درصد گزش‌ها توسط گربه‌ها بوده است، ادامه داد: ۵۰ درصد گزش‌ها توسط سگ‌ها و گربه‌های ولگرد در افراد کمتر از ۱۵ سال و در حاشیه شهر‌ها گزارش شده است.

رییس گروه بیماری‌های واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: تعداد موارد حیوان گزیدگی در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ حدود چهار و هزار و ۵۰۰ مورد افزایش داشته است، اما تعداد گزش سگ‌های ولگرد تغییر نکرده است.

نهبندانی تاکید کرد: مهم‌ترین اقدام در هنگام رویارویی با سگ‌های ولگرد، سعی در دوری و عدم ایجاد مزاحمت برای آنهاست و البته باید ضمن تماس با سامانه ۱۳۷، حضور سگ‌های ولگرد را گزارش کرد.

سال گذشته بنا بر اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ۳۷۱ هزار مورد حیوان گزیدگی در کشور به ثبت رسیده است و این امر نشان از اهمیت کنترل بیماری هاری در کشور است که نباید از کنار آن ساده گذشت.

بیماری هاری در سه ماه نخست امسال ۶ نفر از هموطنان را به کام مرگ کشانده است که با کمال تاسف نزدیک به ۷۰ درصد موارد فوتی در گروه سنی کودکان و نوجوانان رخ داده است.

سرپرست معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی نیشابور گفت: بیش از ۵۴ درصد از افراد دچار حیوان‌گزیدگی مراجعه‌کننده به واحد مراقبت و درمان هاری این دانشگاه در سال گذشته، کودکان و نوجوانان بوده‌اند.

دکتر حامد جزجلالیان افزود: شمار مراجعان به واحد‌های مراقبت و درمان هاری زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی نیشابور به علت حیوان گزیدگی در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ماقبل آن رشد پنج درصدی داشته است.

بیماری هاری در سه ماه نخست امسال ۶ نفر از هموطنان را به کام مرگ کشانده است که با کمال تاسف نزدیک به ۷۰ درصد موارد فوتی در گروه سنی کودکان و نوجوانان رخ داده است

وی ادامه داد: سال گذشته سه هزار و ۳۲۰ نفر برای دریافت واکسن ضدهاری به واحد مراقبت و درمان دانشگاه علوم پزشکی نیشابور مراجعه کردند که از این بابت ۲۱۰ میلیارد ریال هزینه به شبکه بهداشتی درمانی این شهرستان تحمیل شده است و با توجه به اهمیت انجام به موقع واکسیناسیون در جلوگیری از مرگ انسانی پس از حیوان گزیدگی، تمام اقدامات به صورت رایگان انجام می‌شود.

سرپرست معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی نیشابور با بیان اینکه چرخه ویروس هاری در نیشابور وجود دارد، بیان کرد: خوشبختانه به دلیل مراجعه به موقع افراد دچار حیوان گزیدگی و همت همکاران واحد مراقبت و درمان هاری این دانشگاه تاکنون هیچ مورد مرگ ناشی از هاری گزارش نشده است.

رییس اداره بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی اداره کل دامپزشکی خراسان رضوی گفت: بیش از ۲۸ هزار قلاده سگ صاحب‌دار این استان در بهار امسال در برابر بیماری هاری واکسینه شدند.

دکتر محمدرضا بهروزیان افزود: این میزان مایه‌کوبی سگ‌های صاحب‌دار در خراسان رضوی، ۱۰۹ درصد نسبت به پیش بینی‌ها افزایش داشته است.

وی بیان کرد: طبق آزمایش‌های انجام شده در این مدت ۱۶ مورد ابتلا به هاری حیوانات در استان خراسان رضوی ثبت و قطعی شده که نسبت به مدت مشابه پارسال کاهش ۳۱ درصدی داشته است.

رییس اداره بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی اداره کل دامپزشکی خراسان رضوی ادامه داد: از جمله موارد ابتلا به هاری شناسایی شده در استان می‌توان به یک قلاده پلنگ اشاره کرد که در ۱۸ اردیبهشت ماه به شکل لاشه در شهرستان فریمان پیدا شد.

طبق آزمایش‌های انجام شده در این مدت ۱۶ مورد ابتلا به هاری حیوانات در استان خراسان رضوی ثبت و قطعی شده که نسبت به مدت مشابه پارسال کاهش ۳۱ درصدی داشته است.

به گفته وی، ابتلا به هاری ۹ قلاده سگ، یک گربه وحشی، یک راس گوسفند و یک راس گوساله از دیگر موارد شناسایی شده بوده است.

دکتر بهروزیان با بیان اینکه از مشکلات بزرگ امسال در خراسان رضوی، افزایش بالای موارد حیوان گزیدگی در انسان است، افزود: بزرگترین مشکل و عامل اصلی در این زمینه جمعیت بالای سگ‌های بدون صاحب است.

وی تصریح کرد: از مجموع ۱۶ مورد ابتلا به هاری در خراسان رضوی هفت مورد، یعنی نزدیک به ۵۰ درصد سگ‌های بدون صاحب بوده اند.

رییس اداره بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی اداره کل دامپزشکی خراسان رضوی با اشاره به اینکه آمار دقیقی از تعداد سگ‌های بدون صاحب نداریم، گفت: مجموع جمعیت سگ‌های صاحب‌دار در این استان بیش از ۸۶ هزار قلاده برآورد 

حریم خود را با حیوانات حفظ کنید

رییس شبکه دامپزشکی شهرستان مشهد نیز گفت: برای پیشگیری از حیوان‌گزیدگی و یا مواجه شدن با حیوان هار باید حریم خود را با تمامی حیوانات حفظ و از قرار دادن کودکان در معرض این حیوانات خودداری کرد.

دکتر محمد سیاح با بیان اینکه حفظ حریم با حیوانات مشمول هر ۲ حیوان صاحب‌دار و بدون صاحب می‌شود، اظهار کرد: هاری شامل انواع خاموش و فعال (active) می‌شود که در نوع خاموش سگ آلوده به ویروس هاری، مهربان و آرام به مردم نزدیک می‌شود و بسیار دنبال نزدیک شدن به افراد و نوازش است، اما به صورت آنی دچار رفتار وحشی گری و حمله به انسان می‌شود.

۲ نوع هاری داریم که شامل هاری خاموش و فعال (active) است و در هاری خاموش، سگ آلوده به ویروس هاری، مهربان و آرام به مردم نزدیک شده و بسیار دنبال نزدیک شدن به افراد و نوازش است، اما به صورت آنی دچار وحشی‌گری و حمله به انسان می‌شود

رییس شبکه دامپزشکی مشهد گفت: در هاری فعال، حیوان آلوده به صورت حمله به تمامی افراد در مسیر نزدیک شده و آنها را زخمی می‌کند.

وی تاکید کرد: بنابراین مردم باید مراقبت‌های فردی نسبت به نزدیک شدن به حیوانات را داشته باشند و از طرف دیگر با انجام مایه کوبی و نیز کنترل جمعیت سگ‌های بی‌صاحب از شیوع ویروس هاری در بین انسان و دام جلوگیری کرد.

منبع:ایرنا