در مراسم تنفیذ حکم آقای مسعود پزشکیان به‌عنوان نهمین رئیس‌جمهور ایران، رهبر انقلاب نکاتی را در حوزه سیاست‌خارجی بیان داشتند که توجه به آن می‌تواند چهارچوب ایده‌آلی برای تصمیمات دولت در حوزه سیاست‌خارجی محسوب شود. چهارچوبی که در دولت سیزدهم تعیین‌کننده مسیر دیپلماسی ایران بود و با توجه به اظهارات خود پزشکیان می‌توان امیدوار بود که پایبندی به آن در دولت چهاردهم نیز تداوم داشته باشد. 

یکی از گزاره‌هایی که در حوزه سیاست‌خارجی در مراسم تنفیذ مورد تاکید رهبر انقلاب قرار گرفت. تحکیم روابط با کشور‌هایی است که در شرایط دشوار به ایران کمک کردند. ایشان در این باره بیان داشتند: «یکی از اولویت‌ها ارتباط مستحکم با کشور‌هایی است که در شرایط دشوار به ما کمک کردند.» چنین تعبیری پیش از این توسط مسعود پزشکیان و محمدجواد ظریف، رئیس شورای ائتلافی انتقال قدرت دولت چهاردهم نیز مورد تاکید قرار گرفته بود.

در مقاله‌ای که به قلم  آقای مسعود پزشکیان در روزنامه تهران‌تایمز منتشر شد در این باره آمده است: «چین و روسیه همواره در روز‌های سخت دوست و پشتیبان ما بوده‌اند. ما این دوستی را بسیار ارزشمند می‌دانیم.» اگرچه همکاری با شرکای قدیمی به معنی وابستگی کامل به آنها نیست، اما باید توجه داشت که برخی با شعار استقلال ملی، دولت را به تله چین هراسی و روسیه هراسی نینداخته تا دورانی که به قول رئیس شورای انتقالی به رنجاندن دوستان دوران سختی منتهی شده بود، تکرار نکنیم. نخستین‌بار محمدجواد ظریف در کتاب راز سر به مهر از چنین تعبیری استفاده کرده و نوشته بود: «دوستان دوران سختی را از خود رنجاندیم.»

یکی از بخش‌هایی که سال‌ها در دستگاه سیاست‌خارجی ایران مورد غفلت قرارگرفته بود، گسترش تعاملات با کشور‌های کمتر توسعه‌یافته در قاره‌های مختلف ازجمله آسیا، آفریقا و آمریکای‌لاتین است. از آنجایی که این کشور‌ها در حوزه تکنولوژی پیشرفته محسوب نشده و تولید چشمگیری ندارند، ایران می‌تواند برای خود مزیت‌سازی کرده و مراودات اقتصادی خود را با این کشور‌ها توسعه دهد.

ضمن آنکه در بین همین کشور‌ها اقتصاد‌های بزرگی همچون اندونزی نیز حضور دارد که تجربه نشان داده مراودات اقتصادی با آنها می‌تواند برای ایران بسیار موثر واقع شود. پس از سال‌ها در سایه بودن دولت سیزدهم در کنار پیگیری سایر حوزه‌های دیپلماسی به این حوزه نیز توجه نشان داد.

رهبر انقلاب نیز با توجه به همین ظرفیت‌ها در مراسم تنفیذ حکم رئیس‌جمهور بیان داشتند: «یکی از اولویت‌ها ارتباط با کشور‌هایی است که می‌توانند میدان دیپلماسی ما را گسترش دهند. مثل کشور‌های آفریقا و آسیا که ارتباط با آنها جزء اولویت‌هاست.» در مقاله پزشکیان در تهران تایمز در این باره آمده است: «دولت من متعهد است که روابط متقابل مفید خود را با بازیگران بین‌المللی نوظهور در جنوب جهان، به‌خصوص با کشور‌های آفریقایی، تقویت کند... همکاری بین ایران و کشور‌های آمریکای‌لاتین از آنچه در‌حال‌حاضر برقرار است، به مراتب ظرفیت‌های بیشتری دارد و ما پیگیر تقویت پیوندهایمان خواهیم بود.»

در مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری پزشکیان، رهبر انقلاب به توسعه روابط با همسایگان این‌گونه توجه نشان می‌دهند: «ما ۱۴ همسایه داریم که یک امتیاز برای ماست. باید روی روابط با همسایگان کار کنیم.» اگرچه توسعه روابط با همسایگان را همان‌طور که رهبری نیز بیان داشتند باید در کنار توسعه روابط با سایر کشور‌های آسیا و همچنین کشور‌های آفریقایی در چهارچوب گسترش میدان دیپلماسی تعریف کرد، اما اهمیت این کشور‌ها ایجاب می‌کند تا به‌صورت جداگانه نیز مورد تاکید قرار گیرند. سهولت دسترسی به این کشور‌ها و حجم اقتصادی که با آنها داریم، نشان می‌دهد کشور‌های همسایه جزء ۲ اولویت اصلی محسوب می‌شوند که باید در توسعه روابط اقتصادی با آنها هزینه مالی و زمانی بیشتری صرف شود.

مسعود پزشکیان نیز با درک اهمیت روابط اقتصادی با کشور‌های همسایه این امر را جزء اولویت‌های سیاست‌خارجی دولت خود دانسته و می‌نویسد: «در دولت من، تحکیم روابط با همسایگان در اولویت قرار خواهد داشت. ما پیگیر تشکیل یک «منطقه قوی» خواهیم بود.»

ارتباط با کشور‌های همسایه و حفظ دوستان دوران سختی به معنی قطع کامل روابط با دولت‌های غربی به‌ویژه اروپا نیست، اما این مهم بیش از همه چیز در گرو اصلاح رفتار‌هایی است که خود اروپایی‌ها در چند سال اخیر در مواجهه با ایران داشته‌اند. رهبر انقلاب نیز با توجه به همین امر در مورد ارتباط با اروپا بیان می‌کنند: «انگیزه مخالفت با برخی کشور‌های اروپایی نداریم، علت اینکه کشور‌های اروپایی را به‌عنوان اولویت ذکر نمی‌کنم این است که آنها با ما در این چند سال خوب رفتار نکردند. در قضیه تحریم‌ها، در قضیه نفت، در قضایای حقوق بشری که عناوین جعلی استفاده کردند و امثال اینها، با ما بد رفتار کردند. اگر این رفتار بد را نداشته باشند آنها هم جزء مواردی خواهند بود که ارتباط با آنها جزء موارد دارای اولویت برای ما خواهد بود. البته چند کشور هستند که ما اذیت‌های آنها و رفتار عنادآمیزشان را فراموش نمی‌کنیم.»

عدم دراختیار گذاشتن واکسن کرونا به ایران، حضور پر رنگ در جنگ ترکیبی ۱۴۰۱ علیه ایران، تداوم مشی تحریمی آمریکا علیه ایران، صدور چندباره بیانیه علیه برنامه هسته‌ای ایران توسط تروئیکای اروپایی و توقیف کشتی توسط انگلیس بخشی از اقداماتی است که کارنامه رفتار ضد ایرانی کشور‌های اروپا را سیاه می‌کند. این رفتار‌ها ایجاب می‌کند تا در راهبرد تعامل با اروپا توجه به دوران پسا‌برجام و ارتباط محتاطانه با آن امری ضروری به‌نظر برسد.

پزشکیان نیز با در نظر گرفتن چنین ضرورتی مطابق آنچه در مقاله خود نوشته، معتقد است: «کشور‌های اروپایی باید دریابند که مردم ایران مردمی باافتخار هستند و حقوق و شأن آنها را دیگر نمی‌توان نادیده گرفت. هرگاه قدرت‌های اروپایی به این واقعیت واقف شوند، تصور برساخته تفوق اخلاقی خود را کنار بگذارند و همچنین از بحران‌های ساختگی که مدت‌هاست بر روابط‌مان سایه افکنده عبور کنند، فرصت‌های بسیاری برای همکاری بین ایران و اروپا وجود خواهد داشت که می‌توان مورد بررسی قرار داد.»

مطابق آنچه مرور شد برنامه‌ای که مسعود پزشکیان در حوزه سیاست‌خارجی ارائه داده با آنچه رهبر انقلاب چهارچوب آن را مشخص کرده‌اند، کاملا تطابق دارد. این همسویی فرصت خوبی را در اختیار رئیس‌جمهور قرار داده تا بتواند از ظرفیت دیپلماسی برای پیشرفت کشور بهره ببرد.

استفاده حداکثری از این فرصت نیازمند مهار جریانات سیاسی است که سعی در به انحراف کشاندن رئیس‌جمهور از مسیر اعلامی توسط او دارند. هوشمندی به خرج دادن در این مورد راندمان دولت چهاردهم در تحقق چشم‌انداز‌های تعیین شده را بالا برده و سرمایه اجتماعی رئیس‌جمهور را افزایش می‌دهد.

منبع: روزنامه فرهیختگان