کودکان چند دهه قبل برای پر کردن اوقات فراغت خود از وسایلی همچون توپ، دوچرخه و... استفاده می‌کردند. با گذر زمان وپیشرفت تکنولوژی در دنیا، بسیاری از بازی‌ها هم متحول شده و اثرات مستقیمی بر روی کودکان داشته است.

باید بپذیریم بازی‌های رایانه‌ای برای کودکان بسیار شگفت‌انگیز ولذت بخش‌تر از بازی‌های سنتی دهه‌های قبل است. به جرات می‌توان گفت امروزه کمتر بچه‌ای به سراغ بازی‌های سنتی می‌رود؛ و اکثر بچه‌ها ترجیح می‌دهند بیشتر وقت خود را در دنیای فناوری بگذرانند. از همین رو در گفت‌وگویی که با زیبا عراکی نویسنده و کارشناس حوزه کودک داشتیم به بررسی این موضوع پرداختیم.

*دختر‌ها بیشتر درگیر بازی‌های رایانه‌ای هستند یا پسرها؟
معمولاً پسر‌ها بیشتر از دختر‌ها درگیر بازی‌های رایانه‌ای هستند. با رشد فزاینده بازی‌های رایانه‌ای وتنوع بسیار بالای آن میلیون‌ها کودک در سراسر جهان به بازی‌های پر تحرک رو آوردند؛ و بخش قابل توجهی از وقت وانرژی خود را به این مورد اختصاص می‌دهند. به طوری که ساعت‌ها به تنهایی وارد دنیای بازی می‌شوند؛ و در نهایت عموماً با تذکر خانواده آن را ر‌ها می‌کنند؛ و همین امر باعث شده پژوهشگران و متخصصین امر ودر نهایت خانواده‌ها تا حدودی درگیر این مسأله شوند.

با نگاهی موشکافانه به انبوه بازی‌های موجود در بازار در می‌یابیم اغلب این بازی‌ها وارداتی و محصول کشور‌های غربی از جمله صهیونیست‌هاست؛ که برای هر بازی اهداف مشخص شده و تفکر خاصی را دنبال می‌کنند.‌

می‌دانیم هر تکنولوژی می‌تواند مزایای فراوانی داشته باشد عوارض جانبی منفی هم می‌تواند داشته باشد. تمام ساخته‌های دست بشر از جمله اینترنت حکم شمشیر دولبه را دارند هم دارای تبعات مثبت وهم دارای تبعات منفی هستند.

تبعات مثبت بازی‌های رایانه‌ای بهره‌گیری اصولی از آن است؛ (به معنای ساده‌تر برای رشد وتوسعه فکری کودک) برعکس آن تبعات منفی می‌تواند عامل بسیاری از آسیب‌های جبران ناپذیر باشد؛ که متأسفانه در همه جوامع رواج پیدا کرده است.

باجذابیت بیشتر بازی‌های رایانه‌ای همه روزه بر تعداد مشتاقان این گونه بازی‌ها افزوده می‌شود. از جمله اینکه بازی‌های اکشن در مدت زمان کوتاه وبا مدیریت صحیح، می‌تواند موجب شکوفایی مهارت‌های فکری_شناختی کودکان شود. بعضا دیده شده کودک ترجیح می‌دهد به مهمانی نرود ولی به تنهایی بازی رایانه‌ای انجام دهد. واین خود جزء شگفتی‌ها محسوب می‌شود. استفاده کودک از بازی‌های رایانه‌ای باید تحت کنترل مستقیم شما به عنوان والدین قرار گیرد.

هرچند والدین در مواجهه با بازی‌های رایانه‌ای کودک ممکن است رفتار‌های متفاوتی از خود نشان دهند. گاهی ممکن است با کودک همراه شوند، که این بهترین و عاقلانه‌ترین راه ممکن است؛ و یا کنجکاو شده و در صدد کسب اطلاعاتی در مورد بازی‌های رایانه‌ای شوند. ممکن است سردر گم از علاقه وافر کودکشان نسبت به بازی‌های رایانه‌ای شوند ودر نهایت نگران می‌شوند که کودکشان وابسته به این گونه بازی‌ها شوند.

اغلب خانواده‌ها به دلیل اینکه فقط می‌خواهند کودکشان ساعاتی آرام باشد جلوی بازی رایانه‌ای کودک را نمی‌گیرند. بیشتر والدین در مورد بازی‌ها و خطرات احتمالی وتهدید‌های آن بر روی سلامت جسم _ روان کودک اطلاعات کافی ندارند. درحال حاضر آمار دقیق از میزان استفاده کودک از بازی‌های رایانه‌ای وجود ندارد. اما شواهد حاکی از آن است، اکثر کودکان به راحتی نحوه استفاده از گوشی همراه، لپ تاب و یا رایانه رو می‌دانند و از آن به عنوان وسیله سرگرم‌کننده در طول روز استفاده می‌کنند.

کدام بازی‌ها سلامت روان کودک را تهدید می‌کنند؟
والدین گرامی! دقت داشته باشند بازی‌های رایانه‌ای که امروزه بسیار پر طرفدار می‌باشد دارای عوارض خطرناک برای کودکان است (که به آن در این مقاله اشاره خواهد شد) پس تا می‌توانید فرزندتان را از آنها دور کنید. چرا که سلامت روان کودکان را تهدید می‌کند.

خرید گوشی تلفن همراه برای کودکان ونوجوانان توسط خانواده‌ها روز به روز رو به افزایش است. (هرچند دلایل خرید آن برای هر خانواده متفا‌وت است.) امروزه از هرسه کودک یک نفر علاقه وافر به بازی‌های رایانه‌ای دارد؛ که همین امر به مرور باعث کند شدن واختلال یادگیری می‌شوند.

روانشناسان معتقدند مجموع زمان استفاده از بازی‌های رایانه‌ای و نگاه کردن به تلویزیون نباید بیش از سه ساعت طول بکشد. پژوهشگران و متخصصین حوزه سلامت مخالف قرار دادن بازی‌های رایانه‌ای جزء دسته‌بندی بازی‌های مفید هستند؛ و معتقدند مضرات بازی‌های رایانه‌ای بیشتر از فواید آن است. عوارض متعددی در مورد استفاده مکرر از بازی‌های رایانه‌ای برای کودک ذکر شده؛ شواهد حاکی از آن است که آسیب‌های ناشی از بازی‌های رایانه‌ای از دیدن ماهواره برای کودک مضرتر است. در اینجا به چند مورد آنها به صورت اجمالی اشاره خواهد شد.

از جمله مشکلات جدی که کودکان را تهدید می‌کند عبارت هستند از: اختلالات شخصیتی حتی در بزرگسالی (از جمله انزوا طلبی، عدم مهارت‌های کلامی، تأثیر منفی در روابط خانوادگی، تنبل شدن ذهن) همانطور که در ابتدا آورده شد تولید‌کننده بیشتر بازی‌های رایانه‌ایی؛ صهیونیست‌ها هستند که برای فروش بیشتر از هیجان انگیزتر کردن صحنه‌ها، وحشت واستفاده ابزاری از عکس‌های محرک زنان با پوشش نامناسب که همین امر باعث می‌شود ذهن کودک به سمت تمایلات جنسی سوق داده شود؛ و همین امرموجب بلوغ زود رس در کودک و در نتیجه مشکلات بعد از آن را در بر دارد. به نوعی بی‌دینی و لاابالی‌گری را ترویج می‌کنند؛ و نکته قابل تامل اینکه برخی از این بازی‌ها به گونه‌ایی طراحی شده که مخاطب را مجبور می‌کند تابه انتهای بازی برسد.

بی تحرکی که عامل اصلی چاقی است. همان طور که می‌دانیم یکی از شاخصه‌های بازی‌های رایانه‌ای بی‌تحرکی در افراد است. هرچقدر زمان استفاده از بازی‌های رایانه‌ای بیشتر باشد بر افزایش چاقی تأثیر مستقیم خواهد گذاشت.

بازی‌های رایانه‌ای یکی از عوامل اصلی زندگی ناسالم در افراد به ویژه کودکان است. هرنوع بازی رایانه‌ای می‌تواند اثرات منفی جبران ناپذیری بر روی کودکان از بعد روحی و جسمی داشته باشد.

اکثر کودکانی که دچار اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای هستند وضعیت چشمان طبیعی ندارند وبه مرور دچار مشکلات بینایی (از جمله خشک شدن چشم؛ ضعیف شدن چشم؛ تاری دید؛ نزدیک بینی) می‌شوند. چراکه نگاه کردن طولانی به صفحه سفید رنگ به چشم فشار ودر نهایت آسیب جدی می‌رساند.

بازی‌های رایانه‌ای بر عملکرد مغز چه اثری دارند؟
این بازی‌ها دشمن درجه یک تخریب سلول‌های مغزی کودکان هستند، گاهی دیده شده کودکان با اتصال به اینترنت گوشی همراه به انجام بازی‌های آنلاین سرگرم می‌شوند که این خود یک حرکت اعتیاد‌آور است.

بسیاری از افراد تصور می‌کنند که فقط افراد معتاد هستند که مواد اعتیاد‌آور مثل تریاک وشیشه مصرف می‌کنند. اما باید بپذیریم بازی‌های رایانه‌ای اعتیاد‌آور است. کودک هنگام دسترسی نداشتن به اینترنت وبازی‌های رایانه‌ای احساس خلع می‌کند. (و چه بسیار کودکان یا نوجوانانی که برای رسیدن به بازی رایانه‌ای خود راه‌های دور زدن خانواده را یاد می‌گیرند.) کودکان معتاد مانند رانندگانی که بی‌محبا وبدون دقت به علائم رانندگی با سرعت بالا رانندگی می‌کنند. به طوری که چندی پیش از طریق خبر‌گزاری‌ها اعلام شد نوجوانی در کره جنوبی به دلیل ساعت‌ها بازی کردن از خود بی‌خود شده ودر حین بازی از فرط گرسنگی و بی‌خوابی بی‌هوش شد.

اگر دقت داشته باشید بازی‌ها طوری طراحی شدند که ۹۹ درصد آنها باید به تنهایی اجرا شود. ومدت زمانی که کودک درگیر بازی‌های رایانه‌ای است کمتر با دیگران صحبت می‌کند. (علم روانشناسی ثابت کرده کودکی که تنها بازی می‌کند عموماً تا انتهای عمر تنها می‌ماند.) همین امر نشان دهنده این است که اتاق فکری هدایت شده در پس همین بازی‌های به ظاهر ساده است.

درد دست، درد انگشت، بی‌حسی، تاول (که ماساژ منطقه‌ای تا حدودی می‌تواند مشکل را حل کند.) کمر درد (ستون فقرات ازحالت طبیعی خارج شده) سفتی عضلات‌شانه، استخوان درد، گردن درد وقوز گردن همگی به مرور بر‌ایستادن متناسب ومتعادل لطمه وارد می‌کند. تشنج کردن (به دلیل هیجان کاذب بازی‌ها برای یکسری از بیماران انجام این بازی‌ها پیشنهاد نمی‌شود.)

بازی‌های رایانه‌ای منجر به آسیب جسمی هم خواهد شد؟
میگرن که از یک نقطه شروع می‌شود وبه آرامی گسترش می‌یابد. همین امر منجر به حالت تهویه در کودک یا نوجوان می‌شود. کوتاهی و تنبلی در انجام تکالیف مدرسه و نامرتب بودن دردوران نوجوانی مدارس می‌توانند در غالب ساعات درسی مجزا با سیاست‌گذاری درست استفاده صحیح از تلفن همراه وتشریح اهداف پشت پرده بازی‌های وارداتی رابرای کودکان ونوجونان تشریح کنند.

اختلال خواب؛ مانند کم خوابی، کابوس‌های شبانه، فریاد زدن درخواب، صحبت کردن درخواب، راه رفتن درخواب، چرت زدن در طول روز وکم حوصلگی
تیک‌های عصبی وفریاد زدن حین بازی بازی‌های رایانه‌ای جنگندگی می‌آموزد. این کودکان در هنگام صحبت کردن با هم سن وسال‌های خود فقط در مورد بازی‌های رایانه‌ای صحبت می‌کنند.

اختلال غذا خوردن (کم خوری، لاغری مفرط، بی‌نظمی در زمان مناسب غذا خوردن، پرخوری و چاقی، تنقلات مضر مانند پفک وچیپس جایگزین غذای اصلی، درست نجویدن غذا، تغذیه سریع وناسالم وسوء هاضمه). بروز خشونت وپرخاشگری نسبت به اطرافیان حتی به صورت مقطعی (روابط عاطفی بین این کودکان با خواهر یا برادرشان کدر است.)

مشکلاتی در یادگیری کودکان به خصوص کودکانی که در مرحله آموزش هستند. (خستگی زود رس از آموزش وتحصیل) گاهی برخی از کودکان درساعت تحصیل در مدرسه برای تعطیل شدن لحظه شماری می‌کنند. ویا حتی از مهمانی رفتن سر باز می‌زنند. بهداشت فردی ضعیف کودک: ازجمله‌شانه نکردن مو، مسواک نزدن، حمام نرفتن و...

اگر کودکان بازی‌های متناسب با رده سنی خود را انجام ندهند ر آسیب‌های جدی وجبران ناپذیر قرار خواهند گرفت.

بازی‌های رایانه‌ای کودک شما را تربیت می‌کند!
تربیت اصولی شما را تحت الشعاع قرار می‌دهد وخود هرطور که مایل است کودکتان را تربیت می‌کند. اجازه ندهید این بازی‌های مدیریت شده توسط گروه‌های سازمان یافته که خیر وصلاح فرزندتان را نمی‌خواهند سکان داری کنند.

برخی از بازی‌ها با هدف ترویج مادی گرایی (جایزه‌های سکه‌ای) باعث تهی شدن روحیه معنوی وکمال طلبی در کودک ونوجوان می‌شود. ودر عوض حس برتری جویی که به روح وروان کودک آسیب می‌رساند را به کودک تزریق می‌کند.

و در نهایت استفاده بی‌رویه از بازی‌های رایانه‌ای می‌تواند کودک را از فعالیت‌های مفید مثل ورزش کردن، مطالعه کتاب‌های غیر درسی، وارتباط با دوستان باز دارد.

البته باید به فواید بازی‌های رایانه‌ای اشاره کنیم که بازی‌های رایانه‌ای جاذبه‌های چشمگیری دارند. ازجمله اینکه حس امتیاز آوردن، کسب تجربه وتبحر در بازی وتقویت حس خیال‌انگیزی که برای افراد به ویژه کودکان شیرین است.

گاهی می‌توان برای درک بهتر مطالب درسی ازجمله علوم یا ریاضی وبرای پرورش ذهن خلاق وپویای کودکان از بازی‌های طراحی شده مثل پازل، بازی با اعداد و.. استفاده کرد. (می توان گفت برخی از بازی‌ها جنبه آموزشی دارند) استفاده از بازی‌های فکری ومعمایی یکی از راه‌های رشد خلاقیت کودکان است. در کل یادگیری با کمک بازی‌های رایانه‌ای آسان‌تر است.

هماهنگی دست وچشم وسرعت بالا در انتخاب در بازی‌ها، توانایی کودکان را افزایش می‌دهند. سرعت؛ مهارت وقدرت انتخاب در تصمیم‌گیری کودک را بالا می‌برد. پژوهش‌ها نشان داده مغز کودکانی که با بازی‌های رایانه‌ای سروکار دارند فعال وخلاق‌تر از مغز دیگر هم سن وسال‌های خود است.
والدین چگونه بر بازی‌های رایانه‌ای نظارت کنند؟

انجام بازی‌های رایانه‌ای باعث کاهش درد می‌شود. (حکم مسکن موقت دارد) باعث بالا بردن روحیه ومقاومت در برابر بیماری‌های کودکان می‌شود. موجب افزایش انگیزه برای موفقیت کودکان می‌شود.

نکته‌ای جالب این است که برخی از سالمندان تمایل به انجام بازی‌های رایانه‌ای دارند آنها نسبت به همسالان خود شادتر هستند و طبیعتاً هیجان بیشتری از خود نشان می‌دهند.

بازی‌های رایانه‌ای اغلب موارد باعث تولید هورمون آدرنالین در فرد می‌شود. بازی‌های رایانه‌ای می‌تواند استرس کودک را کاهش دهد.

انجام بازی‌های فکری باعث فعالیت سلول‌های مغزی در کودک می‌شود. (به شرط اینکه والدین در انتخاب بازی‌های مناسب سن کودک دقت بالایی داشته باشند.) زمانی که کودک بازی‌های رایانه‌ای انجام می‌دهد در واقع ذهن او تمرین می‌کند تا با روش‌های خلاقانه به حل مسأله بپردازد.

والدین با راهکار‌های ارائه شده می‌توانند نظارت بیشتری در استفاده اصولی از بازی‌های رایانه‌ای کودک داشته باشند از جمله اینکه: تهیه گوشی تلفن همراه وبازی‌های داخلی (که برمبنای اصولی اخلاقی وبا توجه به فرهنگ پر بار کشور عزیزمان از جمله ترویج رفتار‌های جامعه پسند واحترام به قوانین) توسط جوانان مستعد کشور طراحی ودر بازار ارائه شده (حمایت از تولید داخلی، که باعث تشویق وایجاد انگیزه جهت کارایی بیشتر وبهتر طراحان می‌شود.)

آموزش صحیح استفاده از تلفن همراه و کامپیوتر
استفاده از بازی‌ها برای سنین مخصوص کودک توصیه می‌شود به هیچ عنوان برخورد قهری و چکشی با کودکان نداشته باشید. در محروم کردن (قفل کردن گوشی همراه) کودک از بازی‌های رایانه‌ای زیاده روی نکنید. تنبیه متناسب با سن او در نظر گرفته شود. چرا که ممکن است کودک به دور از چشم والدین این کار را انجام دهد. واین خود شروع پنهان کاری‌های بعدیست که عواقب مستقیم آن بر عهده‌ی پدر ومادر است.

به جای برخورد قهری بهتر است؛ استفاده از بازی‌های رایانه‌ای توسط خانواده‌ها، رسانه‌های جمعی و مدارس فرهنگ‌سازی شود.
بهتر است با مشورت همه اعضای خانواده قانون خود نوشته‌ای در چهار چوب مشخص شده تصویب شود که فقط روز‌های تعطیل ویا ساعات مشخص شده توسط والدین اجازه بازی‌های رایانه‌ای‌یه کودک داده شود.

تصور می‌شود ارائه آموزش به والدین برای استفاده صحیح وسازنده از هرتکنولوژی جزء ضروریات جامعه می‌باشد. باید یاد‌آور شد؛ بازی‌های رایانه‌ای در عین حال که جزء محبوب‌ترین بازی‌های بچه هاست؛ ممکن است تهدید جدی به روح و روان و جسم کودک به حساب بیاید؛ و این مسأله جزء دغدغه‌های سازمان‌های مرتبط از جمله آموزش و پرورش است. با این توضیح لازم می‌دانیم نحوه درست از تلفن همراه را به کودکان، نوجوانان، حتی بزرگسالان آموزش داده شود.

تشویق خانواده‌ها برای کتاب خواندن، در عین حال نویسندگان کتاب کودک باید توجه ویژه به عکس؛ نقاشی؛ طرح روی جلد ومطالب جذاب ومفید ودر عین حال کاربردی در کتاب‌ها داشته باشند.

بازی‌های رایانه‌ای را چگونه انتخاب کنیم؟
انتخاب بازی باید توسط والدین آگاه صورت پذیرد. والدین به دلیل اینکه الگوی مناسبی برای کودک خود هستند باید رفتار سنجیده و پخته‌ای داشته باشند.
بهتر است والدین به همراه فرزندان خود به باشگاه؛ استخر (آموزش شنا همزمان والدین و کودک، علاوه بر جذابیت باعث تخلیه انرژی عصبی وروانی کودک شده) پارک، کوه نوردی، ورفتن به مناطق بکر ساعات طولانی را باهم طی کنند.

همین امر باعث صمیمیت والدین با فرزندانشان می‌شود. هرچه صمیمیت وگفتگوی چشمی بین والدین وکودک بیشتر شود استفاده از بازی‌های رایانه‌ای برای کودک کمتر خواهد شد.

آسیب‌های فیزیکی وفکری بازی‌های رایانه‌ای برای کودکمان با زبان کودکانه تشریح کنیم. وبه او بگوییم زیاده رویی در انجام بازی‌های رایانه‌ای برای سلامتی انسان مضر است.

همراه کودکان بازی کنید تا کنترل بازی وزمان استفاده دست شما باشد. با هماهنگی ورضایت کل اعضای خانواده یک روز در هفته رابدون بازی‌های رایانه‌ای سپری کنید ولطفاً همه اعضا پایبند به آن باشید. ودر عوض به بازی‌های سنتی همچون منچ، مار وپله، اسم وفامیل و.. رو بیارید.

از بازی‌های رایانه‌ای به عنوان جایزه استفاده کنید. (البته با قید کردن زمان استفاده از آن) مانند اینکه بعد از مرتب کردن اتاقت یا نوشتن تکالیفت می‌توانی بازی کنی.

 * والدین هنگام خرید بازی‌ها شرایط سنی کودک خود را در نظر داشته باشند. (برای حفاظت از پیامد‌های منفی) بازی‌های رایانه‌ای ساخت ایران درجه‌بندی سنی دارد که در مراکز تفریحی -فرهنگی جهت خرید موجود می‌باشد.

خارج کردن رایانه از داخل اتاق کودک، عدم خرید گوشی تلفن برای کودک
از رفتن کودک به گیم نت‌ها خودداری شود چراکه محیط گیم نت مکان مناسبی برای کودکان نیست.

والدین باید علم خود را به روز کنند که بتوانند مدیریت صحیح بر روی فرزندانشان داشته باشند. باتوجه به هوشمند شدن گوشی همراه ورایانه‌ها قابلیت اتصال به اینترنت وارتباطات گسترده کودکان کاملا نمی‌توان آنها را از بازی‌های رایانه‌ای منع کرد، اما می‌توان در مسیر درست هدایت کرد.
 
پایان این مقاله چالشی را با یک جمله تفکر آمیز به پایان می‌رسانم. "گاهی تکنولوژی محدودیت‌های خاص را در ذهن ایجاد می‌کند، که باعث کند شدن پیشرفت می‌شود. "

منبع: فارس