با توجه به محدودیت منابع آبی کشور و افزایش تبخیر سه برابر متوسط جهانی،‌ طرح جهش تولید در دیمزارها یکی از وسیع ترین طرح های وزارت جهاد کشاورزی است که از نیمه دوم سال ۹۹ اجرا شد. براین اساس طرح جهش تولید در دیمزارها در سال نخست با ۶۷۰ هزار هکتار در ۶ استان شروع شد، در سال زراعی دوم طرح در ۲.۴ میلیون هکتار و سال زراعی سوم در ۴.۲ میلیون هکتار اجرا شد.

در همین راستا مجتبی خیام نکویی رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی گفت: با تلاش محققان موسسه تحقیقات کشاورزی دیم، تولید گندم در دیم‌زارها از ۴ میلیون تن در سال گذشته به بیش از ۵ میلیون تن  افزایش یافته است تا سال ۱۴۰۵ شمسی با حمایت از کشت دیم مبتنی بر دانش، شاهد افزایش میزان تولید گندم تا ۶ میلیون تن از مجموع ۴ میلیون هکتار اراضی دیم گندم خواهیم بود.

خیام نکویی توجه به کشت دیم، توسعه کشت علوفه و افزایش تولید در واحد سطح را  اولویت برنامه و راهبرد وزرات جهادکشاورزی دانست و گفت: استفاده از ظرفیت‌های مردمی به‌ویژه مشارکت بخش خصوصی، شرکت‌های دانش‌بنیان و نخبگان برای توسعه کشاورزی دیم ضروری است. از این رو برای رسیدن به جایگاه مستحکم در حوزه امنیت غذایی نیازمند استفاده از همه ظرفیت‌ها و توانمندی‌های کشور به‌تناسب شرایط اقلیمی به بهترین نحو ممکن هستیم.

در برنامه هفتم مقرر شده که در ۹۰ درصد محصولات راهبردی خودکفا شویم که باتوجه‌به منابع محدود آبی در کشور با حداکثر ۶۰ میلیارد آب برای تولید در راستای امنیت غذایی کشور باید برنامه‌ریزی داشته باشیم که دولت سیزدهم طی سه سال گذشته بدون افزایش سطح کشت در گندم  ۷ میلیون تن تولید را افزایش داده است که این امر نشان می دهد با توسعه کشاورزی دانش بنیان و استفاده از همه دانش‌های موجود و فناوری‌های جدید در کشاورزی  امکان دستیابی حداکثر تولید در محصولات زراعی دیم وجود دارد.

افزایش عملکرد گندم در دیمزارها به یک میلیون و ۲۵۰ کیلو در هکتار

علیقلی ایمانی مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران گفت: توسعه کشت در دیم زارها در خصوص محصولات مختلف از جمله گندم، نخود، کلزا، کاملینا یا  هر محصول دیگری تابع نزولات جوی است، اما در شرایط فعلی به سبب کمبود نزولات باید تدابیری همچون استفاده از ابزار و تکنولوژی جدید استفاده شود در راستای توسعه کشت دیمزارها باید از بذرهای مقاوم که طول دوره رویش کمتر و مقاومت بیشتری در برابر تنش ها دارد،  استفاده شود. از این رو باید تسهیلاتی در حوزه مکانیزاسیون با نرخ سود کمتر در اختیار کشاورزان قرار بگیرد.

ایمانی ادامه داد: در بحث دیم زارها و شرایط دیم تسهیلاتی در خصوص مکانیزاسیون باید پرداخت شود تا با عدم شخم زمین، کشت حفاظتی را انجام بدهند تا از حداقل رطوبت خاک حداکثر استفاده را ببرند، از این رو انتظار می رود تدابیری در خصوص انتقال دانش، فناوری، تکنولوژی، ابزار، ماشین آلات و آموزش بهره برداران در دیم زارها اتخاذ شود تا علاوه بر نزولات جوی این فاکتورها لحاظ می شود تا تولید در دیم زارها نسبت به قبل افزایش یابد.

مدیر عامل بنیاد ملی گندمکاران گفت: بنابر آمار با توسعه کشت دیمزارها متوسط عملکرد گندم از  ۸۰۰ کیلو به یک میلیون و ۲۵۰ کیلو رسیده است که با احتساب ۴ میلیون هکتار اراضی دیم، اگر متوسط عملکرد به یک تن و ۵۰۰ کیلو در هکتار برسد، ۶ میلیون هکتار گندم از اراضی دیم برداشت می شود که این امر برای تحقق خودکفایی باید مستمر و پایدار باشد.

بنابر تاکیدات مقام معظم رهبری بر امنیت غذایی و تامین غذای سالم، مسیر باید به گونه‌ای انتخاب شود تا بتوانیم در تولید محصولات اساسی استراتژیک بخصوص در ۵ محصول راهبردی وزارت جهاد کشاورزی (گندم، برنج، جو، پنبه و شکر) به سمت خودکفایی حرکت کنیم.

ضرورت استفاده از روش های نوین آبیاری در توسعه دیمزارها

بسیاری از کارشناسان بخش کشاورزی اذعان می کنند که طرح جهش تولید در دیمزار‌های کشور، صرفه جویی ۶۰۰ میلیون دلاری در واردات محصولات کشاورزی را به همراه دارد چراکه اجرای طرح جهش تولید در دیمزارها، افزایش ۲۰ تا ۵۰ درصدی تولید و بهره وری محصولات کشاورزی در واحد سطح را به همراه دارد، براین اساس انتظار می رود حمایت و تسهیلات ویژه برای توسعه این طرح از کشاورزان انجام شود تا دیگر برای تامین محصولات اساسی نیازی به واردات نداشته باشیم‌.

در ادامه محمد شفیع ملک زاده عضو اتاق اصناف کشاورزی گفت: با توجه به بحران منابع آبی، کشت کمتری در اراضی دیم باید داشته باشیم یا با استفاده از روش های نوین آبیاری و کشت محصولات کم آب شرایط را باید کنترل کرد، به گونه ای در اراضی دیم هدف کشت محصولاتی است که آب بر نباشد تا فشار بر منابع زیرزمینی وارد کند.  بنابر سیاست کشور مبنی بر خودکفایی، توسعه کشت در اراضی دیم زارها می تواند اثر گذار باشد که این موضوع افزایش اشتغال را در بردارد. اما در صورتی که حمایت های لازم از کشاورزان انجام شود، اهداف برنامه توسعه کشت در دیم زارها محقق نمی‌شود.

ملک زاده درباره توسعه کشت در دیم زارها در خودکفایی اثرگذار است، افزود: با شرایط فعلی خودکفایی محصولات اساسی عملیاتی نمی شود چراکه به غیر از بارش عوامل دیگری در تحقق توسعه کشت در دیمزارها اثر گذار است. اما متاسفانه پیش بینی های دقیقی در حوزه هواشناسی نداریم که بتوانیم به این موضوع برسیم به طوریکه در برخی مواقع که بارش های سیل آسا پیش بینی می شود، این موضوع رخ نمی دهد و در مواقعی که هشداری از قبل داده نشده، بارش های سیل آسا رخ می دهد. براین اساس کشاورزان با ریسک تولید می‌کنند.

عضو اتاق اصناف کشاورزی گفت: اگر کشاورزان از شرایط مساعد بارش اطمینان خاطر داشته باشند و از طرفی اگر تسهیلات کم بهره در خصوص نهاده با کیفیت پرداخت شود، تولید در دیم زارها افزایش یابد. گفتنی است که تنها بارش های مناسب کفایت نمی کند و عوامل دیگری باید دیده شود.

طرح جهش تولید در دیمزارها یکی از راهکارهای اساسی در راستای افزایش بهره وری در واحد سطح محسوب می شود، کمااینکه طی سال های اخیر، تولید محصولات کشاورزی در زمین‌های دیم افزایش چشمگیری داشت که با استمرار حمایت از کشاورزان و فراهم کردن زیرساخت های لازم در راستای توسعه دیمزارها، خودکفایی در محصولات اساسی تحقق می‌یابد.

خبرنگار: آزاده محبی