دوگانه دیپلماسی و میدان، مذاکرات برجام، برجام‌پلاس، موضوعاتی بودند که در آغاز کار دولت سیزدهم و فعالیت حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه از دولت قبل به دولت سیزدهم رسید. امیرعبداللهیان اما جدای از اینکه سیاست همسایگی را به‌عنوان یکی از اصول فعالیت دولت در سیاست خارجه مورد توجه قرار داد، اما در عین حال مذاکرات احیای برجام هم لغو نشد اگرچه وزیر امور خارجه صراحتا اعلام کرد خبری از برجام‌پلاس نخواهد بود، اما همواره این گزاره را مورد تاکید قرار می‌داد که از انجام مذاکرات حمایت می‌کند. علاوه‌براین امیرعبداللهیان توانست همراهی خوبی میان دیپلماسی و میدان ایجاد کند و جدای از دوگانه‌سازی‌ها، دیپلماسی و میدان را همراستا و در کنار هم پیش ببرد اقداماتی که البته تنها در عمر کوتاه سه ساله وزارت خارجه شهید امیرعبداللهیان صورت گرفت. مواردی که به‌نظر می‌رسد مجموعه‌ای از رویکردها و نگاه‌های دولت‌های قبلی را با هم ترکیب کرده است. به همین منظور پای صحبت‌ها سفرا و کارشناسانی نشستیم که در جریان اقدامات و فعالیت‌های امیرعبداللهیان قرار داشتند و به بررسی ابعاد فعالیت‌های شهید امیرعبداللهیان پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

 مهدی خانعلی‌زاده، کارشناس بین‌الملل گفت: آقای امیر عبداللهیان به‌ این دلیل که پله‌پله مراتب ترقی را در عرصه سیاست خارجی طی کردند و از کارشناسی به مدیرکلی، سفارت، معاونت و بعد هم به وزارت رسیدند، کاملا درک کرده‌ بودند که این معضل، مساله و کیمیای دست‌نیافتنی چه بود و توانستند در سه‌سال وزارت بالاخره به جواب برسند و گمشده چهل‌واندی ساله دیپلماسی را که تلفیق دیپلماسی و میدان بود را محقق کنند، یعنی ناظر به نتیجه از ابزارهای دیپلماتیک استفاده کردند.

وی ادامه داد: تعبیری که معمولا استفاده می‌کردند با عنوان مذاکره برای مذاکره این بود که ابزار مذاکره کارکردی برای دیپلمات دارد اما اگر این اقدامات دیپلماتیک به ابزار مذاکره متمرکز شود، منجر به نتیجه نمی‌شود. شهید امیرعبداللهیان، ابزار مذاکره، دیپلماسی و سایر ابزارها را برای رسیدن به هدف استفاده می‌کرد.

کارشناس بین‌الملل گفت: می‌توانیم بگوییم ایشان دو پرونده را به سرانجام رساندند؛ یکی پرونده منطقه‌ای و شبکه مقاومت بود که خودشان سال‌ها آن را پیگیری می‌کردند و توانستند حلقه‌های تکمیلی شبکه مقاومت را ایجاد کنند و الان شاهد بلوغ و تکامل نهایی شبکه مقاومت هستیم. این ناکامی که برای رژیم اتفاق افتاده و شرایط را برای آن تنگ کرده، حاصل بلوغ شبکه مقاومت است، از طرف دیگر توانستند حلقه آمریکازدایی و غرب‌زدایی از سیاست‌ خارجی ایران را تکمیل کنند. سال‌های سال بود عضویت ایران در پیمان‌های جایگزین، آلترناتیو نظام غربی بلاتکلیف مانده بود، مثل بریکس، شانگهای و چند اجلاس و همایش و تعهد بین‌المللی دیگر. ایشان توانست این حلقه را هم نهایی کند و این دومحور را به‌عنوان اصلی‌ترین یادگاری خودش به‌جا بگذارد.

خانعلی‌زاده افزود: ایشان دو نگاه حداقلی و حداکثری در سیاست خارجی را تکمیل کردند و دو سر یک طیف را؛ یک طیف کاملا نتیجه‌گرا و یک طیف کاملا ابزارگرا را با هم ترکیب کردند* و برای آن ابزار استفاده کردند تا به نتیجه برسند، یعنی ضمن اینکه کوتاه نیامدند که ایران باید به اهداف خودش در هر مذاکره‌ای برسد و صرفا به توافق رسیدن با غرب مطلوب ایران نیست اما زمینه را برای کنار گذاشتن ابزار دیپلماسی هم فراهم نکردند. یکی از دلایل آن هم این بود که *ایشان وارداتی به وزارت خارجه و دستگاه دیپلماسی نبودند، کاملا بزرگ‌شده آن فضا بودند و با همه آن آشنا بودند و توانستند ارتباط خوبی با هر دو طیف داشته باشند.

جلسه هفتگی در مسجدجامع شادآباد تهران، سال ۱۳۷۲
از سمت راست: شهید امیرعبداللهیان، عباس عزیزی، علیرضا رجالی مسئول کنونی نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه شاهد.

منبع: روزنامه فرهیختگان