علی آقاجانی بیان کرد: نقش روحانیون در یک حرکت پیشرو و موثر در صحنه سیاسی انقلاب اسلامی به عنوان نیروی سیاسی مطرح خود را نشان داد همچنین حضور مردم در این قیام حامل این نکته است که ظرفیت کنش سیاسی جدی در مقابل رژیمی مانند طاغوت را دارند و این حضور از همان ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ شکل گرفت.

استادیار گروه علوم سیاسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: رهبری سیاسی و رهبری دینی در نهضت ۱۵ خرداد تبلور پیدا کرد، در جریان ۱۵خرداد بود که حضرت امام به عنوان رهبر سیاسی مطرح شدند و وجود ایشان باعث شد پیوند مردم، رهبری و ارزش‌های دینی و ملی ایجاد شود و تا سال ۱۳۵۶ تداوم یابد و این پیوند‌ها بود که به پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۵۷ ختم شد.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به زمینه‌های ایجاد نهضت ۱۵ خرداد بیان کرد: همانطور که رهبری فرمودند قیام ۱۵ خرداد اسلام را زنده کرد؛ برای درک ابعاد مهم و فرهنگی ـ سیاسی این نهضت باید در ابتدا تاریخچه این نهضت و زمینه‌های اجتماعی آن بیان شود، بعد از رحلت آیت الله بروجردی شاهد جریان‌هایی در حوزه علمیه بودیم همچنین شاه تلاش می‌کرد که مرجعیت را از ایران به نجف منتقل کند و نامه‌ای به علمای نجف می‌زند و این واقعه را تسلیت می‌گوید او فکر می‌کرد می‌تواند مرجعیت را از بیخ گوش ایران دور کند.

آقاجانی با اشاره به انقلاب سفید یا انقلاب شاه و ملت، اضافه کرد: بسیاری از مخالفان پهلوی اعم از گروه‌های مذهبی، روحانیون و احزاب چپ، انقلاب سفید را طرحی آمریکایی و با هدف وابستگی ایران به آمریکا ارزیابی و با آن مخالفت کردند. از نظر مخالفان، این طرح موجب نابودی کشاورزی ایران، فقر دهقانان و مهاجرت آنان به شهر و وابستگی بیشتر به غلات و مواد غذایی می‌شد و همین عوامل بود که زمینه انقلاب ۱۳۵۷ در ایران را فراهم آورد.

استادیار گروه علوم سیاسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: رژیم پهلوی که تجربه شکست لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در آغاز سال ۱۳۴۱ را به دلیل مخالفت گروه‌های مختلف با آن از سر گذرانده بود، کوشید از راه برگزاری همه پرسی و مقابله جدی با حرکت‌های مخالف، اصلاحات مد نظر خود را اجرا کند. او با استناد به اصل ۲۶ متمم قانون اساسی مشروطه، اصلاحات را از طریق مراجعه مستقیم به آرای عمومی ملت، درخواست کرد.

او افزود: در فاصله ۱۹ دی تا ۶ بهمن ۱۳۴۱ که تاریخ برگزاری همه پرسی بود، در کنار تبلیغات گسترده‌ای که در رسانه‌های دولتی برای تشویق مردم به حضور در همه پرسی انجام شد، اعتراض‌ها و انتقاد‌های بسیاری نیز از سوی گروه‌های مختلف سیاسی صورت گرفت.

 آقاجانی تصریح کرد: شاه با وجود مخالفت جدی علما بر اجرای این اصلاحات تأکید کرد و از علما خواست همراهی کنند؛ بی نتیجه ماندن مذاکرات، سرانجام علما را نیز به صدور اعلامیه و تحریم همه پرسی واداشت. امام خمینی در پایان دی ۴۱ در سخنانی، اجرای برنامه اصلاحی محمدرضا پهلوی که "دام فریبنده استعمار خواند" را با ادامه حیات سلطنت وی مربوط دانست و نسبت به آن هشدار داد.

او افزود: حذف مالکان بزرگ، تقسیم و پاره پاره شدن زمین‌های کشاورزی، کاهش نقش کشاورزی در اقتصاد ملی، مهاجرت بی رویه از روستا به شهر، شکاف بزرگ میان سطح درآمد شهری و روستایی و مانند آن مشکلات بزرگ اجتماعی و فرهنگی را موجب شد و موجی از نارضایتی را ایجاد کرد که به نهضت ۱۵ خرداد ۴۲ و انقلاب اسلامی ایران ختم شد.

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه با اشاره به حادثه مدرسه فیضیه و هتک حرمت طلاب این مدرسه از سوی رژیم پهلوی بیان کرد: ابتدای ماه محرم و صفر امام به وعاظ، گویندگان و خطیبان توصیه کردند که در منابر مسائل روز و مخالفت‌هایی که با اسلام می‌شود و نیز حرکت‌های حکومت را تشریح کنند. آن سال منابر و هیات‌ها به یک مرکز مبارزه با دستگاه تبدیل شده بود و اعلامیه‌های صادره از امام پخش می‌شد.

آقاجانی عنوان کرد: با توجه به مخالفت‌های حضرت امام با رژیم پهلوی و اقدامات روشنگرانه ایشان، به ویژه سخنرانی عصر عاشورای ۱۳خرداد ۴۲، رژیم شاه تصمیم به دستگیری امام گرفت سحرگاه پانزده خرداد مأموران رژیم به منزل امام هجوم آورده و پس از ضرب و شتم خدمتکار ایشان، در حالی که حضرت امام مشغول نماز شب بودند، ایشان را دستگیر و به تهران منتقل کردند.

او افزود: هنوز چند ساعتی از این حادثه نگذشته بود که خیابان‌های شهر قم، زیر پای مردان و زنان انقلابی که در اعتراض به رژیم شاه و حمایت از رهبرشان فریاد برآورده بودند به لرزه در آمد. این صحنه، در آن روز در تهران و چند شهر دیگر نیز به وجود آمد و بدین ترتیب، مردم ایران با این قیام گسترده، نشان دادند که خواستار برقراری حکومت اسلامی و پایان دادن به رژیم ستم شاهی هستند.

 یک استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: در روز پانزدهم خرداد ۱۳۴۲، در بیشتر شهر‌های کشور درگیری، راهپیمایی، برگزاری جلسات و نیز سخنرانی بر ضد رژیم و اعتراض به دستگیری امام صورت گرفت. در بعضی از شهر‌ها مانند شیراز، تبریز و مشهد، اعتراض‌ها از شدّت و گستردگی بیشتری برخوردار بود که در اثر این حوادث، تعداد زیادی کشته، مجروح یا زندانی شدند.

آقاجانی عنوان کرد: نهضت ۱۵ خرداد در شکل گیری انقلاب نقش مهمی داشته است و امتداد نهضت ۱۵ خرداد کاملاً در آن ریشه دارد، حرکت آرامی که در حوزه‌های علمیه به عنوان مهد تشیع شکل گرفت و مقابله رژیم با روحانیت در انقلاب سفید ظاهر و باعث کشمکش‌هایی بین روحانیت و رژیم می‌شود؛ لذا علما و حضرت امام با صراحت بیشتری وارد کارزار سیاسی می‌شوند. نهضت ۱۵ خرداد باعث تبلور نقش روحانیت به عنوان قشر پیشرو و موثر در سرنوشت سیاسی ایران تجسم پیدا می‌کند.

این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: مردم هم از خود توانایی ورود در عرصه‌های سیاسی و ظرفیت و بلوغ سیاسی مقابله را نشان می‌دهند؛ حضور مردم از همان ۱۵ خرداد شروع شد، این روز اوج رهبری دینی و سیاسی امام راحل به شمار می‌رود و حضور ایشان حضوری تعیین کننده بوده و پیوند مردم و رهبری و ارزش‌های دینی و ملی همه و همه باعث شکل‌گیری انقلاب اسلامی می‌شود.