هفتاد و پنجمین نشست سالانه سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در بحبوحه فراخوان آمریکا برای حضور گسترده کشور‌های عربی برگزار شد که پرسش‌هایی را در خصوص دلیل مشارکت کشور‌های عربی و فایده و امکان آن در سایه رویکرد ضد روسی ناتو و همچنین تناقضات و اختلافات آن در مورد پرونده غزه از زمان آغاز جنگ در ۹ ماه پیش به وجود آورده است.

کارشناسان بر این باورند که این دعوت به دلیل تشدید تنش‌ها در منطقه خاورمیانه انجام می‌شود و ممکن است شامل تلاش آمریکا برای قطب‌بندی و ظاهر شدن به عنوان یک اتحاد قوی‌تر در مقابل رقیب خود یعنی روسیه باشد.

حضور سران کشور‌های عربی در نشست سالانه سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) دلایل متعددی دارد. گفته می‌شود حضور کشور‌های عربی در اجلاس ناتو می‌تواند به برقراری آتش‌بس و توقف جنگ در نوار غزه کمک کند. این دعوت در حالی اتفاق افتاده است که ناتو از اوکراین در جنگش علیه روسیه حمایت می‌کند و بسیاری از اعضا و شرکای ناتو بر سر جنگ اسرائیل علیه غزه دچار اختلاف هستند. این موضوع نشان‌دهنده تلاش‌های کشور‌های عربی برای تسهیل گفت‌وگوی روسیه و اوکراین یا انجام میانجیگری برای تبادل زندانیان بین آنها است. در کل، دعوت از کشور‌های عربی به اجلاس ناتو به منظور تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و مدیریت تناقضات در منطقه انجام شده است.

در میان و به عنوان یکی از کشور‌های عربی مهم، تشدید تنش‌ها در منطقه خاورمیانه تأثیراتی بر روابط عربستان و اسرائیل داشته است. در طی سال‌های اخیر، تلاش‌ها برای عادی‌سازی روابط بین عربستان و رژیم صهیونیستی به دلیل تنش‌ها و تغییرات در منطقه به چالش کشیده شده است. همچنین، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان تشدید تنش‌ها میان کشور‌های عربی و افزایش اختلافات در زمینه مشکلات و معظلات سیاسی می‌تواند به پیچیده‌تر شدن محیط امنیتی خاورمیانه منجر شود. در نهایت، تاثیر این تنش‌ها بر روابط عربستان و اسرائیل به وضوح قابل توجه است و نیازمند راه‌حل‌های مناسب برای کاهش این تنش‌ها و ایجاد ثبات در منطقه است.

از سوی دیگر بسیاری از کشور‌های عربی در حل و فصل مشکلات منطقه‌ای و جهانی نقش‌های متنوعی ایفا می‌کنند.  برخی از این نقش‌ها عبارتند از: کشور‌های عربی، به‌ویژه عربستان در تحولات افغانستان نقش‌های مهمی دارند. آنها سعی می‌کنند خلأ ناشی از خروج نظامی آمریکا از افغانستان را پر کنند.کشور‌های عربی در ساختار منطقه‌ای نوین نقش‌های مؤثری دارند. این ساختار نظم منطقه‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد.اختلافات سرزمینی و مرزی بین کشور‌های عربی نقش مهمی در روابط منطقه‌ای ایفا می‌کند.

در کل، کشور‌های عربی با توجه به بافت منطقه‌ای و نقش‌های مختلف، در حل و فصل مشکلات منطقه‌ای و جهانی تأثیرگذار هستند. از طرفی دیگر کشور‌های عربی در حل بحران غزه نقش‌های متفاوتی ایفا می‌کنند از جمله: محکومیت حملات اسرائیل به غزه، ایستادگی در کنار ملت فلسطین، درخواست برای توقف فوری تنش‌ها و پیگیری روند صلح در منطقه.

کشور‌های عربی با توجه به ظرفیت‌هایشان، در تلاش برای مرتبط‌سازی مسئله فلسطین به جهان و تسهیل در راه‌حل‌های صلح‌آمیز مهم هستند. کشور‌های عربی در حل بحران‌های منطقه‌ای و جهانی نقش‌های متفاوتی ایفا کرده‌اند. این نقش‌ها بستگی به تاریخچه، سیاق و توانمندی‌های هر کشور دارد. به عنوان مثال:

تحولات تاریخی: برخی کشور‌های عربی، مانند مصر و اردن، با تغییر جهت‌گیری خود در قبال رژیم صهیونیستی، و علی رغم اعتراضات گسترده داخلی ملت‌ها به عادی‌سازی روابط با اسرائیل پرداخته‌اند.

توسعه توانایی‌های نظامی: عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر توانایی‌های نظامی پیشرفته‌تری را به دست آورده‌اند. این کشور‌ها بودجه‌های دفاعی خود را افزایش داده و به تقویت نفوذ بین‌المللی نیز پرداخته‌اند.

تعامل با ایران: برخی کشور‌های عربی تلاش‌هایی برای تفاهم با ایران داشته‌اند. این تعامل می‌تواند در کاهش تنش‌ها و حل بحران‌های منطقه‌ای مؤثر باشد. بسیاری از کشور‌های عربی همچنین به دلیل پتانسیل‌ها و منابع طبیعی غنی در ایران برای تقویت توانایی‌ها و قدرت خود در حوزه‌های مختلف مذاکرات با کشورمان را آغاز کرده و تا مراحلی آن را پیش برده اند.

اما در کل به نظر می‌رسد، نقش کشور‌های عربی در حل بحران‌ها به تاریخچه و شرایط موجود بستگی دارد. گفته می‌شود نشست‌های سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) نقش مهمی در تقویت بازدارندگی در مقابل بحران‌های جهانی ایفا می‌کنند. در این نشست‌ها، مسائلی از تغییرات استراتژیک تا تقویت حمایت‌ها از کشور‌های عضو مورد بررسی قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، در نشست سال ۲۰۲۲، ناتو تصمیماتی گرفت که موجب شد این نشست از سوی بسیاری ناظران یکی از مهم‌ترین نشست‌های این سازمان در دهه‌های اخیر توصیف شود. همچنین، ناتو در تقویت بازدارندگی خود در مقابل تهدیدات منطقه‌ای و جهانی تلاش می‌کند. این تلاش‌ها البته گاهی چهره‌ای ضد و نقیض به خود می‌گیرد و شامل افزایش حضور نظامی آمریکا در اروپا و تغییر سند استراتژیک ناتو به منظور توصیف روسیه به عنوان یکی از تهدید‌های اصلی این ائتلاف نظامی می‌شود.

در این میان، اما برخی می‌گویند کشور‌های عربی به دلیل انفعال و سکوت خود در برابر جنایات غزه مشروعیت لازم برای اقدام در حوزه‌های مختلف سیاسی به ویژه موضوعات حساس منطقه‌ای را ندارند. سکوت کشور‌های عربی در قبال جنگ در نوار غزه به دلایل مختلفی بازتاب دارد. این موضوع می‌تواند به تاریخچه، سیاق منطقه‌ای و مصالح سیاسی هر کشور بستگی داشته باشد. در زیر به برخی از دلایل این سکوت اشاره می‌کنم:

نخست مصالح سیاسی که برخی کشور‌های عربی به دلیل مصالح سیاسی، ترجیح می‌دهند به تنش‌ها در منطقه پرداخته و در مورد فلسطین سکوت کنند. مشغولیت‌های داخلی: برخی کشور‌ها درگیر مشکلات داخلی، تغییرات سیاسی و اقتصادی هستند و به فلسطین کمتر توجه می‌کنند.

دوم تفاوت‌های نظری که نظرات مختلف درباره راه‌حل‌های صلح در فلسطین باعث تفاوت در نگرش کشور‌های عربی شده است.

در کل، سکوت کشور‌های عربی در مورد جنگ غزه نشان‌دهنده تناقض‌ها و چالش‌های منطقه‌ای است. غزه برای کشور‌های عربی به عنوان یک مسئله حساس و مهم در منطقه تلقی می‌شود. این منطقه به عنوان جزء فلسطین تاریخی، با تاریخچه‌ای پیچیده از تضاد‌ها و تناقض‌ها مواجه است. برای برخی کشورها، حمایت از مردم فلسطین و حل مسئله غزه از نظر اخلاقی و سیاسی مهم است. از طرف دیگر، مصالح سیاسی، تفاوت‌های نظری و مشغولیت‌های داخلی باعث می‌شود که برخی کشور‌ها در این مسئله سکوت کنند. در کل، غزه به عنوان یک نماد از مبارزه ملت فلسطین برای حقوق خود و تحقق دولت مستقل تلقی می‌شود.

نشست‌های سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) اغلب به دلیل تفاوت‌های استراتژیک و نظری در مورد مسائل منطقه‌ای و جهانی، رویکرد‌های ضد و نقیص را نمایان می‌کنند. این تفاوت‌ها ممکن است از نظر تعامل با کشور‌های غیرعضو ناتو، تعهدات نظامی، تصمیم‌گیری‌های سیاستی، و حتی تعارض منافع ناشی از موقعیت‌های مختلف کشور‌ها در منطقه و جهان ناشی شود. در کل، نشست‌های ناتو به عنوان یک فرصت برای تبادل نظر، تعامل و تصمیم‌گیری‌های مشترک بین کشور‌های عضو، همچنین تعامل با کشور‌های غیرعضو، مهم است و باید فرصتی برای حل معظلات سیاسی باشد نه مجالی برای ایجاد تنش بیشتر در میان کشورها!

خبرنگار: سمیه خلیلی