سكوت زیرزمین را با صدای دفتین كه بر روی رج های بافته شده می كوبد، می شكند، رنگ ها در هم می آمیزد و گره در گره، رج در رج بر تار و پود سفید دار قالی، نقشی از هنر و عشق بر دل می نشاند.

دستان هنرمندش به سرعت تمام گره ها را یك به یك، شانه به شانه هم از رنگ های متعدد می نشاند و بارها و بارها، گره در گره بر این تار و پود می نشاند تا نقشی از خیال كه از ذهن بر می آید و با دیدنش بر دل می نشیند، بر دار قالی نمایان شود.

بافته كه بالاتر می رود، نقش ها در هم می آمیزد و همچون تصویری گویا از تمام آرزوهای یك بافنده بر دار قالی هویدا می شود و نفس به نفس، رنگ به رنگ در هم می آمیزد تا دستینه ای شود از عشق، هنر، صنعت و فرش را پدید آورد و زیبایی را معنا بخشد.

نقش گل ها و شكوفه های صورتی، نقش ترنج، خشتی، نقش اسب ها، شكارگاه، سیمرغ، قناری و تصویر آسمان آبی و سبزه زار، نقش دریا و مرغزار، نقش مهتاب، نقش خیال در خیال با سر انگشت های هنرمندانه بافندگان یك به یك جان می گیرند و می شود تابلویی ماندگار از جنس كرك و ابریشم و پشم.

در پس این تلاش های بی وقفه، رنگ ها جان می گیرد و نقش ها خودنمایی می كنند، انگار همه را حس می كنی و در ذهنت هر آنچه را پرورانده ای، اكنون در پیش چشمانت به زیبایی نمایان می شود.

رج به رج كه پایان می پذیرد، بافت ات بلند و بلند می شود از زمین كنده و بسوی آسمان بالا می رود، حالا برای رسیدن دست هایت به رج های بالاتر باید جایگاهت را بالاتر ببری تا دوباره به نقش و خیال دست های هنرمندانه ات دست یابی.

رج های آخر كه پایان می گیرد، تو دوباره جان می گیری، همچون تولد یك مولود، خوشحال می شوی از دست آفرینه خودت و زیبایی آنچه كه با هر گره در ترسیم رنگ ها آفریده ای، خرسند به خودت دست مریزاد می گویی.

آری باید بر دستان این هنرمندان بوسه زد که خالق این همه زیبایی بر تار و پود فرش هستند.

«زهرا وفایی» زنی باتجربه است که خانه داری و قالیبافی را به بهترین شکل انجام می دهد البته به گفته خودش، برای او خانه داری مقدم بر قالیبافی است اگرچه قالیبافی کمک کرده تا در خانه داری موفق تر باشد.

در ادامه، گفتگوی ما با این قالیباف را می خوانید:

از دوران کوچکی به قالیبافی علاقه داشتم و از مادرم آموزش دیدم حدود ۳۰ سال است به این شغل در خانه خود مشغول هستم و یک قالی شش متری را حدود شش ماه می بافم و به بازار عرضه می کنم.

خانم وفایی اضافه کرد: فرش‌ دستباف دارای طیف وسیعی از رنگ‌ها است و در ترکیب آن‌ها از طیف‌های رنگی سفید، قرمز، قهوه‌ای، سبز و زرد استفاده می‌شود.

وی ادامه داد: تنوع نقشه‌ها بسیار زیاد است و این استان به دلیل تنوع رنگ و نقشه در ایران حرف اول را می‌زند. 

خانم وفایی گفت: دار قالی، دفه، شانه، کاردک، قیچی، چله، کوجی، سک و سیخ پود کشی از لوازم مورد نیاز بافت قالی است.

وی افزود: به نظرم واقعا حیف است وقت را از دست بدهیم خانم ها می توانند از فرصت های فراغتشان برای ارتقای دانش و مهارت خود استفاده کنند و به نظرم مهارتی دلنشین تر از قالی بافی نیست.

فرش دستباف بختیاری یکی از فرش‌های دستباف ایرانی است که توسط ایل بختیاری در چهارمحال و بختیاری، خوزستان، اصفهان و گا‌ها لرستان بافته می شود. فرش‌های بختیاری نقوش مختلفی دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به خشتی، ترنجی، سرو و کاج و گلدانی اشاره کرد.

در بافت این نوع فرش معمولا جنس تار فرش از نخ و جنس پود آن از پشم میباشد. واضح است آن دسته از فرش‌های بختیاری که گره‌های بیشتری داشته باشند، قیمت بالاتری دارند.

فرش بختیاری در سال ۱۳۹۶ ثبت جهانی شد بنابراین در تمامی دنیا شناخته شده است و در کشور‌هایی مانند آمریکا، آلمان، ژاپن، چین، کشور‌های اروپایی و حاشیه خلیج فارس و... استقبال خوبی از فرش بختیاری صورت گرفته و دارای مشتری است.

از دیرباز تاکنون استان چهارمحال و بختیاری مهد فرش بوده است و فرش این استان در ایران و حتی در جهان شناخته شده و یکی از دلایل آن این است که در بافت این فرش چه در نقش و چه در رنگ هیچ گونه تقلبی وجود ندارد.

فرش «چالشتر» چهارمحال و بختیاری به دلیل دریافت اصالت رنگ دوموتکس صنایع دستی است که مهر تایید یونسکو را به خود اختصاص داده است.

کمتر خانه‌ای در چالشتر می‌توان یافت که یک دار قالی در آن وجود نداشته باشد، گویی دختران این سرزمین با این هنر به دنیا آمده و از سر عشق نقش بر جان تار و پود‌های هر دار می‌زنند. این هنر اصیل از گذشته‌های دور، کاری زنانه محسوب می‌شود و تمام مراحل آن از جمله پشم‌ریسی و رنگ آمیزی خامه‌ها تا بافت آن، توسط بانوان این سرزمین انجام می‌شود. هرچند در سال‌های اخیر با صنعتی شدن کارگاه‌های رنگ آمیزی، مردان نیز در تأمین مواد اولیه و تولید فرش‌های دستبافت سهیم شده‌اند.

انتخاب رنگ در فرش یکی از مهمترین ویژگی‌های فرش بختیاری است

در صنعت قالی بافی هنر رنگرزی اهمیتی تقریباً یکسان با طراحی و بافندگی دارد و اصولاً بدون وجود رنگ نقشی آفریده نمی‌شود.

رنگ رنگرزی فرش را به طور قطع می‌توان یکی از مهمترین گزینه‌هایی معرفی کرد که قادر است زیبایی و جلوه خاصی به فرش‌های دستباف ببخشد.

اسکندر ملکپور رئیس شرکت تعاونی فرش دستباف چهارمحال و بختیاری با بیان تنوع بالای فرش استان گفت: آفریده‌های چند صد روستای چهارمحال و بختیاری از نظر تنوع رنگ بی‌نظیر هستند.

وی افزود: نوع و نحوه انتخاب رنگ در فرش‌های بختیاری یکی از مهمترین ویژگی‌های شناخته شده در این فرش هاست؛ نوع رنگ لاکی مورد استفاده و همچنین سبز خاص فرش‌های بختیاری از مهمترین ویژگی رنگ‌های فرش این استان است که با سایر موارد مشابه در دیگر فرش‌های ایران تفاوت دارد.

ملکپور اضافه کرد: ۴۰۰ نوع رنگ گیاهی و ثابت با کد و شناسنامه توسط سیدعلی عسگری ارجنکی رنگرز برتر چهارمحال و بختیاری و معروف به پدر رنگ ایران به ثبت رسیده است.

صادرات ۸۰ درصد فرش دستباف چهارمحال و بختیاری به خارج از کشور

آقای شیخی رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری گفت: ۸۰ درصد فرش دستباف تولید شده در این استان از پایانه صادراتی استان‌های هم‌جوار به کشور‌های اروپایی، آسیانه میانه، آمریکای جنوبی، آلمان و کشور‌های حوزه خلیج فارس صادر می‌شود.

وی افزود: فرش‌های دستباف چهارمحال و بختیاری از نظر استحکام و شیوه بافت، رنگ ثابت گیاهی مورد استفاده در تهیه فرش، استفاده از رنگ تند و گرم، نقشه‌های اصیل و قیمت مناسب در جهان شناخته شده است.

شیخی با اشاره به اینکه تا کنون ۱۰۰ هزار نفر هنرجو در چهارمحال و بختیاری آموزش‌های لازم را برای تولید فرش دستبافت فراگرفته‌اند، افزود: ۳۵ هزار نفر از این تعداد هم‌اکنون در حال بافت ۱۷ هزار و ۵۰۰ قالی هستند و بر این اساس سالانه ۷۰ هزار متر مربع فرش دستبافت در این استان تولید می‌شود.

وی ادامه داد: فرش چالشتری در استان‌های مختلف کشور و کشور‌های حوزه خلیج فارس، اروپا، آمریکا و کانادا طرفداران زیادی دارد.

رئیس اداره فرش سازمان صمت چهارمحال و بختیاری گفت: در شهرک تخصصی فرش، از زنجیره تولید پشم گرفته تا فروش و صادرات فرش انجام می‌شود.

راه اندازی شهرک تخصصی فرش در چهارمحال و بختیاری

شیخی اظهار کرد: ۸۰ درصد فرش تولیدی در چهارمحال و بختیاری ارزش صادرات دارد و با راه اندازی شهرک تخصصی فرش، ارزش افزوده ناشی از فروش آن برای بافنده محاسبه می‌شود.

فرش چهارمحال و بختیاری مطابق با معاهده بین‌المللی لیبسون که جمهوری اسلامی ایران با تصویب مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۰ به آن ملحق شد، به ثبت جهانی نشان جغرافیایی رسید و در سال ۹۶ نیز لوح ثبت جهانی فرش بختیاری با حضور رئیس مرکز ملی فرش ایران در شهرکرد رونمایی شد.

بیشترین فرش‌های چهارمحال و بختیاری را قالی شهرکرد، قالی قهفرخ (فرخشهر)، یلمه بروجن، گبه ریزباف اردل، فرش بختیاری مناطق عشایری و بختیاری‌نشین و فرش چالشتری تشکیل می‌دهد.

بر اساس نظر برخی از محققان، طرح‌فرش «سرو» و «کاج» که به عنوان اصلی‌ترین طرح آریایی مطرح است از نمونه‌های بارز طرح‌های قالی چهارمحال وبختیاری به شمار می‌رود.

ثبت فرش دستباف چهارمحال و بختیاری در فهرست سازمان جهانی مالکیت فکری

فضل الله رحمتی مدیرکل صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری، از ثبت فرش دستباف این استان در فهرست سازمان جهانی مالکیت فکری وایپو «WIPO» خبر داد.

وی افزود: کاربرد رنگ‌های زیبا با استفاده از عصاره گل‌ها و گیاهان و مواد اولیه طبیعی، شادابی و زنده بودن طرح‌ها و نقش‌های متنوع از ویژگی‌های فرش این استان است.

رحمتی اضافه کرد: نشان جغرافیایی فرش دستباف مناطق ایلام، سنقر و کلیایی کرمانشاه، کردی خراسان شمالی، لرستان، تابلوفرش سردرود، ترکمن جرگلان و بجنورد، سیستان و بلوچستان، ورامین، چهارمحال و بختیاری، قشقایی فارس، گبه فارس و اردکان، قهستان و مود بیرجند با ثبت در سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO)، برای حمایت در کشور‌های عضو معاهده لیسبون معرفی شد.

وی با اشاره به وجود ۶ هزار و ۳۰۰ بیمه‌شده قالی‌بافی در چهارمحال و بختیاری ادامه داد: هم‌اکنون پنج هزار بازنشسته بیمه قالی‌بافی در استان وجود دارد.

رحمتی با اشاره به آغاز طرح دهکده فرش چهارمحال و بختیاری از سال ۱۳۹۸ گفت: زمین مورد نیاز برای راه‌اندازی این طرح هم‌اکنون در مرحله دریافت استعلام‌های ۱۸ گانه قرار دارد و به‌زودی نهایی می‌شود.

بافت بیش از ۳۰۰ تخته فرش اهدایی برای ساخت عتبات عالیات در شهرکرد

علی کیانی رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات چهارمحال و بختیاری گفت: از سال ۹۶ عرصه‌های جدید در چهارمحال و بختیاری در راستای کمک به ساخت عتبات عالیات و صحن عقیله بنی هاشم (س) آغاز شد، که یکی از این عرصه‌ها بافت فرش توسط بانوان هنرمند استان بود که به صورت افتخاری و برای تبرع این کار را انجام می‌دهند.

وی افزود: از آغاز این طرح تاکنون بیش از ۳۰۰ تخته فرش در ابعاد مختلف بافته شده و بصورت مزایده داخلی به فروش می‌رسد و نهایتا برای توسعه حرم اختصاص داده می‌شود.

کیانی با بیان اینکه ۲۰۰ بافنده افتخاری در کارگاه‌های استان کار می‌کنند، گفت: پارسال ۱۲ تخته فرش دستباف فروخته شده و درآمد آن صرف ساخت صحن عقیله بنی‌هاشم در حرم امام حسین (ع) می‌شود.

وی اضافه کرد: ۸۰ کارگاه بافندگی فرش در سطح استان فعال است و بیش از ۶۰۰ نفر از بانوان استان فرش‌هایی با اندازه‌های مختلف و با نقشه چالشتر، خشتی و سرو و کاج می‌بافند.

کیانی افزود: ۴۰ درصد از کارگاه‌های فرش‌بافی عمومی و ۶۰ درصد خانگی است.

روش‌های صادرات فرش به کشور‌های خارجی تقویت می‌شود

محمدکاظم منزوی معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری چهارمحال و بختیاری با اشاره به ظرفیت فرش تولیدی استان گفت: روش‌های صادرات فرش این استان به کشور‌های خارجی تقویت و عملیاتی می‌شود.

وی با اشاره به تولید بهینه فرش با ثبت جهانی آن افزود: در این راستا استفاده از رنگرزی ثابت، علم و دانش به‌جا مانده از گذشتگان و آموزش صحیح ضروری است.

منزوی ارتقای سطح آموزش و تامین مواد اولیه مرغوب در فرش‌بافی را ضروری اعلام و تصریح کرد: اداره‌کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی چهارمحال و بختیاری و اداره‌کل صنعت، معدن و تجارت مشکلات حوزه فرش را شناسایی و علاوه بر ارائه راهکار‌های کارشناسی رفع آن برای افزایش صادرات فرش تلاش کنند.

گزارش از نگار شیخ پور