یک ماهه زندگیم نابود شده انقدر که تهدید شدم. من فقط در چالش زیبایی شرکت کردم. همین!» این بخشی از حرف‌های الهام، «جوان ۲۵ ساله» یکی از قربانیان چالش زیبایی است.

رئیس پلیس فتای پایتخت داود معظمی گودرزی چند روز قبل از دستگیری متهمان سایبری پرونده چالش زیبایی اینستاگرام خبر داد و در خصوص جزئیات پرونده گفت: پس از مراجعه تعدادی از شهروندان خانم به پلیس فتا و اعلام شکایت مبنی بر اخاذی، تحقیقات آغاز شد و مشخص شد تعدادی خانم جوان در «مسابقه زیبایی در اینستاگرام» ثبت نام انجام دادند، اما این چالش یک «دام» بوده و متهمان حساب کاربری ثبت نام کنندگان در چالش را هک کرده و به اطلاعات شخصی آن‌ها دسترسی پیدا کردند.

یک ماه قبل هم فرمانده انتظامی شهرستان فردیس از دستگیری عامل فریب و اخاذی از دختران جوان با ترفند جذب «مدلینگ» در فضای مجازی خبر داده بود.

روش کلاهبردارن سایبری در پرونده‌های این‌چنینی معمولا یکسان است. مهلا «نوجوان ۱۶ ساله» از قربانیان چالش زیبایی قلابی اینستاگرام می‌گوید که عکسم را برای ادمین پیج فرستادم. «کلی ازم تعریف کرد» و گفت شما با این چهره حتما یکی از برنده‌های چالش هستید. فقط کد‌هایی که برایتان ارسال می‌شود را برایم بفرستید تا «مراحل ثبت نام» تکمیل شود. اما بعد از چند روز فهمیدم گوشی ام را هک کردند و گفتند اگر مبلغ خواسته شده را واریز نکنم عکس‌هایم را در صفحات «سایت‌های مستهجن» منتشر می‌کنند. آن‌ها ۴۰۰ میلیون تومان از من و چند خانم دیگر اخاذی کردند.

شبکه‌های اجتماعی به ویژه اینستاگرام با تاکتیک‌هایی که مهم‌ترین آن میل به دیده شدن است تلاش می‌کنند تا کاربران زمان بیشتری را در این پلتفرم‌ها بگذرانند و از آنجا که «جلب توجه»، سبب ترشح دوپامین (هورمون پاداش) در مغز انسان می‌شود، کاربران معتاد به «جلب توجه» می‌شوند. این آسیب شبکه‌های اجتماعی در بسیاری از کشور‌های دنیا وجود دارد.

مثلا بیش از چهل ایالت در آمریکا از اینستاگرام شکایت کرده‌اند. شاکیان می‌گویند که این پلتفرم، امکانات اعتیادآور داشته و مشکلات روحی و روانی در نوجوانان ایجاد می‌کند. در نظرسنجی موسسه «پیو ریسرچ سنتر» Pew Research Center که از ۱۴۵۳ نوجوان سیزده تا هفده ساله در آمریکا انجام شد مشخص شد ۹۰ درصد از قشر زیر بیست سال در آمریکا، دوست دارند در آینده یک «اینفلوئنسر» بشوند. این یعنی موفقیت در جلب توجه بزرگترین پاداش و شکست در جلب توجه بزرگترین شکست است.

روانشناس و رفتارشناس فضای مجازی یاسمن اسماعیل افجه می‌گوید: همه ما آدم‌ها یک نیاز اساسی داریم که آن، «نیاز به دیده شدن» یا به زبان امروزی نیاز به (Like) است. زمانی که از ما تعریف می‌کنند حالمان خوب می‌شود و اگر مورد نقد و قضاوت قرارمان دهند حالمان بد می‌شود. این نیاز، طبیعی است.

اما جامعه شناس مجید ابهری معتقد است مهم‌ترین علت خودنمایی برخی افراد در اینستاگرام، «پایین بودن سطح عزت نفس» آن‌ها است. او می‌گوید گاهی افراد به ناچار برای مقابله سطحی یا سرپوش گذاشتن روی اضطراب، افسردگی و دیگر معضلات روانشناختی دست به دامن توجه طلبی می‌شوند تا به آرامش کاذب برسند.

محمد مهدی مسلمی‌فر رفتارشناس هم می‌گوید: «مراقبت و آگاهی» در استفاده از رسانه‌های اجتماعی خطرات را کاهش می‌دهد و یکی از مهم‌ترین آموزش‌ها که با توسعه فضای مجازی باید از کودکی فرزندان به صورت ویژه روی آن کار کنیم «آموزش سواد رسانه» است.

مسلمی‌فر «داشتن تفکر نقادانه» و «تقویت ذهن پرسشگر» را مهم‌ترین مولفه سواد رسانه‌ای می‌داند و می‌گوید ما باید به فرزندانمان یاد بدهیم به پیامد هر گونه فعالیت در فضای مجازی فکر کنند.

منبع: فارس