با اینکه ابتدای صبح است، هوا به شدت گرم است و دمای بالای ۳۰ درجه را شاهد هستیم، با تاکسی راهی محدوده خارج شهری هستیم و راننده تاکسی دائم غر می‌زند که من در جاده خاکی نمی‌آیم و کمی بعد مشخص می‌شود منزل خودش در یکی از همین کوچه‌های خاکی است، لابد زهر زندگی در این شرایط سخت را چشیده است.

کرایه اش را که می‌پردازم جلوی مسجد امام حسن مجبتی در شهرک موسوم به چهارده معصوم در حاشیه شهر کرمان ایستاده ام، کوچه با ناهمواری هایش و چند تن از آقایانی که سریع‌تر از تیم استانداری آمده اند تا سرو سامانی به اوضاع بدهند، یکی از کارگران شهرداری را مجبور کرده اند نایلون‌هایی که در گودی آب در همان نزدیکی ریخته را جمع کنند و من به آقایی که این اوامر را می‌دهد اعتراض می‌کنم.

کمی آن طرف تر هم یک لودر در حال جمع آوری کوهی از زباله‌های قدیمی است که در این محدوده ریخته شده و کسی آن ها را جمع آوری نکرده است.

عضو شورای ده که مرا درحال عکاسی از صحنه پاکسازی زباله‌ها می‌بیند ازمن می‌پرسد از کجا آمده ام و به دعوت چه کسی؟ و من بدون اینکه کارتم را نشان دهم می‌گویم به دعوت استانداری و خبرنگارم.

از کم کاری مجموعه مدیرانی که باید این محدوده را عاری از زباله نگه می‌داشتند ناراحتم، دیواره مسجد نیز فروریخته است و کسی برای تعمیر دیوار آن که به شکلی عجیب به مقابله کنندگان با حاشیه نشینی دهن کجی می‌کند اقدامی نکرده است.

کمی بعد مدیران اجرایی و امام جمعه شهر و تعدادی از مجموعه سپاه و بسیج از راه می‌رسند. قرار است امروز در اقدامی بزرگ مرحله دوم و فاز جدید ساماندهی منطقه حاشیه‌ای شهرک ۱۴ معصوم کرمان آغاز شود، اتفاقی بی نظیر که می‌تواند مشکلات زیادی را از سر راه مردم بردارد.

 ماجرای این حاشیه نشینی از کجا آغاز شد؟

سری به گذشته می‌زنم به حدود ۲۰ سال قبل آن زمان خبرنگاری تازه کار ولی به شدت پیگیر بودم؛ یادمه مردم آن زمان درمحدوده همین حاشیه شهر برای داشتن خدمات آب و برق دست به اعتراضاتی می‌زدند و برای مقابله با طرح‌های برخورد شورای تامین به جد برخواسته خود یعنی داشتن آب وبرق مصر بودند و مدیران با دخالت نادرست ونه قانونی؛ در این موضوع باعث ناراحتی مردم شده بودند.

بازبرمی گردم به حدود ۱۵ سال قبل زمانی که حبیب الله دهمرده استاندار کرمان شده بود و به محض اطلاع از وجود مشکل کم آبی اداره آب وفاضلاب روستایی استان را ۱۵ روزه وادار به آبرسانی به منطقه کرد تا از نعمت حیات برخوردار شوند.

اطراف کرمان کودک و نوزادی نوپا بود و به یمن فعالیت‌های شبانه روزی زمین خواران و توجه نکردن مدیران شهری و غیرشهری تبدیل شد به غولی به نام حاشیه نشینی با مشکلات و مسائلی نظیر آسیب‌های اجتماعی، تردد جمعیت بالا، حضورمعتادین پرخطر، حضورتروریست‌ها و اموال سرقتی و امروز این کلاف سردرگم را باید با دست تدبیر گشود.

کلید برخورد با حاشیه های این شهر در  سال ۸۸

خاطرم هست بود که سال ۸۸ علی انجام شعاع فرماندار کرمان در رابطه با پدیده حاشیه نشینی درگفتگو با یکی خبرگزاری‌های استان، گفته بود:مطالعه انجام شده در مورد پدیده حاشیه نشینی به عنوان یک طرح ضربتی و اساسی به دهمرده استاندار کرمان پیشنهاد و قرار شد در جلسه شورای تامین استان مصوب شود.

فرماندار کرمان بیان کرد: با هماهنگی وتعاملی که همه دستگاه‌ها دارند از جمله شهرداری موظف شد، یک کمربند سبز را دور شهر کرمان ایجاد کند تا بدین شکل، محدوده مشخصی برای دیگر دستگاه‌ها باشد، که از این محدوده عقب‌تر را، برخورد جدی و اساسی انجام دهد.

سال ۹۴ بود که بالاخره کمربند سبز در هفتاد کیلومتر ایجاد شد، شهردار کرمان آقای سیف اللهی با اشاره به اینکه از ۸ ماه پیش مبارزه جدی با حاشیه نشینی اتفاق افتاد برای توقف آن سیاست کلی کمربند سبز مطرح شد که بعد از تخریب حاشیه‌ها برای جلوگیری از تداوم آن، این طرح را اجرا کنیم، ۹۰۰ هکتار فضای سبز در شهر کرمان داریم که جنگل قائم ۲۳۰ هکتار از آن را به خود اختصاص داده است.

اما در نبود سیاست قوی برای اداره زمین‌های بدون صاحب در محدوده‌های نزدیک به حاشیه‌های شهر باز هم گره این حاشیه نشینی با استقرار کمربند سبز باز نشد تنها شهرداری کرمان با اهرم کمربند سبز موفق شد در این محدوده بروز حاشیه نشینی‌های جدید را کنترل کند.

آیا کمربند سبز ۹۵ درصد حاشیه نشینی را جمع کرد؟

همان سال در جریان سفر معصومه ابتکار رئیس محیط زیست، سیف الهی شهردار وقت از توقف بیش از ۹۵ درصد حاشیه نشینی در کرمان با همکاری مسئولین قضایی، اجرایی، انتظامی و امنیتی خبر داد و افزود: در راستای اجرای طرح مقابله با حاشیه نشینی بازآفرینی حاشیه شهر‌ها نیز در دست انجام است.

توحیدی، فرمانداروقت کرمان نیز اقدام این استان را در زمینه مقابله با حاشیه نشینی در کشور کم نظیر عنوان کرد و گفت: ۳۱ نقطه شهر کرمان با مجموع وسعت هزار و ۵۳۱ هکتار در هجمه تغییر کاربری یا تصرف اراضی دولتی قرار گرفته بود.

وی با تاکید براینکه تاکنون ۴۰۰ هکتار از اراضی دولتی تصرفی از دست متصرفان خارج شده است، بیان کرد: ۶۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی تغییر کاربری یافته نیز به وضعیت سابق خود بازگشته اند ودر مجموع بیش از یکهزار و ۲۰۰ هکتار از اراضی دولتی تصرف یا اراضی کشاورزی تغییر کاربری یافته استان کرمان از دست متصرفان خارج شده است.

امروز این ۲۰۸ هکتار اراضی که به نام ده الله آباد مطرح است با الحاق ۹۳ هکتار اراضی موسوم به شهرک چهارده معصوم در قالب روستای الله آباد قرار است در طرح سامان دهی حاشیه نشینی عملا راه را بر توسعه شهر کرمان ببندد.

الحاق حاشیه نچسب شهر کرمان به روستای الله آباد

در جلسه سامان دهی حاشیه نشینی که فاز اول آن در محدوده روستای سعیدی کرمان اجرا و فاز دوم در روستای الله آباد قرار است اجرا شود عملا حاشیه‌های شهر در قالب روستا سامان دهی می‌شود.

روستایی که مجموعا با آنچه الحاق شده است جمعیت حدودا ۳۰ هزار نفری را در برمی گیرد و تاکنون از آب وبرق و حتی گاز رایگان استفاده کرده است و از امروز در قالب روستای الله آباد درست لب خط مرزی شهر کرمان فرصت یا تهدیدی برای مسائل اجتماعی شهر خواهد بود.

فرماندار کرمان علی بابایی در مراسم سامان دهی با اشاره به تعریف سه سناریو برای این طرح گفت: اراضی ۱۰۶ هکتاری، ۸۴ هکتاری و ۹۳ هکتاری مطرح بود که در نهایت همان ۹۳ هکتار اراضی حاشیه‌ای شهر به روستای الله آباد واگذار شدکه جمعیت ۱۰ هزار نفری را با ۲۵۰۰ واحد مسکونی در برمی گیرد.

اما برای این طرح سامان دهی ۲۵ کیلومتر شبکه برق، ۱۹ هکتار تسطیح و آسفالت معابر، اجرای شبکه آب شرب روستایی وگازرسانی کامل به منطقه با مجموع هزینه ۲۰۰ میلیاردتومانی قرار است اجرا شود، طرحی که متاسفانه با حضور کمرنگ مسئولین در نظارت بر اجرای کار ممکن است درآینده نزدیک به سبب دارا بودن اسناد دست نویس و سود‌های میلیاردی زمین خواران و تفکیک‌های عجیب اراضی مسکونی به مشکل بخورد.

حضور یکی از اهالی که در قالب قرارگاه مردمی در منطقه درحال فعالیت فرهنگی هستند برایم جالب است مرد جوانی بنام گلومکی که با اشاره به تمام مشکلات منطقه ازسامان دهی اوقات فراغت جمعیت نوجوان در منطقه در همین مساجد کمترمورد توجه، خبر می‌دهد.

ظرفیت بالای جمعیت نوجوان، هیات‌های مذهبی با جمعیت بالا را پتانسیل فرهنگی کار ذکر می‌کند واز نبود توجهات بهداشتی به منطقه شاکی است.

می گوید : سامان دهی مساله آب ضروری است چرا که اکنون تنش آبی بالاست و با طرح هویت بخشی ان شالله مشکل آب رفع شود .

سامان دهی جای تخریب را در حاشیه نشینی گرفت

استاندار کرمان هم می‌گوید: بجای تخریب تصمیم به سامان دهی گرفتیم و از امروز فاز دوم سامان دهی حاشیه نشینی را به سبب جمعت بالای تحت تاثیر در این منطقه آغاز می کنیم و ابتدا باید مساله خدمات مورد نیاز مردم در قالب طرح های گازرسانی، برق و آبرسانی انجام شود.

هرچند دیر بود اما مدیران بالاخره متوجه شدند سیاست اشتباه تخریب واحد‌های مسکونی غیراستاندارد یا واحد‌های مسکونی استاندارد، اما واقع شده در حریم شهری که بالاخره جای خود را به سامان دهی حاشیه نشینی می‌دهد و این موفقیت بسیار بزرگی است.

جمعیت روستا با بودجه تناسب ندارد

ابوذر عطایی دهیار جوان وکوشای منطقه می‌گوید: ازفردا ارباب رجوع زیادی به ما مراجعه می‌کند برای دریافت انشعابات آب، برق و گاز و به همین منظور میزخدمتی در دهیاری با حضور پاره وقت نمایندگانی از این شرکت‌های خدمت رسانی برقرار کرده ایم.

وی افزود: یکی از مشکلات ما جمعیت ۳۰ هزار نفری منطقه با بودجه حدود ۲۰ هزار نفر است و این مساله قطعا ما را دچار مشکلاتی می‌کند ونمی توانیم تا سرشماری دو سال آینده این محدوده را با بودجه ناچیز مدیریت کنیم و از سوی دیگر پرسنل ما برای پاسخگویی به این حجم کار کافی نیست.

ادامه غرغر‌های بودجه‌ای دهیار میان قول حمایت استاندار و نیز صلوات بی موقع حاضران گم می‌شود و مدیران راهی محدوده خاکی در این شهرک می‌شوند.

زباله‌ها جمع آوری شده اند و لودری که در همان نزدیکی است اولین تیغ را برای تسطیح معابر شهری می‌زند تا خیال همه از آغاز شدن کار، راحت شود.

چند تن از زنان منطقه با کاغذ به دست دنبال کسی می‌گردند تا مشکلات خود را مطرح کنند، افت فشار برق و از بین رفتن وسایل برقی مساله روتینی در این منطقه است از سوی دیگرگازکشی‌های غیراصولی نیز خطری است که بیخ گوش مردم اینجا وجود دارد که باید سریعا این مساله رسیدگی شود.

چندی قبل نیز مدیرعامل شرکت گاز استان ازساماندهی گاز رسانی به حاشیه شهر خبرداده بود که این طرح از همین نیمه اول خرداد ۱۴۰۳ کلید خورد.

با این آرزو که مردم حاشیه یا متن شهرم هیچ گاه دراستفاده از خدمات شهری و روستایی که این روز‌ها تفاوت شان تنها اسم شهر و روستا است؛ دچار مشکل نشوند به خانه برمی گردم.

اما دلم میان گرد وخاک این محدوده است جایی که دخترکان ریزنقش و پسران سیاه سوخته اش به سبب جبر جغرافیایی و نبود شرایط مالی مناسب به این منطقه پناهنده شده اند.

فرماندارکرمان در همین جلسه از افزایش ساخت وساز‌ها درست در محدوده نزدیک کمربند سبز خبر میدهد و از مردم درخواست می‌کند اجازه گسترش حاشیه نشینی را ندهند.

ابتدای این کوچه خاکی است و انتهای آن آسفالت شده و جالب اینکه محدوده آسفالت جز دهیاری الله آباد بوده و انتهای کوچه در جوار این مسجد جز شهر حساب می‌شد!

برخورد با پدیده حاشیه نشینی درصورتی که از اهرم‌های قوی نظارتی و اجرایی واز همه مهم‌تر قانونی؛ برخوردار نباشد عملا در چند سال آینده معضل جدیدی بنام حاشیه نشینی روستایی را ایجاد خواهد کرد که باید از امروز ساز و کار مناسبی برای آن یافت.

مرضیه السادات حسینی راد