دولت سیزدهم در برههای دشوار مسئولیت کشور را برعهده گرفت و در ابتدا مجبور بود سیل مشکلات اقتصادی از پیش ایجادشده را مدیریت کرده و سپس برای چهار سال حضور خود در کشتی قوه مجریه برنامهریزی کند و در این مسیر نیز شاهد کاستیهایی بودیم؛ اما بهطور کلی باید گفت طی دوسالونیم اخیر که از عمر «دولتِ مردمی» میگذرد همواره رهبر انقلاب فعالیت کابینه این دولت را قابل تقدیر دانسته که اعضای آن با تلاشگری میتوانند بسیاری از گرهها را باز کنند.
طی دوسالونیم اخیر همواره رهبر معظم انقلاب «اقتصاد» و «فرهنگ» را دو مسئله اصلی و اولویتدار کشور عنوان کردند و از آغاز بهکار دولت سیزدهم تاکنون نیز همواره در دیدارهای مختلف، اعضای هیأت دولت را به امیدآفرینی در میان مردم، در میان مردم بودن و برای مردم و تحقق عدالت کار کردن، جوانگرایی و فسادستیزی دعوت و توصیه کردهاند.
همچنین عدماعتماد به غرب و گره نزدن تحقق برنامههای کشور به وعدههای دولتهای غربی از دیگر مسائل موردتأکید مقام معظم رهبری از ابتدای دولت سیزدهم بود. شاهد آن نیز، نکتهای است که ایشان در آخرین دیدار خود با اعضای دولت دوازدهم مطرح و «بیاعتمادی به غرب» را ازجمله مهمترین تجربه دولت دوازدهم برای دولتهای بعدی عنوان کرده و گفتند «در این دولت (دولت دوازدهم) معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمیدهد؛ نباید برنامههای داخلی را به همراهی غرب موکول کرد.»
اکنون درحالی بالغ بر دو سال است از استقرار دولت سیزدهم در شرایطی به زعم شخص ابراهیم رئیسی «دشوار» میگذرد که بازخوانی بیانات رهبر انقلاب در دیدارهای مختلف و خطاب به هیأت دولت، ارائه گزارش رئیس دولت سیزدهم به رهبری و نکات و توصیههایی که رهبری خطاب به این دولت بیان کردهاند، نشان میدهد گرچه کموکاستیهایی وجود داشته است و همچنان تا رسیدن به آن نقطه مطلوب و مدنظر فاصله داریم که بهصورت کلی میتوان گفت مجموع اقدامات دولت سیزدهم از منظر رهبر انقلاب قابلقبول بوده است.
کمااینکه مقام معظم رهبری سال گذشته در دیدار خود با اعضای هیأت دولت به مناسبت هفته دولت، عملکرد دولت سیزدهم را قابل تقدیر دانستند و در ١٥فروردین سالجاری در دیدار با کارگزاران نظام نیز دولت سیزدهم را دولتی «فعال» و «تلاشگر» توصیف کردند که میتواند بسیاری از گرهها را باز کند. هرچند رهبر انقلاب در میان تمام این تقدیر و تشکرها از دولت سیزدهم همواره تذکراتی در باب جبران برخی کاستیها بیان میکنند؛ اما برآیند کلی این توصیفها نشاندهنده آن است که بهصورت کلی فعالیت و اقدامات دولت سیزدهم در دوسالونیم اخیر برای ایشان قابلقبول و رضایتبخش بوده است، اما این رضایتبخشی و حمایت معنوی رهبری از دولت سیزدهم از کجا نشأت میگیرد و با استناد به چه گزارشاتی ایجاد شده است؟
دیدار سیدابراهیم رئیسی و رهبر انقلاب در مراسم تنفیذ حکم ریاستجمهوری و توصیههایی که رهبر انقلاب خطاب به رئیسی مطرح کردند، خطمشیای را نشان میدهد که مقام معظم رهبری اجرای آنها را از دولت سیزدهم مطالبه کردند. از اینرو باید گفت درواقع میزان تحقق این نکات در مسیری که قطار دولت طی میکرده است تا حد زیادی در رضایتبخش بودن یا نبودن فعالیت و اقدامات دولت مؤثر است. جان کلام رهبری در دیدار تنفیذ حکم در چند راهبرد به شرح ذیل خلاصه میشود:
• «مردمی بودن، از مردم شنیدن و در میان مردم بودن»
• «نگاه به ظرفیتها در عین وجود کمبودها که ظرفیتها زیادتر از مشکلات است»
• «مبارزه با فساد، مبارزه با فرارهای مالیاتی، انحصارهای بیدلیل، سوءاستفاده از ارز ترجیحی، فعالیتهای ناسالم سوداگرانه و قاچاق»
• «با برنامه پیش رفتن در مسئله اساسی کشور؛ یعنی اقتصاد»
البته ایشان در آن جلسه در عین حالیکه «اقتصاد» را مسئله اساسی کشور عنوان و خطاب به دولت، اصلاح امور پیرامون اقتصاد کشور را گوشزد میکنند؛ اما میفرمایند «البته حل مشکلات اقتصادی زمانبر است؛ این را مردم عزیز ما هم میدانند و بدانند که این مشکلات را نمیشود یکشبه یا در مدت کوتاه حل کرد؛ نه، زمانبر است؛ بایستی همت کرد و این زمان را هر چه ممکن است کوتاهتر کرد.»
کمتر از یک ماه پس از حکم تنفیذ، رهبر انقلاب به مناسبت هفته دولت و در نخستین دیدار خود با اعضای دولت سیزدهم در ششم شهریور ١٤٠٠، با اشاره به وضع تورم کشور و مشکلات معیشتی خطاب به هیأت دولت بیان کردند «شما برادران عزیز در یک برهه دشواری مسئولیت را پذیرفتهاید. همتتان را متمرکز کنید بر اینکه یک بازسازی انقلابی و البته عقلانی و فکورانه در همه عرصههای مدیریتی انشاءالله بهوجود بیاید؛ یعنی حرکت روی ریل انقلاب، در بخشهای مختلف مدیریتیای که در کشور هست. در بخشهای اقتصادی، بخشهای سازندگی، بخشهای مربوط به سیاست خارجی و دیپلماسی، بخشهای خدمترسانی به مردم، بخشهای علمی و فرهنگی و ... یک تحرک انقلابی باید بهوجود بیاید.»
آن زمان، رهبری مسئله اقتصاد و پس از آن مسئله فرهنگ، رسانه و علم را اولویتهای اساسی کشور عنوان کردند و از دولت خواستند تا برای حل تورم بالا، کسری بودجه، رسیدگی به معیشت مردم کمدرآمد، کاهش ارزش پول ملی، کاهش قدرت خرید مردم، مشکلات فضای کسبوکار و مشکلات نظام بانکی برنامهریزی داشته باشد.
ایشان در عین حال خطاب به دولت خاطرنشان کردند که برای حل مشکلات اقتصادی دنبال راهحلهای موقتی و مُسکن نباشد؛ چراکه چنین راهحلهایی در اغلب موارد مشکل را افزایش میدهد؛ بنابراین دولت سیزدهم باید برای رفع این چالشها به دنبال راهحلهای اساسی باشد.
ابراهیم رئیسی درحالی برای نخستین بار درباره اقدامات کابینهاش در هفته دولت ١٤٠١به رهبر انقلاب گزارش داد که آن زمان یک سال از استقرار دولت گذشته بود و حداقل انتظار میرفت بخشی از مطالبات رهبری که در هفته دولت سال قبل مطرح شده بود، محقق شده باشد.
رئیس دولت سیزدهم گزارش عملکرد نسبتا قابلقبول خود را در آن سال با این جمله که «دشواریهایی را در پیش داشتیم» آغاز کرد و از توجه دولت سیزدهم به مسائل اصلی مورد تأکید مقام معظم رهبری نام برد؛ اما بهطور اجمالی باید گفت آن گزارش حول هشت محور اصلی یعنی توجه دولت به «کسری بودجه»، «تامین کالاهای اساسی»، «کنترل تورم»، «افزایش حقوق و دستمزد بخشی از اقشار جامعه»، «برخورد با فساد»، «شکسته شدن حلقه مدیریت بسته»، «تحقق عدالت» و «دیپلماسی و توجه به تجارت» میچرخید.
• کسری بودجه: رئیسجمهوری آن زمان اعلام کرد که دولت سیزدهم توانسته است بدون استقراض از بانک مرکزی و خلق پول، کسری بودجه را پشت سر گذاشته و سال ۱۴۰۰ را با ایجاد درآمد، سپری کند. درآمدهایی که از طریق آنها بدهی ۵۶ هزار میلیاردی دولت گذشته پرداخت شد.
• تامین کالاهای اساسی: بهگفته ابراهیم رئیسی با وجود همه نوسانات موجود در آن زمان بهدلیل اصلاحات اقتصادی انجام شده، دولت نگرانی درباره کالاهای اساسی در کشور نداشت. بهطوری که در سال ١٤٠٠چهارمیلیون تُن، اما در سال ١٤٠١بیش از ۷ میلیون تُن گندم به دولت فروخته شد.
• کنترل تورم: رئیس دولت سیزدهم همچنین با یادآوری تورم ٦٠درصدی در زمان آغاز کار دولت سیزدهم خاطرنشان کرد که دولت مردمی توانسته است درآن زمان محدود، تورم را به ۴۰ درصد برساند.
• افزایش حقوق و دستمزد برخی اقشار: ایجاد تغییر و افزایش حقوق کارگران، معلمان و بازنشستگان از دیگر اقداماتی بود که در حدفاصل یکساله آغاز بهکار دولت سیزدهم رقم خورد.
.برخورد با فساد: ابراهیم رئیسی در گزارش خود از شناسایی و اصلاح «ساختارهای فسادزا» در راستای تأکیدات مقام معظم رهبری خبر داد و گفت سامانههای بسیاری در حوزه نظام مالیاتی و تجارت بهمنظور مقابله با فساد فعال شده است و مدیران در تلاشند با فساد مقابله کنند.
• شکسته شدن حلقه مدیریت بسته: استفاده از جوانان در دستگاهها از دیگر اقدامات دولت سیزدهم معرفی شد.
• تحقق عدالت: رئیسجمهوری مشخصا در آن دیدار ضمن اشاره به توجه دولت سیزدهم برای تحقق عدالت، مطرح کرد که محور بودجه ۱۴۰۱ با نگاه به از بین بردن فقر مطلق «عدالت» قرار داده شده است.
• دیپلماسی و توجه به تجارت: ابراهیم رئیسی همچنین درباره اهتمام دولت به از سرگیری ارتباطات با کشورهای همسایه و سایر کشورها، این را هم عنوان کرد که در این مدت یکساله تجارت ایران در برخی کشورها ۴ تا ۵ برابر افزایش پیدا کرده است.
رهبر انقلاب، اما در همان نخستین دیدار با اعضای هیأت دولت به مناسبت هفته دولت در سال ١٤٠١پس از شنیدن گزارش رئیسجمهوری، اقدامات یادشده را «توفیقات» دولت سیزدهم دانستند و گفتند «مهمترین توفیق این دولت، زنده کردن امید و اعتماد در مردم است.»
بهگفته ایشان در مواردی مثل بخش سلامت، بخشهای دیپلماسی، بعضی بخشهای فرهنگی، این تلاشها نتایج محسوسی هم داشت که مردم به چشم دیدند، اما در بعضی از کارها هم هنوز تلاشها به نتیجه نرسیده، لکن احساس میشود که کار دارد انجام میگیرد و این بزرگترین توفیق دولت سیزدهم است، اما به زعم رهبر انقلاب، دولت سیزدهم در یک سال فعالیتش توفیقات دیگری نیز داشته است:
•سفرهای استانی و ۳۱ سفر در ۱۱ ماه به سرتاسر کشور اعم از نقاط محروم و دورافتاده.
• سرعت عمل بالا در قبال حوادث پیشبینینشده نظیر سیل و زلزله.
• زدودن رقابتهای منفی از روابط بین قوا.
• جوانگرایی در مجموعه اجرایی کشور.
• خروج جامعه از حالت چشمانتظاری و نگاه به بیرون کشور.
• مسئولیتپذیری احتراز از فرافکنی و بهانهتراشی نظیر «نمیگذارند کار کنیم، اختیار نداریم و اختیارات دست ما نیست»
• رویکرد خوب در زمینه سیاست خارجی و فرهنگ.
• برجسته شدن شعارهای انقلاب و اسلام مثل عدالتطلبی، پرهیز از اشرافیگری، حمایت از مستضعفان و استکبارستیزی.
اما چند توصیه!
رهبر انقلاب، اما ضمن اشاره به توفیقات دولت سیزدهم در نخستین سال استقرار، مجددا درباره «رفتن اعضای هیأت دولت در میان مردم» و شنیدن حرف و مطالبات مردم و نیز «عمل به وعدهها» همانند یک فریضه توصیه و خاطرنشان کردند که بهدلیل توان محدود دولت در رفع مشکلات، چشم دولت بر رعایت مسائل اولویتدار کشور باشد.
ایشان همچنین به اهمیت مسئله تولید بهعنوان عمدهترین سرفصل اقتصادی برای پیشرفت اقتصاد نیز اشاره و خطاب به دولت توصیه کردند که نسبت به «بهبود معیشت مردم»، مسئله «اشتغال» و مسئله «قدرت خرید»، خیلی اهمیت دهد.
اما نکته اساسی آن دیدار تذکر رهبری درباره توجه دولت به بخش «معدن» با بیان این جمله بود که «ما در بخش معدن خیلی عقب هستیم و از دولت خواستند که زنجیره ارزش افزوده معدن را تکمیل کند؛ «در یک مواردی برای بنده گزارشهای گوناگونی در سالهای مختلف میآمده که من به دولتها ارجاع میکردم، به مسئولین ارجاع میکردم، منتها واقعا کار درست و حسابی در زمینه معدن نشده؛ باید کار بشود.»
توجه به اقتصاد دریا نیز از دیگر تأکیدات مقام معظم رهبری بود «من چند سال است که راجع به مسئله دریا تأکید میکنم؛ خب، یک حرکتهای کوچکی هم انجام گرفته، اما آن کاری که باید بشود، نشده است. دریا خیلی مهم است؛ خودِ دریا، آبِ دریا، محصولات دریایی، بنادر موجود، مناطق مسکونیای که اطراف دریا میشود بهوجود آورد، یک منبع ثروت فوقالعاده برای کشور است.
یک سال بعد در ١٥فروردین ١٤٠٢رهبری در دیدار با مسئولان نظام، ابراهیم رئیسی گزارش داد که دولت سیزدهم در راستای اجرای مطالبه رهبری در بخش احیای معادن اقداماتی انجام داده است و رهبری نیز از این خبر بهعنوان یک «مژده» یاد کردند؛ «این واقعا مژده است. من یک وقتی اینجا در همین جلسه کارگزاران، سالها پیش از روی آمار ــ آماری که به بنده داده بودند و آمار دقیقی هم بود ــ گفتم ما یکصدمِ جمعیت جهانیم، معادن حساس ما غالبا بیش از یکصدم است؛ دوصدم، سهصدم، پنجصدم و مانند اینها. یعنی از لحاظ معدن ما خیلی غنی هستیم.»
هشتم شهریور سال گذشته، ابراهیم رئیسی در هفته دولت گزارش اقدامات دوسالانه دولت سیزدهم را نزد رهبر انقلاب ارائه داد که مهمترین این اقدامات که توانست نظر رهبر انقلاب را نیز بهخود جلب کند از قرار ذیل است:
• رشد ۴ درصدی تولید در دو سال پیاپی
• کاهش نرخ بیکاری به ۸.۲ درصد
• رونق بیسابقه تجارت کشور
• افزایش تولید نفت و گاز و حل کامل مشکل باقی ماندن ۸۷ میلیون بشکه میعانات روی آب
• برنامهریزی برای حل ۲۲ هزار مگاوات ناترازی برق
• تدبیر دولت برای رفع تنش آبی و حل مشکل ٣هزار و ۵۰۰ روستا
• افزایش تولید گاز برای کاهش ناترازی در بخش گاز
• برنامهریزی برای اصلاح نظام بانکی
• کاهش رشد نقدینگی از ۴۰ درصد به ۲۷ درصد
• تمرکز روی اصلاح نظام و ساختار بودجه
• افزایش ۱۵ هزار تخت بیمارستانی از ابتدای دولت تا سال دوم استقرار
• پوشش فراگیر بیمه سلامت
• رشد کمیوکیفی شرکتهای دانشبنیان
• افزایش ۵۹ درصدی مدالآوری جوانان ورزشکار کشور
• فعال شدن سامانههای شفافیت برای پیشگیری از بروز فساد
• ورود ۸ میلیون گردشگر خارجی به کشور
• خرید تضمینی بیش از ۱۰ میلیون تُن گندم
• هدفگذاری تولید ۱.۷ میلیون خودرو تا پایان سال ١٤٠٢
• پیگیری مذاکرات رفع تحریم و در عین حال دنبال کردن سیاست همسایگی
• حضور در ائتلافهای بزرگ جهانی و بازگرداندن اموال ملت ایران در کشورهای مختلف
بیان اقدامات یادشده در سال دوم استقرار دولت سیزدهم و ارائه گزارش کارها از سوی رئیسجمهوری منجر به تمجید رهبری از هیأت دولت شد «بنده از همه دولتها در این سیوچندسال حمایت کردم؛ از همه این دولتهای مختلف، با گرایشهای مختلف، با توانهای مختلف، بنده حمایت کردم؛ همه دولتها مستحق این کمک همهجانبه هستند و ما به همه دولتها کمک کردیم. لکن در مورد این دولت، علاوه بر کمک، بنده با نگاه به این دوساله میخواهم تمجید هم بکنم؛ یعنی آنچه تا امروز در این دوسالی که این دولت بر سر کار بوده از عملکرد دولت مشاهده کردهایم، مستوجب این است که ما تقدیر کنیم و تمجید کنیم از دولت. در بخشهایی، دولت خوب و قوی ظاهر شده که این بخشها هم بخشهای مهمی است.»
رهبر انقلاب در آن جلسه ضمن اشاره به اینکه تعداد قابل توجهی از شاخصهای اقتصاد کلان، رشد را نشان میدهد، متذکر شدند «البته تا مسائل مربوط به اقتصاد کلان به معیشت مردم و زندگی مردم برسد، یک مقداری فاصله وجود دارد؛ یعنی زمان باید بگذرد.»
در دیدگاه مقام معظم رهبری، درحالی طبیعت بعضی از دولتها این است که فردا را قربانی امروز میکنند؛ اما دولت سیزدهم این کار را نکرده است «دولت سیزدهم کارهای بزرگ و زیربنائی را انجام داده که اثرش ممکن است امروز بهطور کامل ظاهر نشود، امّا بالاخره ظاهر خواهد شد.»
١٥فروردین سالجاری، مقام معظم رهبری در دیدار با مسئولان نظام واقعیتهای اقتصادی کشور را اینطور به تصویر کشیدند که «هم واقعیتهای تلخ در اقتصاد کشور وجود دارد، هم واقعیتهای شیرین.»
بهگفته ایشان بخش تلخ واقعیتهای اقتصادی مربوط به گرانیها، بیثباتی بازار، تنزل ارزش پول ملی و فاصله طبقاتی است و بخش شیرین نیز مربوط به فعالیتهای وسیع زیرساختی انجامشده همانند راهاندازی تعداد قابل توجهی از بنگاههای نیمهتعطیل یا تعطیل، تحقق تولید و تحقق اشتغال است.
ایشان راهاندازی بیش از هشت هزار واحد و بنگاه تولیدی تعطیل یا نیمهتعطیل، وجود هزاران مجموعه جوان در قالب شرکتهای دانشبنیان، شکلگیری بنگاههای توانا در بخش مردمی و بخش خصوصی ازجمله واقعیتهای شیرینِ اقتصاد رقم خورده بهدست دولت سیزدهم عنوان و تصریح کردند «انشاءالله دولت کنونی میتواند بسیاری از این گرهها را باز کند، با تلاشی که میکنند. خوشبختانه دولت، دولتِ فعالی است؛ یعنی دوستان در دولت واقعا مشغولند، کار میکنند، فکر میکنند، تلاش میکنند.»
رهبر انقلاب سال ١٤٠٣را سال «جهش تولید با مشارکت مردم» نامگذاری و برای تحقق «جهش تولید» روی مشارکت دادن عامه مردم در امر تولید و اقتصاد تأکید کردند و گفتند پای مردم باید به اقتصاد باز شود. با بازخوانی مطالبات رهبری از شهریور ١٤٠٠و دیدار با هیأت دولت سیزدهم، مشخصا باید گفت از آن زمان تاکنون رهبری بر تحقق و عمل به سیاستهای اصل ٤٤که ابلاغ شده از سال ٨٤توسط رهبری است، پافشاری داشتهاند و میتوان گفت شاید اندکی در اجرای این مطالبه کوتاهی شده است.
بهطور کلی این سیاست ابلاغی متصورکننده افقی برای توسعه بخشهای غیردولتی و جلوگیری از بزرگشدن بخش دولتی و توسعه بخشهای غیردولتی از طریق واگذاری فعالیتها و بنگاههای دولتی است که با وجود تأکیدات بسیار مقام معظم رهبری همچنان آنچنان که بایدوشاید اجرایی نشده است.
رهبر انقلاب در دیدار با اعضای هیأت دولت در هفته دولت در ششم شهریور ١٤٠٠ضمن اشاره به تخلفاتی که در اجرای سیاستهای اصل ۴۴ بهوجود میآید، از ابراهیم رئیسی خواستند راهاندازی سامانههای اطلاعاتی و خدماتی بهمنظور جلوگیری از فساد در مسیر اجرای سیاستهای اصل ٤٤را پیگیری کند تا دولت با یک اِشراف کاملی از فساد جلوگیری کند.
این مطالبه درباره تحقق سیاستهای اصل ٤٤دو بار دیگر در دیدار با مسئولان نظام در ٢٣فروردین ١٤٠١و نیز ١٥فروردین سالجاری نیز مجددا از سوی رهبر انقلاب تکرار شد، چراکه رهبری معتقدند از طریق اجرای این سیاستها باید بهمعنای واقعی کلمه، اقتصاد کشور را روی دوش مردم و دولت انداخت؛ بهطوری که دولت فقط نقش ویژه دولتی خود را ایفاء کند و متصدی نباشد.
درواقع اینگونه دولت در مسائل اقتصادی، ستادی عمل میکند، اقتصاد را هدایت میکند و بر نوع فعالیت اقتصادی نظارت میکند تا تخلفی بهوجود نیاید. در عین حال نیز عامل، مردم هستند و این مردم هستند که عمل اقتصادی را انجام میدهند. در این شرایط وظایف دولت و مردم تفکیک میشود.
مقام معظم رهبری در عین حالیکه بارها از اقدامات انجام شده توسط دولت سیزدهم طی دوسالونیم گذشته تقدیر کردهاند، اما صراحتا این مسئله را نیز عنوان کردند که اقدامات انجام شده از سوی دولت در زمینه اقتصاد باید در زندگی مردم اثر محسوس و ملموس داشته باشد. چراکه مسئله معیشت و گرانیها منجر به مستاصل شدن مردم و تحتالشعاع قرار گرفتن اقدامات مثبت دولت میشود؛ بنابراین واجب است دولت سیزدهم برای این امر نیز قدمی بردارد.
همچنین به زعم رهبر انقلاب از آنجا که مشکلات معیشتی و گرانیهایی که در برخی بخشها نظیر مسکن وجود دارد مسائل روزمره مردم شده است، طبعا از دیدن کارهای مهم و باارزش اقتصادی غفلت میشود؛ چراکه این مشکلات غباری میشوند که جلوی کارهای اساسی را میگیرند و برای این مسئله نیز دولت باید فکری جدی و عاجل کند.
منبع: شهروند