با آمدن ماه محرم غمی بزرگ بر دل‌های مومنان وعاشقان امام حسین (ع) می‌نشیند، غمی به وسعت غروب عاشورا وبه اندازه غم حضرت زینب هنگام وداع با برادرش، آری محرم از راه رسید، محرمی که یادآورصحنه‌های به یادآمدنی از آزاد مردی وآزادگی است، در این میان سوگواران همدانی هم با برافراشتن بیرق‌های سیاه وبرپایی خیمه‌های نمادین صحنه‌های غم بار وحزن انگیز در روز سوم عاشورا را یک بار دیگر به تصویرمی کشند.

در این روز هیات‌های عزادار در قالب دسته‌های سینه زنی و زنجیر زنی با چشمانی گریان وحسین گویان به سوگواری می‌پردازند.

پرچم‌های سیاه و بیرق‌های سبز وسرخ در همدان به اهتزار درمی آید ودر کنار آن نیز دسته‌های عزاداری مردم بخصوص جوانان ونوجوانان حال وهوا وشور حسینی را در این شهر چند برابر می‌کنند.

شهر دارالمومنین همدان همانند سایر نقاط کشور از دیرباز آیین‌های خاصی در ماه محرم داشته که مراسم سوم عاشورا هم یکی از این مراسم‌ها است.
مردم دیار الوند درایام محرم، در روز‌های تاسوعا وعاشورا، سومین روز شهادت امام حسین (ع) وروز اربعین با تشکیل دسته‌های عزاداری به تکرار مرثیه‌هایی می‌پردازند که توسط مداحان خوانده می‌شود.

در هیات‌های عزاداری نیز به شکل عام از وسایلی، چون علم کجاوه پالکی چهل چراغ پرچم خیمه گاه بیرق وگهواره علی اصغر به عنوان نماد عزا و سوگواری استفاده می‌شود.

مراسم شلیه خوانی وتعزیه نیز در روز‌های عاشورا و بشکل ویژه در سوم عاشورا در هر محله وهیات به نوعی اجرا می‌شود

درهیات‌های عزاداری نیز به طور عام، از وسایلی، چون علم، کجاوه، پالکی، چهل چراغ، پرچم، خیمه گاه، بیرق و گهواره علی اصغر (ع) به عنوان نماد عزا و سوگواری استفاده می‌شود. مراسم شبیه خوانی و تعزیه نیز در روز‌های عاشورا و سوم در هر محله و هیات به نوعی اجرا می‌شود.

این سنت دیرینه به همت وعشق همدانی‌ها به سالار وسرور شهیدان وحضرت ابوالفضل عباس (ع) در استان همدان پابرجا بوده ونشانه ارادت همدانی‌ها به سقای دشت کربلا است.

باید گفت، درهمدان وبرخی از شهرستان‌های همجوار علاوه بر استفاده از ادوات عزاداری همچون علم و کتل هرساله در سومین روز شهادت یاران امام حسین (ع) کاروان‌های شتر سوار با بنا کردن خیمه‌هایی به یاد خیمه گاه حسینی به راه می‌افتند ودر سوگ آن حضرت به عزاداری می‌پردازند.

ناگفته نماند که آداب ورسوم مردم همدان در این روز با آداب ورسوم دیگر نقاط ایران متفاوت است وهیات‌های حسینی ازنخستین روز‌های ماه محرم وبیابان‌های کویری اطراف ایران می‌روند وبا آوردن چندین شتر به همدان در سومین شهادت امام حسین (ع) با تزیین آنها، صحنه اسرای دشت نینوا را به تصویر می‌کشند.

حرکت طایفه بنی اسد، صحنه سازی خرابه شام و خیمه‌های سوخته وصحنه دیرراهب و حرکت منظم آنها از دوخیابان اصلی شهر که تا ساعت ۲ بعد ازظهرادامه پیدا می‌کند از آداب و رسوم خاص مردم همدان است.

گفتنی است؛ در شهر همدان هر محله قدیمی هیات عزاداری مخصوص به خود را دارد که این هیات‌ها با نام همان محله شناخته می‌شود ودر شب‌های محرم به محله‌های دیگر رفته و به طور مشترک به عزاداری می‌پردازند، همچین از جمله هیات‌های قدیمی ومعروف همدان می‌توان به شالبافان، امام زاده یحیی، نظر بیگ، زینبیه، اشاره کرد.