یکی از مهم‌ترین مسائل روانی در دوران کودکی، اختلال اضطراب است که به گفته روانشناسان حتی کودکان زیر ۳ سال هم آن را تجربه می‌کنند و این تجربه، تنها خاص بزرگسالان نیست.

یکی از مهم‌ترین اضطراب‌ها در کودکان که معمولا کمتر ازسوی والدین مورد توجه قرار می‌گیرد، "اضطراب جابجایی منزل" است. کودک از تغییر منزل و رفتن به محله و خانه و اتاق جدید وحشت دارد، نمی‌تواند و نمی‌خواهد آن را بپذیرد، بعد از اسباب‌کشی مدام دلش برای خانه قبلی تنگ می‌شود، بهانه‌گیر و گاه پرخاشگر می‌شود، ممکن است تغذیه و خوابش به هم بریزد و گاه دچار علائم شدیدتر مثل کابوس‌های شبانه، شب‌ادراری، ناخن‌جویدن و ... می‌شود.

خیلی از والدین به دلیل ناآگاهی از مسائل روانی مربوط به کودکان، اضطراب کودک و منشأ آن را نمی‌شناسند و نمی‌دانند که نسبت به اضطراب‌های کودک خود چگونه واکنش نشان دهند تا کمتر شود یا از بین برود.

روانشناسان می‌گویند اضطراب تا زمانی که فعالیت و عملکرد روزانه کودکان را مختل نکرده، برای رشد آن‌ها ضرورت دارد، اما درصورت ایجاد اختلال در عملکرد روزانه آن‌ها جای نگرانی دارد و برای رفع آن باید از یک روانشناس کودک کمک گرفت.

طهورا جَربان، روانشناس به انواع اضطراب در کودکان اشاره می‌کند و می‌گوید: از اختلال‌های اضطرابی در کودکان می‌توان به اختلال اضطراب فراگیر، اختلال اضطراب جدایی، اختلال اضطراب اجتماعی، اختلال هراس یا وحشت، و فوبیا‌های خاص اشاره کرد.

این روانشناس درباره "اضطراب جابجایی منزل" در کودکان توضیح می‌دهد: هرچقدر سن کودکان بیشتر باشد، اضطراب بیشتری را در این زمینه تجربه می‌کنند. چون دوستان خود را از دست می‌دهند، می‌فهمند که شرایط جدید برایشان ناآشناست، ممکن است تا مدتی از اسباب‌بازی‌های خود دور بمانند، ممکن است والدین تا مدتی مثل قبل شاید برایشان وقت نداشته باشند. کودکان زیر ۵ سال راحت‌تر با موضوع اسباب‌کشی برخورد می‌کنند. چون امنیت کودک در این سن خیلی وابسته به والدین است و می‌توان با چند راهکار، مساله اسباب‌کشی را مدیریت کرد و اضراب آن‌ها را به پایین‌ترین حد ممکن رساند.

جربان به این موضوع مهم اشاره می‌کند که اضطراب همان طور که در بزرگسالان نشانه‌هایی دارد، در کودکان خردسال هم علائمی دارد. تنها تفاوتش این است که بزرگسالان از آنچه که در درون‌شان اتاق می‌افتد، بنا بر تجاربی که دارند، آگاه‌ترند و درک بیشتری از هیجانات و احساسات خود دارند. ولی کودکان خردسال با توجه به تجربه‌های کمی که دارند، نمی‌دانند که در درون‌شان چه اتفاقی دارد می‌افتد و درک کمتری نسبت به هیجانات و احساسات خود دارند.

علائم اضطراب جابجایی منزل در کودکان

این روانشناس درباره علائم اضطراب در کودکان این طور توضیح می‌دهد: علائم اضطراب در کودکان یک سری رفتار‌های تکرارشونده است. مثل جویدن ناخن، کندن موها، بدخوابی، تپش قلب، سردرد، التهابات پوستی مثل کهیر، انقباض‌های عضلانی مثل لرزش دست‌ها، کم شدن اشتها، دل‌درد، دل‌پیچه و دیگر مشکلات گوارشی. نشانه‌های درونی اضطراب هم عبارتند از: کابوس دیدن و پریدن از خواب، وحشت از دیدار با افراد جدید، نگرانی از سلامت والدین یا خواهر و برادرشان یا خودشان، بی‌حوصلگی، شب‌ادراری، تحریک‌پذیری زیاد، زیاد به فکر فرو رفتن و گوشه‌گیری.

این روانشناس ادامه می‌دهد: کودکان همچنین از لحاظ عاطفی بسیار حساس و شکننده می‌شوند و خیلی به والدین وابسته‌اند و اصطلاحا به آن‌ها چسبندگی دارند، وقتی نقاشی می‌کشند مداد را با قدرت زیاد و فشار روی کاغذ حرکت می‌دهند، بیشتر از رنگ‌های تیره برای نقاشی استفاده می‌کنند، شکل‌ها را در هم فشرده می‌کشند که گاهی می‌تواند نشانه افسردگی کودک هم باشد، نظر دوستان‌شان خیلی برایشان مهم است و دوست دارند توجه و رضایت آن‌ها را جلب کنند.

جربان بر این نکته تاکید می‌کند که البته همه این علائم با هم در یک کودک دیده نمی‌شوند. مثلا یک کودک ممکن است فقط دو نشانه از این نشانه‌ها را داشته باشد و دچار اضطراب باشد. هر اضطراب هم علائم خاص خود را دارد. ولی اگر کودک بیشتر از چند نشانه را دارد و عملکرد روزانه او - مثل یادگیری - مختل شده، لازم است که والدین، او را پیش یک روانشناس کودک ببرند.

چه کنیم تا اضراب کودکمان رفع شود؟ 

این روانشناس درباره راهکار‌های رفع اضطراب جابجایی منزل در کودکان توضیح می‌دهد: از جمله کار‌هایی که والدین در این موقعیت می‌توانند برای کودک انجام دهند، این است که اولا با دیدگاه مثبت به اسباب‌کشی نگاه کنند و با جملات مناسبی این احساس را به کودک منتقل کنند. مثلا "ببین این خونه چقدر قشنگه"، "نزدیک خونه یه پارکه که می‌تونیم با هم بریم اونجا بازی کنیم"، "محله‌ی جدیدمون چقدر خوب و قشنگه" و ....

جربان ادامه می‌دهد: والدین همچنین باید اجازه بدهند که کودک‌شان احساس خود را به طور کامل بروز دهد، خودشان هم ابراز احساس کنند و، چون سرشان به خاطر اسباب‌کشی شلوغ است، طوری رفتار نکنند که این احساس را به کودک دهند که فراموش شده است. همچنین قبل از اسباب‌کشی بهتر است در مورد کار‌های مربوط به کودک، از خودش کمک بگیرند. مثلا در جمع کردن اسباب‌بازی‌ها و لباس‌ها. موقع جمع کردن اسباب‌بازی‌ها کودک باید ببیند که اسباب‌بازی‌هایش کجا هستند و کجا قرار داده می‌شوند. چون ممکن است بعدا این استرس به او دست بدهد که اسباب‌بازی‌هایش ناپدید شده‌اند.

او در توضیح بیشتر می‌گوید: بعد از استقرار در خانه جدید هم باید اسباب‌بازی‌هایش را به او بدهند، برای اتاق جدیدش هیجان نشان دهند و بگویند چقدر قشنگ است، برای دکوراسیون اتاق کودک از خود او کمک بگیرند تا هم احساس استقلال کند و هم از اتاق جدیدش خوشش بیاید.

این روانشناس تاکید می‌کند که بعد از مستقر شدن در خانه جدید، حواس والدین باید به غذا و خواب کودک باشد و اگر خودشان نمی‌توانند، از یکی از بستگان که کودک با او ارتباط خوبی دارد، کمک بگیرند تا زمان مرتب شدن خانه جدید، در کنار کودک باشد. بعد از مرتب‌شدن خانه هم کودک را هر از گاهی به محله‌های اطراف خانه ببرند و برایش خاطره‌سازی‌های مثبت انجام دهند. درضمن، قولی به کودک ندهند که نتوانند به آن عمل کنند. چون در این صورت احساس منفی به کودک منتقل می‌شود و اضطرابش بیشتر می‌شود.

جربان ادامه می‌دهد: اگر کودک در محله قبلی دوستانی داشته که می‌خواهد با آن‌ها ارتباط داشته باشد، یا دلش برای محله قبلی تنگ می‌شود، او را محدود نکنند و این امکان را برایش فراهم کنند که چند بار برود به محله قبلی سر بزند و در عین حال با افراد جدید هم ارتباط بگیرد. این می‌تواند خیلی کمک‌کننده باشد.

به گفته این روانشناس، اگر اضطراب کودک در حدی باشد که فعالیت‌های روزانه اورا مختل کند و روی توجه، یادگیری، تمرکز و ارتباطات‌شان اثر بگذارد و علائم به حدی باشد که والدین هم دچار ناراحتی شوند، لازم است که به یک روانشناس کودک مراجعه کنند و از او کمک بگیرند.

منبع: همشهری آنلاین